GENEL SEYRİYLE SARIBEYOĞLU MUSTAFA İSYANI VE BUNA KARŞI ALINAN TEDBİRLERİN AMİD MAHKEMESİ'NE YANSIMALARI

1732-1739 yılları arasında devlet için önemli bir sorun haline gelen Sarıbeyoğlu Mustafa adlı "eşkıya"nın Bolvadin taraflarına firar ettiği Amid Mahkemesi'ne gönderilen bir kaç farklı emirnameden anlaşılmaktadır. İsyan, her ne kadar sonradan kontrol altına alınmışsa da, yansımaları Amid gibi oldukça uzak bir idari birimin yöneticilerine bildirilmiş ve bunlardan yardım talep edilmiştir. Merkezden Amid Mahkemesi'ne gönderilen 22 Zilhicce 1151/2 Nisan 1739 tarihli bir fermanda padişah; kadı, mütesellim, voyvoda, yeniçeri zabiti ve diğer idarecilere hitaben Sarıbeyoğlu denen şakinin ve yanındakilerin bir an evvel yakalanmasını emretmiştir. Anlaşıldığı kadarıyla Honaz Kalesi'ndeki asiler, ordu tarafından kuşatıldıklarında firar etmeyi başarmışlardır. Bolvadin taraflarına giden asilerin takibinin emredildiği fermanda, anılan eşkıyayı katledenlere ona ait malların yanında büyük ihsanlarda bulunulacağı belirtilmektedir. Özelde bu isyana, genelde ise tüm eşkıyalara karşı sert tedbirler alındığı yazışmalardan anlaşılmaktadır. Çalışma, 1739 tarihinde kadı defterine kaydedilmiş fermanları ana kaynak tutmak üzere kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sarıbeyoğlu Mustafa, Eşkıya, İsyan, Bolvadin, Amid

IN GENERAL VIEV WITH OUTLINES SARIBEYOĞLU MUSTAFA RIOT AND REFLECTIONS OF PRECAUTIONS AGAINST IT TO AMID COURT

Abstract It is understood from some different copies sent to Amid court that the brigand named Sarıbeyoğlu Mustafa who became an important problem for the state between 1732 and 1739 escaped around Bolvadin. Although the riot was quashed after, its reflections were noticed to authorities of Amid which was a remote area and help was requested from them. In a firman dated 22 Zilhicce 1151/2 April 1739 sent from center to Amid court, padishah commanded to cadi, tax collector, voivode, janissary officer and other authorities that the robber named Sarıbeyoğlu and his accompanies should be arrested immediately. As understood, rioters in Honaz Castle were able to run away when surrounded by the army. In the firman which commanded that rioters should be followed, it was indicated that those who killed the said brigand would be awarded with the riches of him and more. It is seen in the correspondences that harsh precautions were taken specifically for this riot and generally for all brigands. In the study firmans which were recorded in the cadi’s notebook in that years were written up as basic source. Keywords: Sarıbeyoğlu Mustafa, Brigand, Riot, Bolvadin, Amid, Records of Diyarbekir Şer’iyye.

Keywords:

Sarıbeyoğlu Mustafa, Brigand, Riot, Bolvadin, Amid,

PDF

___

Arşiv Kaynakları: DŞS,3754- 6b/2, 22 Zilhicce 1151; DŞS, 3754- 7a/ 2, 22 Zilhicce 1151; DŞS 3754-16a/2, 8 Rebiülevvel 1152; DŞS 3754-16b/1, 10 Rebiülevvel 1152; DŞS 3754,17a/2, 27 Rebiülevvel 1152; DŞS 3754-18a/2, 27 Rebiülevvel 1152; DŞS 3754, 21a/1, 5 Cemaziyelevvel 1152; DŞS 3754, 21b/1, Cemaziyelevvel 1152; DAD, 1-86-3, Cemaziyelahir 1159; DAD 1-160-3, Cemaziyelevvel 1162; Kitap-Makale-Ansiklopedi: Ahmet Rasim, Osmanlı 1-8, (Düzenleyen: Metin Hasırcı), Emir Yayınları, İstanbul, 1999. Akdağ, Mustafa, "Kara Yazıcı", İA, C.VI, Milli Eğitim Basımevi, Eskişehir, 1997. Akdağ, Mustafa, "Celali İsyanlarının Başlaması", DTCFD, IV, 1, Ankara 1945, s. 23-50. Akdağ, Mustafa, "Celali Fetreti", DTCFD, XVI, 1-2, Ankara 1958, s. 53-103. Altunan, Sema, "XVII. Yüzyıl Sonlarında İstanbul-Edirne Arasındaki Menziller ve Bazı Menzilkeş Köyler", Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 39, 2006, s. 75-99. Bostan, M. Hanefi, "Osmanlı Devleti'nde Yol ve Haberleşme Sistemi", Türk Dünyası Araştırmaları, 82, 1993, s. 63-67. Ertaş, Mehmet Yaşar, "18. yüzyılda Bir Osmanlı Eşkıyası: Sarıbeyoğlu Mustafa", Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiriler I, Denizli 2007, s. 399-411. Gümüş, Ercan, 18. Yüzyılın İlk Yarısında Amid, Gazi Üniversitesi SBE, Basılmamış doktora tezi, Ankara 2014. Gürhan, Veysel, 18. Yüzyılda Mardin Şehri, Gazi Üniversitesi SBE, Basılmamış doktora tezi, Ankara 2012. Griswold, William J., Anadolu'da Büyük İsyan 1591-1611, Numune Matbaacılık, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2000. Kütükoğlu, Mübahat, "İzmir", Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 23, s. 517. Miroğlu, İsmet, "Osmanlı Yol Sistemine Dair", İ.Ü.E.F. Tarih Enstitüsü Dergisi, 15, İstanbul 1997, s. 241-252. Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, 3 Cilt, MEB, İstanbul, 1971. Peçevî İbrahim Efendi, Peçevî Tarihi I-II, (Hazırlayan: Bekir Sıtkı Baykal), Özkan Matbaacılık, Ankara, 1999. Sak, İzzet-Çetin, Cemal, "XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti'nde Menziller ve Fonksiyonları: Akşehir Menzilleri Örneği", http://turkiyat.selcuk.edu.tr/pdfdergi/sak.pdf(10.09.2013 tarihinde ulaşıldı). Sami, Şakir, Suphi, Tarih, Asır Matbaası, İstanbul, 1198 (TBMM Kütüphanesi, 71-5307), s. 148 b. Şemdânizade Fındıklılı Süleyman Efendi, Mür'i't-Tevarih, C. I, (Hazırlayan: M. Münir Aktepe), İstanbul ,1976. Ülker, Necmi, "Sarıbey Oğlu'nun İzmir'e Yürüyüşü ve Avrupalı Tüccarlar", http://tid.ege.edu.tr/dosyalar/IV_1989/TIDIV-1989-04.pdf (08.08.2017 tarihinde ulaşıldı.) Yakut, Esra, "Osmanlı Hukukunda Bir Suç Olarak Eşkıyalık ve Cezalandırılması", Kebikeç, 33, 2012, s. 21-34. İnternet (Dijital) Kaynakları: http://www.turktoresi.com/viewtopic.php?f=62&t=2046, (12.03.2013 tarihinde ulaşıldı.) www.ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu, (17.08.2017 tarihinde ulaşıldı.)