19260

SÜNNETİN KAYNAĞINA DAİR TASAVVURLARIN DÖNÜŞÜMÜ

Sünnetin kaynakları, başka bir ifadeyle, Hz. Peygamber’in bilgi kaynaklarının neler olduğu meselesi İslam düşünce tarihi boyunca önemli bir tartışma konusu olagelmiştir. Sahabe döneminde belirgin bir şekilde gündeme gelmeyen sünnetin kaynağı meselesi hicrî birinci asrın sonları ya da ikinci asrın başlarında konuşulmaya başlanmıştır. “Hz. Peygamber’in söz ve uygulamalarının kaynağının vahiy olmasının ne tür bir önemi vardır?” sorusunun, meselenin ele alınacağı zemini oluşturmaya ve kavramaya katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Hz. Peygamber’in ve sahabenin uygulamalarına bakıldığında onların, sözün; vahiy kaynaklı olması, yazılması ve tilavetiyle ibadet edilmesi şeklindeki üç vasfını birbirinden ayrılmaz özellikler olarak gördükleri anlaşılmaktadır. Bütün bu özellikler vahyin lafzen korunmuşluğu düşüncesiyle doğrudan irtibatlıdır. Hadisin kaydı bakımından Kur’an’ın nüzul ve Mushaflaşma sürecinin zıddına bir süreç işletilmişken, Mushaflaşma sonrasında Kur’an’ın temel vasıflarının hadise -tabiatına uygun gelecek şekilde- atfedilmesi söz konusudur. İlerleyen dönemlerde bu vasıfların hadise atfedilmesi yeni formlarda yenilenerek devam etmiştir. Konunun, peygamber tasavvuru, kaynakların hiyerarşik düzeni, sünnet-hadis ilişkisi, sünnetin tanımı, hadislerin anlaşılması gibi meselelere doğrudan etkide bulunduğu; üstelik sünnetin kaynağı meselesine dair itikadî ve ideolojik yaklaşımların, teorik zeminini aşarak sünnet anlayışında temel farklılıklar ortaya çıkardığı, fikrî ve uygulamaya ilişkin bir takım sonuçlar ürettiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Sünnet, Hadis, Vahiy, Sünnetin kaynağı, Tarihüstülük

THE TRANSFORMATION OF THE CONSIDERATIONS ON THE SOURCE OF SUNNAH

The source of sunnah, in other words, the question of what the sources of Prophet’s knowledge were, throughout the history of Islamic thought, has been a matter of debate. The issue of the source of sunnah wasn’t focused on in the period of the Companions (Sahaba). By the end of the first century or the beginning of the second century, it came into question. In terms of those who advocate different ideas about the relationship between sunnah and revelation, it is believed that the question that “What is the importance of that the source of the Prophet’s words and practices is revelation” can create the common ground for the issue and contribute to the perception of the concept. The practises of the Prophet and the Companions -after the Prophet’s death- show that there is a correlation between that the features of oral text as being revealed and being written form and reading for worship. All these features are directly related to the thought of that the revelation is guarded verbal (lafzan). In the beginning of the period, the stages which hadith went through in its process of recording were keep going opposite to stages of Qur’an in its process of coming down (nuzul) and being compiled into a book (Mushaf). However, after that Qur’an was compiled into a book (Mushaf), its main features were transferred and adapted to sunnah, which were suitable to sunnah’s nature. In the following periods, the transfer of these features has been renewed in the new frameworks. This subject has a direct effect on issues such as the imagination of the prophet, the hierarchical order of resources, the relationship between sunnah and hadith, the definition of sunnah and the understanding of hadiths. Moreover, theological and ideological approaches to the source of the sunnah didn’t stay in theoretical framework but caused fundamental differences in thought of sunnah and produced a number of conclusions about the idea and practice.

Keywords:

Sunnah, Hadith, Revelation, The source of sunnah,

PDF

___

Abdürrezzâk, Ebû Bekr b. Hemmâm es-San‘ânî, el-Musannef, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut 1403.Aliyyü’l-Kârî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed, Mirkâtü’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-Mesâbîh, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1422/2002.Âlü Teymiyye, el-Müsevvede fî Usûli’l-Fıkh, tah. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, tsz.Âmidî, Ebü’l-Hüseyn Seyyidüddîn Ali b. Ebî Ali, el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, tah. Abdurrezzâk Afîfî, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut tsz.Aynî, Bedruddîn Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed, Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, tsz.Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, tah. Muhammed Züheyr b. Nâsır, Dâru Tavkı’n-Necât, 1422.Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ömer, Ahbâru Amr b. Ubeyd el-Basrî el-Mutezilî, Zâhiriyye Kütüphanesi, Dımaşk vr. 10. Evrak 12, ss. 98-109, (Upload wikimedia.org/wikisource/ar/5/52. Erişim tarihi: 03.10.2013).Hatîb, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit, el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye, tah. Ebû Abdillah es-Sevrakî-İbrahim Hamdî el-Medenî, el-Mektebetü’l-İlmiyye, Medine tsz.………, Takyîdü’l-İlm, İhyâü’s-Sünneti’n-Nebeviyye, Beyrut tsz.İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf en-Nemerî, Câmiu Beyâni’l-İlm ve Fadlih, tah. Ebü’l-Eşbâl ez-Züheyrî, Dâru İbni’l-Cevzî, Suûd 1414/1994.İbn Adî, Ebû Ahmed el-Cürcânî, el-Kâmil fî Du‘afâi’r-Ricâl, tah. Âdil Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavvız, el-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1418/1998.İbn Ebî Cemre, Ebû Muhammed Abdullah, Behcetü’n-Nüfûs ve Tehallîhâ Mâ lehâ ve Mâ alyehâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1433/2012.İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali el-Askalânî, Nüzhetü’n-Nazar fî Tavdîhi Nuhbeti’l-Fiker fî Mustalahi Ehli’l-Eser, tah. Abdullah b. Dayfillah er-Rahîlî, Matbaatü Sefîr, Riyad 1422.İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed, el-Müsned, tah. Şuayb el-Arnaûd-Âdil Mürşîd ve diğerleri, Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed, el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, tah. Ahmed Muhammed Şâkir, Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, Beyrut tsz.İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ebü’l-Abbâs, es-Sârimü’l-Meslûl alâ Şâtimi’r-Rasûl, tah. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd, Suûd tsz.İbnü’l-Arabî, Muhammed b. Abdillah Ebû Bekr, Ahkâmu’l-Kur’ân, tah. Muhammed Abdülkâdir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1424/2003.Kandemir, M. Yaşar, “el-Câmiu’s-sahîh”, DİA, c. VII, ss. 117–118.Keleş, Ahmet, Sünnet –Yeni Bir Usûl Denemesi-, İnsan Yayınları, İstanbul, 2006.Kırbaşoğlu, M. Hayri, İslam Düşüncesinde Sünnet –Eleştirel Bir Yaklaşım-, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 1996.Ma‘mer b. Râşid, el-Câmi‘ (Abdürezzak’ın Musannef’inin sonunda), tah. Habîburrahmân el-Azamî, el-Mektebetü’l-İslâmî, Beyrut 1413.Macit, Yunus, Ömer b. Abdilazîz’in Hadis Kültüründeki Yeri, Din ve Bilim Kitapları Yayınları, Samsun 2006. Mervezî, Ebû Abdillah Muhammed b. Nasr, es-Sünne, tah. Sâlim Ahmed es-Selefî, Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, Beyrut 1408.Özşenel, Mehmet, Sünnet ve Hadisi Değerlendirme ve Anlamada Ehl-i Rey ve Ehl-i Hadis Yaklaşımları ve İmam Şeybânî, İstanbul 1999.Sehâvî, Şemsüddîn Ebü’l-Hayr Muhammed b. Abdirrahman, Fethu’l-Muğîs bi Şerhi Elfiyeti’l-Hadîs, tah. Ali Hüseyn Ali, Mektebetü’s-Sünne, Mısır 1424/2003.es-Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn, Şerhu Te’vîlâti’l-Kur’ân (Yazma), Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi-Medine Bölümü, no. 179, vv. 31a, 126b.Serahsî, Muhammed b. Ahmed Ebû Sehl, Usûl, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut tsz.Süyûtî, Celâlüddîn Ebü’l-Fadl Abdurrahman, Tedrîbu’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nevevî, tah. Ebû Kuteybe Muahmmed el-Fâryâbî, Dâru Tayyibe, byy. tsz.Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs, el-Üm, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut, 1410/1990.…………, er-Risâle, tah. Ahmed Şâkir, Mektebetü’l-Halebî, Mısır 1358/1940.Şâtıbî, İbrahim b. Musa el-Lahmî, el-İ‘tisâm, tah. Selîm b. Iyd el-Hilâlî, Dâru İbn Affân, Suûd, 1412/1992.Şehristânî, Ebü’l-Feth Muhammed b. Abdilkerîm, el-Milel ve’n-Nihal, Müessesetü’l-Halebî, byy. tsz.Türcan, Selim, Neshin Problematik Tarihi, Otto Yayınları, Ankara 2017.