19170

ARAP ŞİİRİNDE URCÛZE GELENEĞİ VE RÂCİZ HALÎL MUTRÂN’IN ERÂCİZ’İ

Modern dönem Arap şairlerinden birisi de Halîl Mutrân’dır. Halîl Mutrân Lübnan’ın Ba‘lebek şehrinde 1871 yılında doğmuştur. Annesinden şiiri ve vezinleri öğrenen şair, dönemin önemli şairlerinden dersler almış ve küçük yaştan itibaren şiirler yazmıştır. Klasik şiir anlayışını sert bir şekilde eleştiren ve şiirin muhtevasının şekil ve biçim gibi özelliklerin gölgesinde kalmaması gerektiğini, şiirde işlenen konunun daha önemli vurgulayan şairin urcûze türünde şiirlerinin yer aldığı bir divanı bulunmaktadır. Sadece recez bahriyle yazılan şiirlerin yer aldığı bu divan ile’ş-Şebâb ismiyle bilinmektedir. Divanın tam adı İle’ş-Şebâb Erâcîz fî Ahdesi Vesâʾili’n-Necâh mine’l-Ahlâk ve’l-Âdâb’dır ve Gençlere Ahlak ve Edepte Başarıya Ulaşmanın Yeni Yolları Hakkında Urcûzeler anlamına gelmektedir. Bu divanda şair gençlere toplumsal ilkeler, övgüye layık hasletler, başarılı olmanın şartları, iş ve ekonomi hakkında rehberlik, genel tavsiyeler gibi başlıklar altında nasihatlerde bulunmaktadır. Toplumun kalkınması ve Avrupa modernliğine ulaşmasının ancak gençlerle mümkün olacağını düşünerek bu doğrultuda şiirlerinde gençlere ahlak ilkelerini aşılamaya çalışmaktadır. Bu çalışmada recez bahri bütün yönleriyle verilerek recezden türetilen urcûze, erâciz ve râciz terimleri açıklanmış, Halîl Mutrân’ın hayatı, edebi kişiliği, şiir anlayışı, eserleri ortaya konmuş ve şairin ile’ş-Şebâb isimli divanı muhteva, şekil ve üslup, cümle yapıları, kelime dağarcığı çerçevesinde ele alınmıştır. Şairin muhtevayı ele alış biçiminin net bir şekilde görülebilmesi için örnek şiirler Arapçaları ve çevirileriyle çalışmaya eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili ve Belagatı, Şiir, Recez, Urcûze, Erâciz

Urcuze In Arabic Poetry And The Eraciz Of Halil Mutran

One of the modern Arab poets is Halil Mutran. Halil Mutran was born in Balebek, Lebanon, in 1871. The poet, who learned poetry and meteres from his mother, took lessons from important poets of the period and wrote poems from an early age. The poet, who criticizes the classical poetry concept harshly and emphasizes that the content of the poem should not be overshadowed by features such as shape and form, has a divan in which his poems in urcuza type are included. This divan To Young People, which contains only poems written in racaz meter, is known as the name. The full name of the divan is Ile’ş-Şebab Eraciz fî Ahdasi Vasaʾili’n-Najah mina’l-Ahlak ve’l-Adab and it means urcuzes about new ways of achieving success in ethics and decency for young people. In this divan, the poet gives advice to young people under the headings such as social principles, praiseworthy qualities, conditions of being successful, guidance about business and economy and general advice. Considering that the development of society and the achievement of European modernity can only be possible with young people, he tries to instill moral principles in his poems in this direction. In this study, all aspects of racaz are given and the terms urcuza, eraciz and raciz derived from recez are explained, the life of Halil Mutran, his literary personality, his understanding of poetry, his works are revealed, and the content, form and style, sentence structures of the poet’s divan called To Young People, it is handled within the framework of vocabulary. Sample poems were added to the study with their Arabic and translations so that the poet’s handling of the content could be clearly seen.

Keywords:

Arabic Language and Rhetoric, Poetry, Racaz, Urcuze, Eraciz,

PDF

___

Ahfeş el-Evsat, Ebu’l-Hasen Saîd b. Mes‘ade el-Mucâşiî el-Belhî. Kitâbu’l-Kavâfî. Thk. Ahmed Râtib en-Neffâh. Beyrut: Dâru’l-Emâne, 1974.
Almarzook, Sabah Nuri - Abu-Sauarab, Muhammed Mustafa. Halil Mutran. Kuveyt: Müessesetu Hâize, 2010.
Atîk, Abdulazîz. ʻİlmu’l-Meʻani. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-ʻArabiyye, 2009.
Atik, Abdulaziz. ʽİlmu’l-ʽArûz ve’l-Kâfiye. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1987.
Bolelli, Nusrettin. Belâğat. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1993.
Bulut, Ali. Belâgat. 2. Baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2014.
Cevherî, İsmail b. Hammâd. Kitâbu ʿArûzi’l-Varaka. Thk. Muhammed el-’Alemî. Beyrut: Dâru’s-Sekâfe, 1984.
Cündî, Edhem. Aʿlâmu’l-Edeb ve’l-Fen. Dımaşk: Matba’atu’l-İttihâd, 1958.
Çetin, Nihat M. “Arûz”. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1991.
Çetin, Nihat M. “Bahir”. TDV İslam Ansiklopedisi. IV: 484-486. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1991.
Çetin, Nihat M. Eski Arap Şiiri. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1973.
Ekinci, İsmail. Tasavvuf Şairi Nablusî ve Şiirleri. Ankara: İksad Publications, 2020.
Enîs, İbrahim. Mûsîka’ş-Şiʻr. 2. Baskı. Kahire: Mektebetu’l-Anglo el-Mısriyye, 1952.
Fâhûrî, Hannâ. Târîhu’l-Edebi’l-ʿArabî. Beyrut: Matba’atu Bolisiyye, 1953.
Halil b. Ahmed, Ebû Abdirrahman el-Ferahîdî. Kitâbu’l-ʻAyn. Thk. Abdulhamit Hazrâvî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
İbâd, Ebulkâsım İsmail b. Kitâbu’l-İknaʽ fi’l-ʽArûz ve Tehrîcu’l-Kavâfî. Thk. İbrahim b. Muhammed Ahmed el-Edkâvî. Kahire: Matba’atu’t-Tedâmin, 1984.
Kâtip Çelebî, Mustafa b. Abdullah. Keşfu’z-Zunûn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-’Arabî, 1941.
Kazvîni, Celaleddin Muhammed b. Abdurrahman el-Hâtib. el-Îzah fî ʻUlûmi’l-Belâğa. 2. Baskı. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 2009.
Kehhale, Ömer Rıza. Mu’cemu’l-Müellifîn. Dımaşk: Müessesetu’r-Risâle, 1907.
Mutrân, Halîl. Erâcîz ile’ş-Şebâb fî Ahdesi Vesâʾili’n-Necâh mine’l-Ahlâk ve’l-Âdâb. Harîsa: Mektebetu Lisânu’l-ʽArab, 1951.
Özdemir, Yılmaz. “Halîl Mutrân”. TDV İslam Ansiklopedisi. Ek-1: 521-522. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2016.
Sekkâki, Ebu Yâkub Yusuf b. Muhammed b. Ali. Miftahu’l-ʻUlûm. Thk. Abdulhumeyd Hindâvi, 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 2011.
Tebrîzî, Hatip. Kâfî fi’l-ʿArûz ve’l-Kavâfî. Thk. Hasan Abdullah. Kahire: Mektebetu Hancî, 1994.
Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Recez”. TDV İslam Ansiklopedisi. XXXIV: 509-510. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2007.
Yalar, Mehmet. “Halil Mutran ve Romantik Edebi Kişiliği”. Uludağ Ü. İlahiyat F. Dergisi 17/1 (2008): 47-66.
Zirikli, Hayreddin. el-Aʻlâm. Beyrut: Dâru’l-ʻİlmi li’l-Melâyîn, 2002.