İbn Sînâ'da Varlığın İlkesi

Bu makalede İbn Sînâ’nın âlemin varlık kaynağını ne şekilde açıkladığı ele alınmıştır. Bu çerçevede filozofun ortaya koyduğu iki teori; illiyet ve sudûr teorisi işlenmiştir. İbn Sînâ’nın, bahse konu teorileri düşünsel olarak irtibatlı olduğu birtakım filozof ve düşünce geleneklerinden tevarüs etmiş olsa da onları yeniden inşa etmesi ve kendi felsefe binası içinde farklı bir bağlama yerleştirmesi dolayısıyla kendisinin, âlemin varlık kaynağını açıklamada dünya felsefe mirasına özgün katkılar sağladığı sonucuna ulaşılmıştır

-

Keywords:

-,

___

  • Abrahamov, Binyamin, “Al-Ghazâlî’s Theory of Causality”, Studia Islamica, No. 67, 1988, s. 75-98.
  • al-Alousî, Mûhî, The Problem of Creation in Islamic Thought, Bağdât, The National Printing and Publishing Co., 1968.
  • Alper, Ömer Mâhir, “İbn Rüşd’ün İbn Sînâ’yı Eleştirisi: El-Fark Beyne Re’yeyi’l- Hakîmeyn” Dîvân İlmî Araştırmalar, Bilim ve Sanat Vakfı, sy. 10, yıl. 2001/1, s. 145-172.
  • Alper, Ömer Mâhir, “İbn Sînâ’da Tanrı’nın Kanıtlanması Sorunu: O Gerçekten Kelâmcılardan Etkilendi mi?”, İstanbul Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 7, İstanbul 2003, s. 61-77.
  • Altıntaş, Hayrani, İbn Sînâ Metafiziği, Ankara, TC Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
  • Armstrong, A. H., “Emanation in Plotinus”, Mind, C. XLVI, No. 181, Ocak 1937, s. 61-66.
  • Aristoteles, Fizik, çev. Saffet Babür, 3. bs., İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2005.
  • Aristoteles, Metafizik, çev. Ahmet Arslan, 2. bs., İstanbul, Sosyal Yayınları, 1996.
  • Atay, Hüseyin, Fârâbî ve İbn Sînâ’ya Göre Yaratma, Ankara, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakütesi Yayınları, 1974.
  • Atay, Hüseyin, İbn Sînâ’da Varlık Nazariyesi, Ankara, TC Kültür Bakanlığı Yayınları, 1983.
  • Aydın, İbrâhim Hakkı, Fârâbî’de Metafizik Düşünce, İstanbul, Bil Yayınları, 2000.
  • Bâkıllânî, Kitâbü’t-Temhîd, nşr. Richard J. McCarthy, Beyrut, Dârü’l-Meşrik, 1957.
  • Burrel, David B., “Creation or Emanition: Two paradims of Reason”, God And Creation An Ecumenical Symposium, Ed. David B. Burrel & Bernard McGinn, Notre Dame, University of Notre Dame Press, 1990, s. 27-37.
  • Davidson, Herbert A., Proofs for Eternity, Creation and the Existence of God in Medieval Islamic and Jewish Philosophy, New York & Oxford, Oxford University Press, 1987.
  • Durusoy, Ali, “İbn Sînâ: v. Metafizik”, DİA (Diyanet İslâm Ansiklopedisi), C. XX, s. 326-331.
  • el-Eş’arî, Ebü’l-Hasen İlk Dönem İslâm Mezhepleri, çev. Mehmet Dalkılıç & Ömer Aydın, İstanbul, Kabalcı Yayınevi, 2005.
  • Fahri, Macit, İslâm Felsefesi Tarihi, çev. Kasım Turhan, 6. bs., İstanbul, Şato Yayınları, 2004.
  • Fakhry, Majid, Islamic Occasionalism and Its Critique by Averroes and Aquinas, London, George Allen & Unwin Ltd, 1958.
  • Fakhry, Majid, “Notes on Essence and Existence in Averros and Avicenna”, Die Metaphysik im Mittelalter, ed. P. Wilpert & De Gruyter, Berlin, Miscellanea Mediavelia, 1963, C. II, s. s. 614-617.
  • Farabî, Ârâü Ehli’l-Medîneti’l-Fâzıle, thk. El-Kudüs li’d-Dirâsât ve’l-Buhûs, Kâhire, El-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Turâs, t.y.
  • Fârâbî, Da’avâ Kalbiyye, Haydârâbâd, Dârü’l-Me‘ârifi’l-Osmâniyye, 1349.
  • Fârâbî, et-Ta’likât, Haydârâbâd, Matba’at-ü Meclîs-i Dâireti’l-Me’arifi’l-Osmâniyye, 1346.
  • Fârâbî, Uyûnü’l-Mesâil (el-Mecmû’ içinde), Mısır, Matba’atü'l-Adenî, 1907.
  • Fazlur Rahman, “İbn Sina's Theory of God-World Relationship”, God And Creation An Ecumenical Symposium, Ed. David B. Burrel & Bernard McGinn, Notre Dame, University of Notre Dame Press, 1990, s. 38-55.
  • Feldman, Seymour, “‘In the Beginning God Created’: A Philosophical Midrass”, God And Creation An Ecumenical Symposium, Ed. David B. Burrel & Bernard McGinn, Notre Dame, University of Notre Dame Press, 1990, s. 3-26.
  • Gazâlî, Felsefenin Temel İlkeleri (Mekâsıdu’l-Felâsife), çev. Cemâleddin Erdemci, 2. bs., Ankara, Vadi Yayınları 2002.
  • Gazâlî, Tehâfütü’l-Felâsife, Beyrût, Dârü’l-Meşrik, 1986.
  • Genequand, Charles, “Metafizik”, İslâm Felsefesi Tarihi, çev. Şâmil Öçal & Hasan Tuncay Başoğlu, ed. Seyyid Hüseyin Nasr & Oliver Leaman, İstanbul, Açılımkitap, 2007, C. III, s. 11-30.
  • Goodman, Lenn E., Avicenna, London & New York, Routledge, 1992.
  • Goodman, Lenn E., “Did Al-Ghazâlî Deny Causality?”, Studia Islamica, No. 47, 1978, s. 83-120.
  • Gutas, Dimitri, Avicenna and Aristotelian Tradition: Introduction to Reading Avicenna’s Philosophical Works, Leiden & New York & Kopenhag & Köln, Brill, 1988.
  • Gutas, Dimitri, “Yirminci Yüzyılda Arap Felsefesi Çalışmaları: Arap Felsefesi Tarih Yazımı Üzerine Bir Deneme”, İbn Sînâ’nın Mirası, der. M. Cüneyt Kaya, İstanbul, Klâsik Yayınları, 2004, s. 153-182.
  • İbn Rüşd, Tefsîr-u Mâ Ba’de’t-Tabîa, thk. S. J. Maurice Bouyges, Beyrût, Dârü’l- Meşrik, 1973.
  • İbn Sînâ, el-İşârât ve’t-Tenbîhât, thk. Süleymân Dünyâ, Kâhire, Dârü’l-Me’ârif, t.y.
  • İbn Sînâ, Kitâbü’l-Hudûd, çev. Muhammed Mehdi Füladvend, Tahran, Encümen-i Felsefe-i İran, 1979.
  • İbn Sînâ, el-Mebde’ ve’l-Meâd, thk. A. Nûrânî, Tahrân, Müessese-i Mutâl’ât-i İslâmî, 1363.
  • İbn Sînâ, el-Mübâhasât, thk. Muhsin Bîdârfer, Kum, İntişârât-ı Beydâr, 1423.
  • İbn Sînâ, en-Necât, nşr. Mürtezâ, Tahrân, el-Mektebetü’l-Mürtezaviyye, 1364.
  • İbn Sînâ, er-Risâletü’l-Arşiyye fî Hakâiki’t-Tevhîd ve İsbâti’n-Nübüvve, thk. İbrâhim Hilâl, Kâhire, t.y.
  • İbn Sînâ, Şerhü Kitâbi Harfi’l-Lâm, (Abdurrahman Bedevî, Aristo İnde’l-Arab, 2. bs., Kuveyt, Vekâletü’l-Matbû‘ât, 1978 içinde) s. 22-31.
  • İbn Sînâ, eş-Şifâ’ el-İlâhiyyât, nşr. G. C. Anawati & Saîd Zâyid, Kâhire, el-İdâretü’l- ’Âmme li’s-Sekâfe, 1960.
  • İbn Sînâ, eş-Şifâ’ el-Mantık (5): el-Burhân, nşr. Ebü’l ‘Alâ ‘Afifî, Kahire, 1965.
  • İbn Sînâ, eş-Şifâ’ el-Mantık (1): el-Medhal, nşr. G.C. Anawati & Mahmûd el- Hudayrî & Fuâd el-İhvânî, Kâhire, el-İdâretü’l-’Âmme li’s-Sekâfe, 1964.
  • İbn Sînâ, eş-Şifâ’ et-Tabî’iyyât: (1) es-Semâ’ü’t-Tabî’î, nşr. Saîd Zâyid & İbrâhim Medkûr, Kâhire, el-İdâretü’l-’Âmme li’s-Sekâfe, 1983.
  • İbn Sînâ, et-Ta‘lîkât, thk. Abdurrahman Bedevî, Tahran, Mektebü’l-İ‘lâmi’l-İslâmî,
  • İbn Sînâ, “Risâle fî mâ Takarrara ‘İndehü mine’l-Hükûmeti fî Huceci’l-Müsbitin li’l- Mâdî Mebde’en Zemâniyyen ve Tahlîlihâ ila’l-Kıyâsât”, (Hudûsü’l-Alem, haz. Mehdi Muhakkik, Tahran, Müessese-i Mutâlaât-ı İslâmî, 1377 içinde) s.133-158.
  • İhvân-ı Safâ, Resâilü İhvâni’s-Safâ, nşr. B. Bustânî, Beyrût, Dârü Sâdir, 1957.
  • Kaya, Mahmut, İslâm Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi, İstanbul, Ekin Yayınları, 1983.
  • Kaya, Mahmut, “Varlık ve Mâhiyet Konusunda İbn Rüşd’ün İbn Sînâ’yı Eleştirmesi”, İbn Sînâ: Doğumunun Bininci Yıl Armağanı, der. Aydın Sayılı, Ankara, TTKY, 1984
  • Kaya, Mehmet Cüneyt, İslâm Felsefesinde Metafizik Bir Problem Olarak İmkân, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2008.
  • Kutluer, İlhan, İbn Sînâ Ontolojisinde Zorunlu Varlık, İstanbul, İz Yayıncılık, 2002.
  • Kutluer, İlhan, “İlliyyet”, DİA, C. XXII, İstanbul, TDV, 2000, s. 453-459.
  • Logan, J. D., “The Aristotelian Teleology”, The Philosophical Review, C. VI, No. 4, Temmuz 1897, s. 386-400.
  • Marmura, M. E., “Avicenna and the Kalâm”, Zeitschrift für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften, ed. Fuat Sezgin, sy. 7, Frankfurt, Institute für Genschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften, 1991-1992, s. 172-215.
  • Marmura, M. E., “Avicenna: iv. Metaphysics”, Encyclopedia Iranica, C. III, London & New York, 1989, s. 75-76.
  • Marmura, M. E., “Avicenna on Casual Priority”, Islamic Philosophy and Mysticism, ed. P. Morewedge, Delmar & New York, Caravan Books, 1981, s. 65-83.
  • Marmura, M. E., “Causation in Islamic Thought”, Dictionary of the History of Ideas, ed. Philip P. Wiener, New York, Charles Scribner’s Sons, 1973, C. I, s. 286-89.
  • Marmura, M. E., “The Metaphysics of Efficient Causality in Avicenna”, Islamic Theology and Philosophy, Ed. M. E. Marmura, Albany, State University of New York Press, 1984, s. 172-187.
  • Mayer, Toby, “İbn-i Sînâ’nın Burhânü’s-Sıddkîn’i”, çev. Temel Yeşilyurt, Fırat Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 8, 2003. s. 255-275.
  • Morewedge, Parviz, “Philosophical Analysis and Ibn Sînâ’s ‘Essence-Existence’ Distinction”, Journal of the American Oriental Society, C. XCII, No. 3, Temmuz-Eylül 1972, s. 425-435.
  • Morewedge, Parviz, “The Logic of Emanationism and Sûfism in the Philosophy of Ibn Sînâ (Avicenna) Part II” Journal of the American Oriental Society, C. XCII, No. 1, Ocak-Mart 1972, s. 9-14.
  • Netton, Ian Richard, Muslim Neoplatonism, London, George Allen & Unwin, 1982.
  • Plotinus, The Six Enneads, çev. Stephen MacKenna & B. S. Page, Chicago & London & Toronto, Encyclopedia Britannica, 1952.
  • Ross, David, Aristoteles, çev. Ahmet Arslan & İhsan Oktay Anar & Özcan Kavasoğlu & Zerrin Kurtoğlu, İstanbul, Kabalcı Yayınevi, 2002.
  • Uysal, Enver, İhvân-ı Safâ Felsefesinde Tanrı ve Âlem, İstanbul, İFAV Yayınları,
  • Watson, John, “The Philosophy of Plotinus”, The Philosophical Review, C. XXXVII, No. 5, Eylül 1928, s. 482-500.
  • Wisnovsky, Robert, “Towards a History of Avicenna’s Distinction Between Immanent and Transcendant Causes”, Before and After Avicenna Proceeding of the First Avicenna Study Group, ed. David C. Reisman & Ahmad H. Al-Rahim, Leiden & Boston, Brill, 2003, s. 49-68.
  • Wolfson, Austryn H., Kelâm Felsefeleri, çev. Kâsım Turhan, İstanbul, Kitabevi, 2001.