Muvahhidî Halifesi Abdulmümin’in Yönetim Anlayışı

Muvahhidler Hareketi, Muhammed b. Tûmert liderliğinde XII. yüzyıl başlarında bir ıslahat hareketi olarak ortaya çıkmış ve 1121’de İbn Tûmert’in Sûs bölgesindeki halkın desteğini alarak Muvahhidler Devleti olarak varlık kazanmıştır. Muvahhidler Devleti’nin İbn Tûmert’ten sonraki lideri Abdulmümin, devletin güçlü bir şekilde yerleşmesi ve geniş bir coğrafyada hâkim olmasını sağlamıştır. Abdulmümin b. Ali, Ağustos 1148’de (16 Rebîülevvel 543) Endülüs’teki Muvahhidlere bağlı şehirlerin yöneticilerine bir mektup göndermiştir. Bu mektupta onlara, çeşitli konulardaki yanlış uygulamalarını hatırlatmış, düzeltilmesine ilişkin uyarı ve tavsiyelerde bulunmuştur. Bu çerçevede bütün vatandaşlarının can ve mal güvenliğinin sağlanması, engellerin ve yanlış uygulamaların ortadan kaldırılması, idam cezasının devlet başkanının onayına bağlanması, yöneticilerin halka karşı şiddetten uzak durması, onlara insanca, hoşgörülü ve kol kanat gererek yaklaşması gibi konular ele alınmıştır. Bu mektup aynı zamanda, Abdulmümin’in yönetim anlayışı, insana verdiği değer ve hakların korunması ve haksızlıkların giderilmesi konusundaki hassasiyetini gösteren önemli bir belgedir

Anahtar Kelimeler:

Muvahhidler, Abdulmümin b. Ali, Endülüs, adalet, insan hakları

-

Keywords:

-,

PDF

___

Abdurrahman Ali, Tarihu’l-Endülüs, Kahire, 1983.
Adıgüzel, Adnan, Abdulmümin b. Ali Döneminde Muvahhidler Devleti, yayınlanmamış doktora tezi, Ankara, 2006.
Altundağ, Ş., ‘Murabıtlar’, İA, VIII, 580-586. Atçeken, İsmail Hakkı, Endülüs’ün Fethi ve Mûsâ b. Nusayr, Ankara, 2002.
Belâzurî, Ebu’l-Hasan Ahmet b. Yahya b. Cabir (ö. 279), Futuhu’l-Buldan, Yay. Abdulkadir Muhammed Ali, Beyrut, 2000;
Beyzak, Ebu Bekir Sanhacî Meknî, Kitabu Ahbâri’l-Mehdi İbn Tûmert ve İbtidâi Devleti’l- Muvahhidîn, Yay. Levi Provençal, Paris, 1958.
Brignon, J. ‘Muvahhidler’, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, V, İstanbul, 1988.
Cüllâb, Hasan, Devletü’l-Muvahhidiyye, Eserü’l-Akîde fi’l-Edeb, Merrakeş. Durant, Will, İslam Medeniyeti, Ter. Orhan Bahaeddin, İstanbul bty,; Ebu’l-Fidaî, İmamuddin İsmail (732/1332), el-Muhtasar fi Ahbari’l-Beşer, I-II, Beyrut bty.;
Farukî, İsmail Râci, Luis Lâmia, İslam Kültür Atlası, Ter. Mustafa O. Kibaroğlu, Z. Kibaroğlu, İstanbul, 1991.
Fisher, Humphrey, ‘Murabıtlar’, İslam Tarihi Kültür ve Medeniyet, Ter. Kemal Kahraman, İstanbul, 1997.
Georges Marçais, ‘Ribat’ İA, IX, İstanbul, 1993.
Halefullah, İbtisam Mer’î, Alâkâtu Beyne’l-Hilafeti’l-Muvahhidiyye ve’l-Meşrikı’l-İslamî, İskenderiye, 1985.
Harekât, İbrahim, ‘Berîd’, DİA, V, 498. Hasan Ali Hasan, Hadaâratü’l-İslamiyye fî’lMağrib ve’l-Endülüs, Mısır, 1980.
Hasan İbrahim Hasan, Siyasî-Dinî-Kültürel-Sosyal İslam Tarihi V, Ter. İsmail Yiğit, İstanbul, 1988.
Himyerî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Abdulmunim, Kitâbu Ravdu’l-Mu’târ fî Haberi’l-Ektâr - Sıfatu Cezîreti Endülüs- Yay. L. Provençal, Kahire, 1937.
Hodgson, Marshall G. S., İslam’ın Serüveni, Bir Dünya Medeniyetinde Bilinç ve Tarih II, Ter. Mutlu Bozkurt, İstanbul, 1995.
İbn Ebî Zer el-Fâsî, Ali, el-Enîsu’l-Mudrib bi Ravdi’l-Kırtas fî Ahbari Muluk el-Mağrib ve Tarih Medinetü Fâs, Rabat, 1972.
İbn Haldun, Abdurrahman, (ö. 808/1405), Kitabu’l-İber Divanu’l-Mübteda ve’l-Haber, Mısır, 1284.
İbn Hallikan, Ebu’l-Abbas Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebu Bekir (681/1282),
Vefeyâtu’l-A’yân ve Ebnâi’z-Zaman, Yay. Haz. M. Muhyiddin Abdulhamid, Kahire, 1948.
İbn İzarî, el-Merrakuşî (ö. 695/1295), Beyanu’l-Muğribfi Ahbâri’l-Endülüs ve’l-Mağrib, I,
II, Yay. L. Provençal, G. S. Colin, Beyrut 1950.
İbn Kattan, el-Merrakuşî, Muhammed b. Abdulmelik (ö. VII/XII. asır ortaları), Nazmu’l- Cem’an li Tertîbi mâ Selefe min Ahbâri’z-Zaman, Beyrut, 1990.
İbn Kesir, İmaduddin Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer (ö. 774), el-Bidaye ve’n-Nihaye, Beyrut, İbn Sahibussalat, Abdulmelik b. Muhammed (ö. 595-600/1198-1203), el-Mennu bi’l
İmameti ale’l-Mustadafîne bien Caalehumu’llahu Eimmeten ve Caalehumu’l-Vârisîn, Yay. Abdulhadi et-Tâzî, Bağdat, 1979.
İbnu’l-Esîr, Ali (ö. 630/1233), el-Kâmil fi’t-Tarih, Beyrut, 1994.
İbnu’l-İmad, Abdulhayy, (ö. 1089/1678), Şezaratu’z-Zeheb fi Ahbari men Zeheb, Kahire,
İdrisî, Şerif, Sıfatu’l-Mağrib ve Ardu’s-Sudan ve Mısr ve’l-Endülüs, Leyden, 1863.
İmamuddin, S. Muhammed, Endülüs Siyasî Tarihi, Ter. Yusuf Yazar, Ankara, 1990.
İnan, M. Abdullah, Asru’l-Murabıtîn ve’l-Muvahhidîn fi’l-Mağrib ve’l-Endülüs, I, II, Kahire 1964, 1965.
Kazıcı, Ziya, İslam Müesseseleri Tarihi, İstanbul, 1991.
Kitabu’l-Hülelü’l-Mevşiyye fî Zikri’l-Ahbâri’l-Merrakuşiyye, Müellifi mechul, Yay. Süheyl Zekar, Abdulkadir Zemame, Darulbeyda, 1979.
Köprülü, Fuad ‘Ribat’ Vakıflar Dergisi, Sayı-II, İstanbul. 1974.
Makdîş, Mahmud, Nuzhetü’l-Enzâr fî Acâibi’t-Tevârîhi ve’l-Ahbâr, Yay. Ali Zevârî, Muhammed Mahfuz, Beyrut, 1988.
Merrakuşî, Muhammed b. Abdulmelik (ö. VII/XII. asır ortaları), Nazmu’l-Cem’an li Tertîbi mâ Selefe min Ahbâri’z-Zaman, Beyrut, 1990.
Merrakûşî, Abdulvahid, (ö. 621/1224), Mu’cib fî Telhîsi Ahbari’l-Mağrib, Yay. M. S. el
Uryan, M. A. el-Alemî, Kahire 1949.
Meydan Larousse, Sûs Maddesi, IV, 520. Miranda, A. Huici, ‘İberya Yarımadası ve Sicilya’, İslam Tarihi Kültür ve Medeniyet, İstanbul, 1997.
Mûsa, İzzeddin Ömer, Muvahhidûn fî’l-Ğarbi’l-İslamî, Beyrut 1991.
Nâsırî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Halid, Kitabu’l-İstiksâ li Ahbari Düveli’l-Mağribi’l-Aksâ, Yay. Haz. Cafer en-Nasırî, Muhammed en-Nasirî, Darulbeydâ, 1954.
Nasrullah, Sa’dûn, Tarihu’l-Arab es-Siyâsî Fi’l-Endülüs, Beyrut, 1998.
Neccar, Abdulmecit, el-Mehdi İbn Tûmert Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah el- Mağribî es-Sûsî, Beyrut, 1989.
Nuveyrî, Şehabeddin Ahmed b. Abdulvahhab (677-733 h.), Nihayetu’l-Ereb fî Funûni’l- Edeb, Yay. Hüseyin Nassar, Kahire, 1983.
Özaydın, A., ‘Abdülmü’min el-Kûmî’, DİA, İstanbul, 1988.
Özdemir Mehmet, Endülüs Müslümanları I, Ankara 1994; Yver, G., Mağrib, İA, VII.
Özdemir, Mehmet, ‘Endülüs’, DİA, XI, İstanbul, 1995.
Sâlim, Abdulaziz, Tarihu’l-Mağrib fi’l-Ahdi’l-İslamî, II, İskenderiye bty. Sallâbî, Ali Muhammed Muhammed, Devletü’l-Muvahhidîn, Amman, 1998.
Subkî, Takuyyuddin (ö. 771/1370), Tabakatu’ş-Şafiiyyeti’l-Kübrâ, Yay. Ahmed b. A. el- Kadirî, Mısır, 1906.
Şerit, Abdullah, el-Milî, M. Mubarek, Muhtasar Tarihu Cezair, Cezayir, 1985.
Şeyban, Lütfi, Reconqısta-Endülüs’te Müslüman-Hıristiyan İlişkileri, İstanbul, 2003.
Tourneau, Roger, ‘Afrika ve Batı İslamı’ İslam Tarihi Kültür ve Medeniyeti, Ter. Hürrem Yılmaz, Yay. P. M. Holy, A. K. S. Lambton, B. Lewis, İstanbul, 1977.
Yazıcı, Nesimi, ‘Klasik İslam Döneminde Haberleşme’, AÜİFD, XXIX, Ankara, 1987.
Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1374), Siyerü A’lâmu’n-Nubelâ, Beyrut,
Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1374), Tarihu’l-İslam ve Vefeyâtu’l
Meşâhîri ve’l-A’lâm, Yay. Ömer Abdusselam Tedmurî, Beyrut, 1995.
Zerkeşî, Ebû Abdullah Muhammed b. İbrahim Levlevî, Tarihu’d-Deleteyn el- Muvahhidiyye ve’l-Hafsiyye, Tunus, 1289.
Züneyber, Muhammed, el-Mağrib fi’l-Asrı’l-Vas’it, Ribat, 1999.