NÛRU’L-ENVÂR FÎ ŞERHİ’L-MENÂR Lİ’Ş-ŞEYH MOLLA CÎVEN (DİRÂSETUN, VASFİYETUN, NAKTİYETUN)

Kitabın Müellifi, Ahmed b. Ebî Sa’îd b. Ubeydillah b. Abdirrezâk el-Mekkî es-Sâlihî el-Leknevî ed-Dihlî el-Emîtevî el-Hindî el-Hanefîdir. (v. 1130 h.) Nûru’l-Envâr, el-Menâr adlı kitabın en meşhur ve en faydalı şerhlerinden biri sayılmaktadır. Zira bu kitabın şarihi MollaCîven, zor olmayan ve sözü fazla uzatmayan mutedil bir metot izlemiştir. El-Menâra dair yapılan şerhleri özetleyerek asıl kaynaklarının özünü biraraya getirmiştir. Kitabın bölüm ve konularını net bir düşünce şeklinde ortaya koymuştur. Böylece bu kitap el-Menâr şerhleri arasında son dönem usûl âlimleri nezdinde de yüksek bir makama ve yüce bir dereceye nail olmuştur. Nûru’l-Envâr, Hindistan yarımadasında yapılan şerhler içerisinde ve dini medreselerinde itimat edilen kitapların en önemli olanıdır. Öyleki ilim merkezlerinde halen bu kitap okutulmaktadır. Şeyh Molla Cîven’in bu şerhte usûl ilmi ve kurallarının şerhini, ihtilaflı konularının arzını, delillerinin zikrini, çekişmelerin çıkış noktalarının belirlenmesini, âlimlerin bu konudaki tartışmalarını, önemli gördüğü farklı mezhep ve görüşlerini, usûl ve fıkıh imamları arasındaki tartışmalarının neticesini izhar etme gibi önemli bir rol üstlenmektedir. Şeyh Molla Cîven’i bu şerhte asli ilmi kaynaklara dayanmaktadır. Öyleki bu muteber kaynakların en bariz olanlarından; “Pezdevî’nin Usûlu, İbnMelik’in Şerhu’l-Menârı, Mahbubî’nin et-Tevdîhalâ’t-Tenkîhi, Serahsî’nin Usûlu ve Taftâzânî’nin et-Telvîhalâ’t-Tavdîhi” gibi kitaplar, ifrat, tefrit ve gereğinden kısa veya uzatmala rarasında birbirinden farklı rivayetler şeklindeydi. Molla Cîven’in bu şerhin özelliklerine taalluk eden bazı olumlu ve olumsuz mülahazalar bulunmaktadır. Şöyleki bu kitapta MollaCîven’in ilmi şahsiyeti, usûlcülüğü, konulara objektif yaklaşımı muhaliflerine karşı tarafsız kalma, Furu’ fıkhına verdiği önem, diyalog şeklindeki üslubu, bu ilimdeki hâkimiyeti, konulardaki dikkat çekici tertibi ve düzeni, asıl konuları kapsayıcılığı gibi özellikleri ortaya çıkmıştır. Bunun yanında yazarın Arapça dil grameri ile ilgili bazı hataları ve görüş sahiplerine yaptığı atıflarda gerektiği gibi dikkat etmemesi mülahaza edilen önemli olumsuzluklardandır. Bu kitap şerhinin önemine binaen bu makaleyi el aldık. Böylece mezkûr kitabın ilmi yönü ve Hindistan yarımadasının en önemli şerhedilen kitaplardan sayılan bu şerhin yazarının ilmi olan katkılarının keşfedilmesini ümit ederiz.

THE BOOK OF MOLLA CİVEN NAMED NÛRU’L-ENVÂR FÎ ŞERHİ’LMENÂR

The author of the book is Ahmad b. Abi Sa'id b. Ubeydillah b. Abdirrezâk al-Makkî al-Sālihī al-Leknawī al-Dhāī al-Emītawī al-Hindī al-Hanafī (hijri 1130). Nûru’l-envâr is counted one of most famous and most useful commentary of el-Menâr. Because Mullah Cîvenwho is explanatory of this bookfollowed an easy and short method.He brought together the the essence of original sources, by summarizing the explanations of el-Menâr. Revealed sections and topics of the book in the form of a clear thought. So this book has reached a high level among scholars of method of last century. Nûru’l-Envâr is the most important of the books that are trusted inside commentaries which made at İndia peninsula and inside religious schools. So this book is still being taught in the centers of science. Sheikh Mullah Civen reveals in this book explanation of method knowledge and its rules, presentation of controversial issues, expression of evidences, determination of the exit point of conflicts, discussions of scholars on this subject, different denominations and opinions which he seen them differently and the results of discussionsbetween Islamic law and method scholars. Sheikh Mullah Cîven based on main sources of knowledge in thethis commentary. So that the most prominent of favorite sources like Pezdevî’s Usûl, İbn Melik’s Şerhu’lMenâr, Mahbûbî’s Tevdîhala’t-Tenkîh, Serahsî’s Usûl and Taftazânî’s et-Telvîhala’tTavdîhgave narrations which different from each other in terms of extension orabbreviation. Mullah Cîven’s commentary has positive and negative features. Namely, his scientific personality, Methodism of him, Its objective approach to topics, neutrality of him against the opposition, his style like dialogue, his remarkable layout etc. are positive features. But his mistakes about Arabic grammar and carelessness of him in references are negativefeatures. For importan of this book we wrote this article about it. So we hope to be discoveredthe scientific direction of this book and its author’s contributionsin science.

___

  • Sâdık b. Hasan el-Kannûcî, Ebcedu’l-ulûm, thk. Abdulcebbar Zekkâr, Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, Dımaşk 1978.
  • Muhammed Alâuddîn b. Ali el-Heskifî, İfâdetu’l-envâr ‘ala’l-menâr, tlk. Muhammed Said el-Burhânî, 14131992.
  • Abdulhay Fahruddîn el-Hüsnî, el-İ‘lâm bimen fî târîhi’l-Hind mine’l-a‘lâm, Dâru İbn Hazm Beyrut tsz.
  • Carl Brocelman, Târîhu’l-edebî’l-‘Arabî, (trc. Komisyon), el-Hey’etu’l-Mısriyye el-âmme lil’kutub, 1995.