الشريف الرضي، حياته وتأثيرها على شعره

الملخصحياة الإنسان من ولادته حتي موته تجري في مضمارها الطبيعي، وذلك يؤثر على تكوين شخصيته، كما تؤثر الأسرة والبيئة عليه، ولأساتذته وللمستوى التعليمي الذي تلقاه تأثيرهما البالغ أيضًا، وبذلك التأثير تتشكل عواطف الإنسان وآراؤه وأدبه...فإذا أردنا أن نعرف شخصًا بكل مواصفاته فعلينا أن نعرف حياته؛ والأدباء والشعراء والكتاب ليسوا بعيدين عن هذا التأثير، حيث  إنهم ألّفوا كتبا وقالوا شعرًا بسبب هذا التأثير.وهكذا يأتي هذا البحث الذي يتكلم عن الشريف الرّضي الذي ولد في بغداد وعاش وتوفي فيها، وقد تلقّى تعليمًا جيدًا في طفولته. وكان لوالده - أبو أحمد الحسين بن موسى- ووالدته -أم أحمد فاطمة بنت الحسين- التأثير البالغ على دراسته الأولى، حفظ الشريف الرضي القرآن وهو في العاشرة من عمره، وبدأ إنشاد الشعر في نفس السن.  يعد الشريف الرضي من أهم الشعراء في العصر العباسي الثاني، وهو ممثل الشعر العذري، كما كان من الشخصيات الاعتبارية ذات المناصب الرفيعة في المجتمع. وكان لحياة الشريف الرضي ونسبه ونشأته وهيئته الاجتماعية تأثيرًا مهمًا على تكوين ثقافته الأدبية.الكلمات المفتاحية: القصيدة، الشريف، الأدب، الشخصية، التعليم، البيئة، الثقافةÖzetİnsan hayatı doğumundan ölümüne kadar doğal çevresi içinde geçer. Ve bu çevre onun kişiliğinin oluşmasında etkili olur. Aynı zamanda ailesi, çevresi de etkilidir. Hocalarının ve eğitiminin üzerinde önemli bir etki vardır. Bu etki ile insanın duyguları görüşleri edebiyatı oluşur. Eğer bir kişiyi bütün yönleri ile bilmek işitiyorsak hayatını bilmemiz gerekir. Edebiyatçılar, şairler ve yazarlar da bu tesirden uzak değildir. Bu tesirin etkisi ile kitap yazmış, şiir söylemişlerdir.Şerîf Radî Bağdatta doğmuş, orada yaşamış ve yine Bağdat’ta vefat etmiştir. Küçük yaştan itibaren iyi bir eğitim almıştır. İlk eğitiminde babası Ebu Ahmed el-Huseyn b. Musâ ile annesi Ümmü Ahmed Fatıma b. el-Huseyn’in büyük etkisi vardır. eş-Şerîf er-Radî on yaşında Kur’ân-ı Kerîm’i ezberlemiştir. Yine on yaşındayken şiir söylemeye başlamıştır.eş-Şerif er-Radi Abbasî döneminin önemli şairlerinden sayılır. O uzari şiirin de temsilcisidir. Aynı zamanda toplumda yüksek bir konuma sahiptir. eş-Şerif er-Radi’nin hayatı, soyu, yetişmesi ve toplumsal konumu edebi kültürünün oluşmasında çok önemli bir etkisi vardır.Anahtar Kelimeler: Şiir, şerîf, edebiyat, şahsiyet, eğitim, çevre, kültürAbstractThe human life flows in its natural environment from birth to death. This environment has an effect consisting of personality. At the same time family and their social surroundings are effective. Teachers have an important influence an education. Human’s feeling, vision and literature consist with this influence. If we want to recognize a person with all aspects, we need to know his life.The literary men, poets and writers aren’t for away this influence. They write the books and poets under this influence.Şerîf Radî, he was born in Baghdad and lived there and he died in Baghdad again. He received a good education from a young age. Her father Ebu Ahmed el-Huseyn b. Musâ and her mother Ümmü Ahmed Fatıma b. el-Huseyn have an impact on the first training. When Şerîf Radî was ten years old memorized the Holy Quran. When he was ten years old began to sing poems again.Şerif Radi is accepted as a big poet in Abbasied period. He is also representative of poem “Uzari”. At the same time he has an important position in society. Şerif Radi’s life, lineage, upbringing and his social position have great effect an consisting of his literary culture. Keywords: poem, honor, literature, personality, education, environment, culture.

___

  • المصادر والمراجع - ابن الجوزي أبو الفرج عبد الرحمن بن علي ، كتاب المنتظم، حيدراباد، 1358ه. - ابن الجوزي جمال الدين أبو الفرج عبد الرحمن بن علي بن محمد ، المنتظم في تاريخ الأمم والملوك (المحقق: محمد عبد القادر عطا، مصطفى عبد القادر عطا)، بيروت، 1992. - ابن العماد عبد الحي بن أحمد بن محمد العَكري، شذرات الذهب في أخبار من ذهب (حققه: محمود الأرناؤوط)، بيروت، 1986. - ابن خلكان أبو العباس شمس الدين أحمد بن محمد بن إبراهيم بن أبي بكر ، وفيات الأعيان وأنباء أبناء الزمان (المحقق: إحسان عباس)، بيروت، 1971. - ابن دريد أبو بكر محمد بن الحسن الأزدي، جمهرة اللغة (المحقق: رمزي منير بعلبكي)، بيروت، 1987. - ابن سيده أبو الحسن علي بن إسماعيل المرسي، المحكم والمحيط الأعظم (المحقق: عبد الحميد هنداوي)، بيروت، 2000. - ابن فارس أبو الحسين أحمد بن زكرياء القزويني الرازي ، معجم مقاييس اللغة (المحقق: عبد السلام محمد هارون)، دار الفكر، 1979. - ابن كثير أبو الفداء إسماعيل بن عمر ، البداية والنهاية (المحقق: علي شيري)، بيروت، 1988. - الأزهري أبو منصور محمد بن أحمد الهروي ، تهذيب اللغة (المحقق: محمد عوض مرعب)، بيروت، 2001. - الثعالبي عبد الملك بن محمد بن إسماعيل أبو منصور ، يتيمة الدهر في محاسن أهل العصر (المحقق: مفيد محمد قمحية)، بيروت، لبنان، 1983. - الخطيب البغدادي أبو بكر أحمد بن علي بن ثابت بن أحمد بن مهدي ، تاريخ بغداد وذيوله (تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا)، بيروت، 1417ه. - الذهبي شمس الدين محمد بن أحمد بن عثمان ، سير أعلام النبلاء، بيروت، 1983 - الشريف الرضي، المجازات النبوية (التحقيق طه محمد الزي)، القاهرة، 1968. - ..............، تلخيص البيان في مجازات القرآن، (المحقق: علي محمود مقلد)، بيروت، لبنان، 1984. - ..............، ديوان الشريف الرضي، شرحه وعلق عليه محمود مصطفى حلاوي، بيروت-لبنان، 1999. - الصفدي صلاح الدين خليل ، كتاب الوافي بالوفيات، كيسبان، 1974. - الفارابي أبو نصر إسماعيل بن حماد الجوهري ، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربية (تحقيق: أحمد عبد الغفور عطار)، بيروت، 1987. - الفيروزآبادى مجد الدين أبو طاهر محمد بن يعقوب ، القاموس المحيط، بيروت، لبنان، 2005. - اليافعي أبو محمد عفيف الدين عبد الله بن أسعد بن علي بن سليمان ، مرآة الجنان وعبرة اليقظان في معرفة ما يعتبر من حوادث الزمان، بيروت – لبنان، 1997. - جواد علي، المفصل فى تاريخ العرب قبل الإسلام، بيروت، 2001. - جورجي زيدان، تاريخ آداب اللغة العربية (التحقيق شوقي ضيف)، مصر، د.ت. - حسن محمود أبو عليوي، الشريف الرضى دراسة في عصره وأدبه، لبنان – بيروت، د.ت. - خنا الفاخوري، الجامع في تاريخ الأدب العربي، بيروت ـــ لبنان، 1986. -أحمد حسن الزيات، تاريخ الأدب العربي، القاهرة، د.ت. -عمر رضا كحالة، معجم المؤلفين تراجم مصنفي الكتب العربية، بيروت، د.ت. -قاسم مختاري ـ راضيه سادات ميرصفي، لمحة مع الشريف الرضي وغزله، آفاق الحضارة الاسلامية، العدد 25، ربيع وصيف 1389ه. -محسن الأمين، أعيان الشيعة (التحقيق حسن الأمين)، بيروت، 1983. -محمد إبراهيم خليفة الشوشتري ـ محمد حسن امرايي، الرثاء في شعر الشريف الرضي، فصلية إضاءات نقدية، السنة ۳، العدد 10 ، صیف حزیران 2013. -محمد باقر الموسوي الخوانساري الاصبهاني، روضات الجنات في احوال العلماء والسادات، بيروت، 1991. -محمد هادي الأميني، الشريف الرضي، طهران، 1408ه.
  • Kaynaklar - Ahmed Hasen ez-Zeyyât, Târihu’l-Edebi’l-Arabiy, Kahire, tsz. - Cevâd Alî, el-Mufassal fî Târihi’l-Arab Kable’l-İslâm, Beyrut, 2001. - Corcî Zeydân, Târihu Âdâbi’l-Luğati’l-Arabiyye (Tah. Şevki Dayf), Mısır, tsz. - el-Akrî Abdulhay b. Ahmed b. Muhammed b. el-İmâd, Şezerâtu’z-Zeheb fî Ahbârin min Zeheb (Tah. Mahmûd el-Arnaut), Beyrut, 1986. - el-Cevherî Ebû Nasr İsmâil b. Hammâd el-Fârâbî, es-Sıhâh Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-Arabiyye (Tah. Ahmed Abdulğafûr Attâr), Beyrut, 1987. - el-Cevzî Cemâluddîn Ebu’l-Ferac Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed, el-Muntazam fî Târîhi’l-Umem ve’l-Mulûk (Tah. Muhammed Abdulkâdir Atâ, Mustafâ Abdulkâdir Atâ), Beyrut, 1992. - el-Ezherî Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. el-Heravî, Tehzîbu’l-Luğa (Tah. Mahummed Ivad Mur‘ıb), Beyrut, 2001. - el-Fîrûzâbâdî Mecduddîn Ebû Tahîr Muhammed b. Yakub, el-Kâmûsu’l-Muhît, Beyrut, Lübnan, 2005. - el-Hatîb el-Bağdâdî Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit b. Ahmed b. Mehdî, Târîhu Bağdâd ve Zuyûluhu (Tah. Mustafa Abdulkâdir Atâ), Beyrut, 1417 h. - el-İsbahânî Munammed Bâkır el-Musevî el-Huvansârî, Ravdâtu’l-Cennât fî Ahvâli’l-Ulemâi ve’s-Sâdât, Beyrut, 1991. - el-Yâfiî Ebû Muhammed Afîfu’d-Dîn Abdullâh b. Esad b. Alî b. Suleymân, Mir’âtu’l-Cinân ve İbratu’l-Yakazân fî Ma‘rifeti mâ Yu‘teberu min Havâdisi’z-Zamân, Beyrut, Lübnan, 1998. - es-Safedî Salâhuddîn Halîl, Kitâbu’l-Vâfî bi’l-Vefeyât, Keysabân, 1974. - es-Seâlebî Abdulmelik b. Muhammed b. İsmâil Ebû Mansûr, Yetîmetu’d-Dehr fî Mehâsini Ehli’l-Asr (Tah. Mufîd Muhammed Kamhiye), Beyrût, Lübnân, 1983. - eş-Şerîf er-Radî, Dîvanu'ş-Şerîf er-Radî (Şrh. Mahmûd Mustafa Halâvî), Beyrut, Lübnan, 1999. - ……………….., el-Mecâzâtu’n-Nebeviyye (Tah. Tâhâ Muhammed ez-Zey), Kahire, 1968. - ……………….., Telhîsu'l-Beyân fî Mecâzâtu'l-Kurân (Tah. Ali Mahmud Makled), Beyrut, Lübnan, 1984. - ez-Zehebî Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed b. Usmân, Siyeru A‘lâmi’n-Nubelâ, Beyrut, 1983. - Hannâ el-Fâhûrî, el-Câmi‘ fî Târihi’l-Edebi’l-Arabiy, Beyrut, Lübnan, 1986. - Hasen Mahmûd Ebû Alevî, eş-Şerîf er-Radî Dirâse fî Asrihî ve Edebihî, Lübnan, Beyrut, tsz. - İbn Dureyd Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen el-Ezdî, Cemheratu’l-Luğa (Tah. Remzî Munîr Ba‘lebekkî), Beyrût, 1987. - İbn Fâris Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Zekeriyyâ el-Kazvînî er-Râzî, Mu‘cemu Makâyisi’l-Luğa (Tah: Abdusselâm Muhammed Hârûn), Dâru’l-Fikr, 1979. - İbn Hallikân Ebu’l-Abbâs Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhim b. Ebî Bekr, Vefayâtu’l-A‘yân ve Enbâu’z-Zamân (Tah. İhsân Abbâs), Beyrut, 1971. - İbn Kesîr Ebu’l-Fidâ İsmâil b. Umer, el-Bidâye ve’n-Nihâye (Tah. Alî Şîrî), Beyrut, 1988. - İbn Sîde Ebu’l-Hasen Alî b. İsmâil b. el-Mursi, el-Muhkem ve’l-Muhîtul’-A‘zam (Tah. Abdulhamîd Hindâvî), Beyrut, 2000. - İbnu'l-Cevzî Ebu’l-Ferac Abdurrahmân b. Alî, Kitâbu’l-Muntazam, Haydarabad, 1358 h. - Kâsım Muhtârî Râdiye Sâdât Mirsâfî, “Lemhatun mea’ş-Şerîf er-Radî ve Ğazaluhu”, Âfâku’l-Hadârati’l-İslamiyye, Sy. 25, 1389 h. - Muhammed Hâdi el-Emînî, eş-Şerîf er-Radî, Tahran, 1403 h. - Muhammed İbrâhim Halîfe eş-Şuşterî, Muhammed Hasen İmrâyi, “Errisâ fî Şi‘ri’ş-Şerîf er-Radî”, Fasiletu İdââtin Nakdiyye, 3/10, Haziran, 2013. - Muhsin el-Emîn, A‘yânu’ş-Şîa (Tah. Hasen el-Emîn), Beyrut, 1983. - Umer Rıdâ Kehhâle, Mu‘cemu’l-Muellifîn Terâcimu Musannifi’l-Kutubi’l-Arabiyye, Beyrut, tsz.