CERH AÇISINDAN KADIN RÂVÎLER

İslam dininin tebliğ edilmesinde azımsanmayacak rolleri olan kadınların Hz. Peygamber (a.s.) döneminden itibaren İslam’ın diğer nesillere aktarılmasında büyük hizmetleri olmuştur. Nitekim kadınlar İslam’ın ilk asırlarında sosyal ve ilmî hayatta aktif görevlerde bulunmuşlardır. Onlar savaşlarda görev aldıkları gibi tefsir, hadis ve fıkıh alanında etkin bir hizmet vermişlerdir. Özellikle hadis rivayeti konusunda faal bir rol üstlenen kadınlar hadislerin gelecek nesillere aktarımına vesile olmuşlardır. Bu açıdan onlardan kimileri ta’dîl edilmiş, kimileri de rivayet konusunda kusurlu bulunmuştur. Bu itibarla çalışmamızda hadis rivayet ilmi ile uğraşıp hadis münekkitleri tarafından cerh edilen kadın râvîlerin olup olmadığı ve bu râvîlerin cerh durumları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Kadın, Cerh, Taʿdîl, Râvî

WOMEN NARRATORS İN TERMES OF DİSREPUTABLE

Women have considerable number of roles in the inultation to Islam religion. It is a matter of a conse quence that they have substantially served in passing down to Islam to the other generatons since the epach of prophet Muhammed (pbuh) . Were activelly involded in the social and scholar life of the preliminary ages of Islam. Besides attending the battles, they also contribated in to the fields of hormenutics hadith and figh. Women casting a very effectual role in the norrotion of hadiths have conduced the hadiths conveyance to the other generation. In this respects some of those hadiths were modified and some others were found foulty in the narrations. In this study narrator women and their disproved situations that were rebuted by the hadith crites who deal with hadith narration will be adressed.

Keywords:

hadith, women, jarh, ta’dîl, narrator,

PDF

___

KAYNAKÇA Âmidî, Ebü’l-Hasen (Ebü’l-Kāsım) Seyfüddîn Alî b. Muhammed b. Sâlim es-Sa‘lebî. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. thk. Abdürrezzâk Afîfî. Beyrût: el-Mektebü’l-islâmî, t.s.ʿAsḳalânî, Ebü’l-Faḍl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed b. Hacer. el-İṣâbe fi temyîzi’s- ṣahâbe. Thk. Adil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muavvez. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.ʿAsḳalânî, Ebü’l-Faḍl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed b. Hacer. Tehzîbu’t-tehzîb. Hind: Matbaatu Dâireti’l Maârifi’n-Nazzâmiyye, 1326.ʿAsḳalânî, Ebü’l-Faḍl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed b. Hacer. Nüzhetu’n-naẓar fî tavḍîhi nuḫbeti’l-fiker fî mustalaḥi ehli’l-eser. Riyad: Matbaatu Sefîr, 1422.ʿAsḳalânî, Ebü’l-Faḍl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed b. Hacer. Fetḥu’l-bârî şerḥu ṣaḥiḥi’l-buḫârî. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1379.ʿAsḳalânî, Ebü’l-Faḍl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed b. Hacer. Taḳrîbu’t-tehzîb, Thk. Muhammed Avvâme. Suriye: Dâru’r-Reşid, 1406/1986.ʿAsḳalânî. Ebü’l-Faḍl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed b. Hacer. Nüzhetu’n-naẓar fî tavḍîhi nuḫbeti’l-fiker fî mustalaḥi ehli’l-eser. Thk. Nureddin Itr. Dımeşk: Matbaatu’s-Sabâh, 1421/2000.ʿAsḳalânî, Ebü’l-Faḍl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed b. Hacer. Lisânu’l-mîzân. Thk. Abdulfettah Ebû Ğudde. Beyrût: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2002. ʿAsḳalânî, Ebü’l-Faḍl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed b. Hacer. Tacîlu’l-menfaa bizevâidi ricâli’l-eimmeti’l-erbaa, thk. İkrâmullâh İmdâdu’l-hak. Beyrût: Dârü’l-beşâir, 1996.Aşıkkutlu, Emin. “Cerh ve Ta’dîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7: 394.ʿAvnî, Ḥâtim b. Arif b. Nasır eş-Şerîf. Zeylu lisâni’l-mîzân. Mekke: Dâru Âlemi’l-Fevâid, 1418.Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul: İFAV, 2012.Bağcı, H. Musa. Hadis Tarihi ve Usulü. Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları, 2018. Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit Ḫatîb. Târîḫu bağdât. Thk. Beşşâr ʿAvvâd Ma’rûf. Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1422/2002.Beyhaḳî, Ebû Bekr Ahmed b. Ḥüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-Kübrâ. Thk. Muhammed Abdülkadir Ata. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1414/2003.Bintu’l-Ḥüseyn, Âmâl Kârdâş. Devru’l-mer’e fî ḫıdmeti’l-ḥadîs fi’l- ḳurûni’l-selâseti’l-ûlâ. Nşr. Metâbi’ Ali b. Ali. Katar/Devha: 1420/1999.Bolelli, Nusrettin. Kadınların Hadis İlmindeki Yeri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1998.Buḫârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiu’l-müsnedu’s- ṣaḥiḥi’ l-muhtasar min umûri resûlillâh ve sünenihi ve Eyyâmih. Thk. Muhammed b. Züheyr Nâsır en-Nâsır. İstanbul: Dâru Tavki’n-Necât, 1422.Buhârî, Alâüddîn Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed. Keşfü’l-esrâr fî şerhi Usûli’l-Pezdevî. Dârü’l-kitâbi’l-islâmî, ts.Burḳânî, Ebubekr Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. Gâlib. Suâlâtu’l-burḳânî li’d-dâreḳutnî. Lahor: Kütübhane Cemîlî, 1404.Çelik Celaleddin-Şahin, İlkay, “Kadın Dindarlığı: Bir Paradoksun Söyledikleri”, Toplum Bilimleri Dergisi, 3/6, (2006-2009).Dârekutnî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer b. Ahmed. Zikru esmâi’t-tâbiîn ve men baʿdehüm mimmen ṣaḥḥet rivâyetuh ʿani’s-sikât ʿinde’l-buḫârî. Thk. Kemâl Yûsuf el-Ḥût. Beyrût: Müessesetu’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1406/1985.Dâreḳutnî, Ebü'l-Ḥasen Alî b. Ömer b. Ahmed. ed-Ḍu ʿafâ ve’l-metrûkûn. Medine: Mecelletu’l-Câmiati’l-İslâmiyye, 1403.Dâreḳutnî, Ebü'l-Ḥasen Alî b. Ömer b. Ahmed. Sünen, thk. Şuayb Arnâvût. Beyrût: Müessesetu’r-Risâle, 1424/2004. Ebû Dâvûd, Ebû Bekr Abdullāh b. Süleymân b. Eşʿas es-Sicistânî. Kitâbu’l-meṣâḥîf. Thk. Muhammed b. Abduh. Kahire: el-Fârûk el-Hâdise, 1423/2002.Eren, Mehmet. “Kadınların Hadis İlmine Katkıları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 44/1 (2003): 83-110.Erul, Bünyamin. Hz. ʿÂişe’nin Sahabeye Yönelttiği Eleştiriler. Ankara: Otto Yayınları, 2016.el-Fâsî, Ebü’t-Tayyib Takıyyüddîn Muhammed b. Ahmed b. Alî el-Hasenî, Ẕeylü’t-Taḳyîd fî ruvâti’s-sünen ve’l-mesânid, thk. Kemal Yusuf el-Hût. Beyrût: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1410/1990.Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm (el-Fürhûdî). Kitâbu’l-ʿayn. Thk. Mehdî Mahzûmî- İbrahim Samirâî. Dâru Mektebeti’l-Hilâl, ts.Ḥalebî, Ebü’l-Vefâ Sıbtu İbni’l-Acemî Burhânüddîn İbrâhîm b. Muhammed b. Ḥalîl et-Trâblusî. el-İğtibaṭ bi men rumiye mine’r-ruvât bi’l-iḫtilâṭ. Thk. Alâuddîn Ali Rızâ. Kâhire: Dâru’l-Hadis, 1988. Irâkî, Ebü’l-Faḍl Zeynüddîn Abdürrahim b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân. et-Taḳyîd ve’l- îḍâh şerhu muḳaddimeti ibn-i ṣalâḥ. Thk. Abdurrahman Muhammed Osman. Medine: Mektebetu’s-Selefiyye, 1389/1969.İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed en-Nemerî. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-aṣhâb. Thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1412/1992.İbn Asâkir, Ebu’l Kasım Ali b. el-Ḥasen b. Hibetullâh. Târîḫu dımeşk. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.İbn Ebî Ḥâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. Beyrût: Dâru’l-İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1271/1952.İbn Ḫallikân, Ebu'l-Abbâs Şemsuddin Ahmed b. Muhammed b. İbrahim b. Ebî Bekr el-Bermekî el-Erbîlî. Vefeyâtü'l-aʿyân ve enbâü ebnâi'z-zamân. Beyrût: Dâru Sadr, 1971.İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed el-Büstî. es-Siḳât. Haydarâbâd: Dâiretu’l-Maârifi’l-Usmâniyye, 1393/1973. İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. İḫtisâru ʿulûmi’l- ḥadîs. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts. İbn Nukta, Ebû Bekr Muînüddîn (Muhibbüddîn) Muhammed b. Abdilganî b. Ebî Bekr b. Şücâ‘ el-Bağdâdî. et-Taḳyîd li-maʿrifeti rüvâtu’s-sünen ve’l-mesânîd. Thk. Kemâl Yûsuf el-Ḥût. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1408/1988.İbn Sa’d, Ebu Abdillah Muhammed. et-Tabaḳâtu’l-kübrâ. Thk. İhsân Abbâs. Beyrût: Dâru’s Sadr, 1968. İbn Yûnus, Ebû Saîd Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdila'lâ es-Sadefî el-Mısrî. Târîhu ibn yunus el-mısrî. Beyrût: Dâru’l Kütübi’l-İlmiyye, 1421.İbnu’l Bey’, Ebû Abdillâh el- Ḥâkim Muhammed b. Abdillâh b Muhammed b. Hamdeveyh b. Nuaym b. el-Hakem ed-Dabbî en-Neysâbûrî. Tesmiyetü men aḫrecehüm el-buḫârî ve müslim ve mâ inferede küllü vâḥidin minhumâ. Thk. Kemal Yusuf el-Ḥût. Beyrût: Müessesetu’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1407.İbnu’l-Cevzî, Cemâluddîn Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed. el-Muntaẓam fî târîḫi’l-mülûk ve’l-ümem. Thk. Muhammed Abdulkadir Ata- Mustafa Abdulkadir Ata. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1412/1992.İbnu’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Meşîhatu ibni’l-cevzî. Thk. Muhammed Mahfûz. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2006.İbnu’l-keyyâl, Ebü’l-Berekât Zeynüddîn Muhammed (Berekât) b. Ahmed b. Muhammed el-Ḫatîb ed-Dımaşkî. el-Kevâkibu’n-neyyirât fî ma ʿrifeti mine’r- rüvâti’s-sikât. Thk. Abdu’l-Kayyûm Abdi rabbi’n-nebî. Beyrût: Dâru’l-Me’mûn, 1981.İclî, Ebü’l-Ḥasen Ahmed b. Abdillâh b. Ṣâliḥ. Târîḫu’s-sikât. Medine: Dâru’l-Bâz, 1405/1984.el-Kārî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Herevî. Şerhu nuhbeti’l-fiker fî mustalahi ehli’l-eser. Beyrût: Dârü’l-Erkâm, ts.Kavşut, Fatma. Kadınların Hadis İlmindeki Yeri (Hicri XI. Asır Memlukler dönemi). Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, 2004.Keleş, Ahmet. Hadis Tarihi ve Usulü Dersleri. Ankara: Fecr Yayınları, 2017. Leknevî, Ebü’l-Ḥasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilḥalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî. er-Refʿ ve’t-tekmîl fi’l-cerḥ ve’t taʿdîl. Thk. Abdulfettah Ebû Gudde. Haleb: Mektebetu’l-matbûâti’l-İslâmiyye, 1407.Meşhûr b. Ḥasen, Ebu Ubeyde Âl-ı Selman. İnâyetü’n-nisâ bi’l-ḥadîs’in-nebevî. Suudi Arabistan-el-Huber -el-Akrabiyye: Dâru İbn Affân, 1414/1994.Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf, Tehzîbu’l-kemâl fi esmâi’r-ricâl, Thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Beyrût: Müessesetu’r-risâle, 1400/1980.Müslim, b. Ḥaccâc el-Ḳuşeyrî en-Nîsâbûrî. el-Münferedât ve’l-vuḥdân, Thk. Muhammed es-Saîd b. Besyûnî Zağlûl. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1408/1988.Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yaḥyâ b. Şeref b. Mürî. et-Taḳrîb ve’t-teysîr li maʿrifeti süneni’l-beşîri’n-nezîr fî uṣûli’l-ḥadîs. Thk. Muhammed Osman el-Haşt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1405/1985.Rüveyfiʿî, Ebü’l-Faḍl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed b. Manzûr el-Ensârî. Lisânu’l-ʿarab. Beyrût: Dâru Sâdır, 1414.Ṣafdî, Ṣelâhuddîn Halîl b. Aybek b. Abdullah. el-Vâfî bi’l-vefeyât. Thk. Ahmed Arnâvût- Mustafa et-Türkî. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1420/2000.San‘ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed b. el-İmâm el-Mütevekkil-Alellāh İsmâîl. Tavżîḥu’l-efkâr li-meʿânî Tenḳīḥi’l-enẓâr. Beyrût: Darü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1417/1997.Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed, Fetḥu’l-muġīs̱ bi-şerḥi Elfiyyeti’l-ḥadîs̱ li’l-ʿIrâḳī. thk. Ali Hüseyn Ali. Mısır: Mektebetü’s-sünne, 1424/2003.Sem‘ânî, Ebû Sa‘d Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr. et-Taḥbîr fî muʿcemi’l-kebîr. Thk. Münîre Nâcî Sâlim. Bağdât: Riâsetu Dîvani’l-Evkâf, 1395/1975.Suyûṭî, Ebü’l-Faḍl Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. el-İṭkân fî ulûmi’l-ḳur’ân. Thk. Muhammed Ebü’l-Faḍl İbrahim. Mısır: Hey’etu’l-Mısriyye el-Âmme li’l-Kütüb, 1394/1979.Şîrâzî, Ebû İshaḳ İbrahim b. Ali Tabaḳâtu’l-fuḳahâ. Thk. İhsân Abbâs. Beyrût: Dâru’r-Râidi’l-Arabî, 1970, 47.Umerî, Ekrem Ziya. Baki b. Mahled el-Ḳurtubî ve muḳaddimetu müsnedihi adede mâ li külli vâḥidin mine’s-ṣahâbeti mine’l-hadîs. Thk. Ekrem Ziya el-Umerî. y.y., 1404/1984. Yapıcı, Asım. “Cinsiyete Göre Farklılaşan Dindarlıklar ve Kadınlarda Dinsel Yaşamın Farklı Görüntüleri”. Dini Araştırmalar. Kadın Özel Sayısı, 19/49, (2016): 131-161.Yılmaz, Muhammed. “Hz. Peygamber Dönemi ve Sonrasında Kadın Âlimlerin Hadis İlmine Katkıları (Memlukler Dönemine Kadar)” International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), 2/1 (Ağustos 2016): 378-388.Zehebî, Şemsuddîn Ebu Abdillâh Muhammed b. Ahmed Osman b. Ḳaymâz. el-Muğnî fi’d duafâ. Thk. Nureddin Itr. y.y., ts.Zehebî, Şemsuddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed Osman b. Kaymaz. el-Muʿîn fî tabaḳâti’l-muḥaddisîn. Thk. Hemmâm Abdurrahîm Saîd. Ürdün: Dâru’l-Furkân, 1404.Zehebî, Şemsuddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed Osman b. Kaymâz, Siyeru ʿA’lâmi’n-nübelâ, Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1427/2006.Zehebî, Şemsuddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed Osman b. Kaymâz. el-Kâşif fî maʿrifeti men lehu rivâye fi’l-kütübi’s-sitte. thk. Muhammed ʿAvvâme. Cidde: Dâru’l-Kıble li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye, 1413/1992.Zehebî, Şemsuddîn Ebu Abdillâh Muhammed b. Ahmed Osman b. Kaymâz. Mizânu’l-iʿtidâl. Thk. Ali Muhammed Becâvî. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1382/1963.Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî el-Mısrî el-Minhâcî eş-Şâfiî. el-İcâbe li-îrâdi me’stedrekethü Âişe ale’ṣ- sahâbe. Thk. Said Afgânî. Beyrût: Mektebetu’l-İslâmî 1390/1970.Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Ḫayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris. el-Aʿlâm. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Mellâyîn, 2002.