Arap ve Türk Romanlarında İbn Arabî: Cebel Kâf Adlı Roman ile Endülüslü Zidyar Adlı Roman Arasında Karşılaştırmalı Bir İnceleme

İbn Arabî, İslâm medeniyetinde önemli bir yere sahiptir. O, yüzlerce kitap ve risale telif etmiştir. Yaşadığı farklı coğrafyalardan biri de Anadolu olmuştur. Bu nedenle Arap asıllı Müslümanların yanı sıra Türk asıllı Müslümanlar tarafından da önemsenmiştir. Bundan hareketle son yıllarda Arap ve Türk edebiyatında İbn Arabî'nin şahsiyetini ele alan birçok roman kaleme alınmıştır. Onlardan biri de Faslı yazar Abdullah Binarafe'nin Cebel Kâf adlı romanı ile Türk yazar Ahmet Baydar'ın Endülüslü Zidyar: Son Anka adlı romanıdır. Bu makalede, adı geçen bu iki romanda İbn Arabî'nin şahsiyeti incelenmiştir. İbn Arabî'nin şahsiyeti bu iki romanda ana karakter olarak karşımıza çıkar. Cebel Kâf adlı romanda İbn Arabî'nin hayatı doğumundan ölümüne kadar kendi diliyle anlatılmıştır. Endülüslü Zidyar: Son Anka adlı romanda ise İbn Arabî'nin hayatının büyük bir kısmı, özellikle de doğuda geçen kısmı konu edinmiştir. Makalede, söz konusu romanların geniş özetleri verildikten sonra karşılaştırma bölümünde İbn Arabî’nin şahsiyeti romanlarda geçen ortak ve farklı yönleriyle ele alınarak incelenmiştir. Ayrıca İbn Arabî'nin bu romanlarda farklı biçimlerde ele alınışının nedenlerine de işaret edilmiştir. Yazarların bakış açısı, İbn Arabî'nin ana karakter olarak seçilmesinin amaçları gibi farklılıklar bu nedenlerden bir kaçıdır. Yazarların yaşadıkları coğrafyalar İbn Arabî'nin şahsiyetinin ve yaşadığı mekânın seçiminde önemli rol oynamıştır.

Ibn Arabi in Arabic and Turkish Novels: A Comparative Study Between Jabal Qaf and Zidyar Al Andalusi

Ibn Arabi occupies an important position among the symbols of Islamic civilization. Having spent part of his life in Anatolia, the author of hundreds of books and letters is an important figure for both Arabs and Turks. In recent years a number of novels has been published that feature Ibn Arabi as their main character. Among them there is Jabal Qaf written by a Moroccan novelist Abdullah Bin Arfa and Endülüslü Zidyar: Son Anka by a Turkish author Ahmet Baydar. This article deals with the way in which the character of Ibn Arabi is presented in both novels. Whereas in Jabal Qaf he is the narrator telling the story of his life from the day he was born until his death, Endülüslü Zidyar: Son Anka concentrates on the period of Ibn Arabi’s life that he spent in the Mashreq. After a brief plot summary, the article proceeds to comparing the ways of describing the main character. Both similarities and differences between the novels were pointed out; with the conclusion that the main cause of differences lies in the respective author’s environments, point of view and their reasons for making Ibn Arabi the main protagonist of their narrations.

___

  • - واسيني الأعرج. اتجاهات الرواية العربية في الجزائر. الجزائر: المؤسسة الوطنية للكتاب، 1986.
  • - آسين باثيوس. ابن عربي حياته ومذهبه. ترجمة عبد الرحمن بدوي. القاهرة: مكتبة الأنجلو المصرية، 1965.
  • - عبد الإله بن عرفة. "رائد الرواية العرفانية عبد الإله بن عرفة"، حاوره عبد اللطيف الوراري، مجلة ذوات 10)2015(: 59-52.
  • - عبد الإله بن عرفة. جبل قاف. الرباط: مطبعة عكراش، 2002.
  • - عبد الله خضر حمد. مناهج النقد الأدبي: السياقية والنسقية. بيروت: دار القلم للطباعة والنشر والتوزيع، 2017.
  • - إبراهيم السعافين. تطور الرواية العربية الحديثة في بلاد الشام. ط 2، بيروت: دار المناهل للطباعة والنشر والتوزيع، 1987.
  • - محمد غنيمي هال. الأدب المقارن. ط 3، القاهرة: دار نهضة مصر، بدون تاريخ.
  • - سميرة منصوري. توظيف التراث في الرواية المغربية الجديدة؛ قراءة في نماذج. أطروحة دكتوراه، جامعة جيالي ليباس/سيدي بلعباس، 2017.
  • - عبد الرشيد هميسي. حضور التصوف في الخطاب الروائي العربي المعاصر؛ بعض الروايات العربية نموذ ًجا. رسالة دكتوراه، جامعة لخضر-باتنة، 2018.
  • - عبد اللطيف الوراري. " تسريد العرفان بين روايتي جبل قاف وموت صغير: صورة محيي الدين عربي في الرواية"، جريدة القدس العربي 29/8998 (نوفمبر 2017(: 12.