Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver’in Geleneksel Türk Kitap Sanatları Tarihyazımına Katkısı: Necmeddin Okyay Defterleri

Bu makale, Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver’in arşivi aracılığıyla gelenekselTürk kitap sanatları tarihyazımına katkısını konu almaktadır. Hekim, tıp tarihçisi,bilim tarihçisi, sanat tarihçisi, ressam ve müzehhip Profesör Ünver yaşamı boyuncageleneksel sanatların korunması gayesiyle yoğun araştırmalar gerçekleştirmiştir.Üretkenliği, ilgi alanlarında oluşturduğu zengin arşivi üzerinden izlenebilmektedir.Türk kültürünün bilgi hazinesi niteliğindeki arşivinin Türk sanat tarihyazımı vegeleneksel kitap sanatları alanındaki yeri bugüne kadar ayrıntılarıyla incelenmemiştir.Bu çalışma, belirtilen alandaki boşluğu doldurmaya yönelik bir girişimdir.Bu bağlamda arşivde bulunan Hezarfen Hattat Necmeddin Okyay ile ilgili hazırlanmışdefter ve dosyalar incelenmiştir. Ayrı olarak hazırlanmış üç defterin yanısıra dosyalar içinde yer alan diğer defterlerle birlikte toplam sekiz defter; içindekibelge sayıları beş yüzü aşan beş farklı dosyada bulunan notlar, kayıtlar, eserler,fotoğraflar örneklem olarak ele alınmıştır. Tüm belgeler, içerikleri, sanat tarihiaçısından önemleri ve geleneksel kitap sanatlarına katkıları bağlamında değerlendirilmiştir.Ağırlıklı olarak Süheyl Ünver’in Necmeddin Okyay ile gerçekleştirdiğisohbetler sırasında tuttuğu notlardan ve kendisinden temin ettiği bir kısmı orijinaleserlerden oluşan bu belgeler, geleneksel Türk kitap sanatları alanında engin birbilgi kaynağı durumundadır. Necmeddin Okyay evrakı üzerinde gerçekleştirilensöz konusu araştırma öncelikle sözlü tarihin yazılı hale getirilmesi açısından önemtaşımaktadır. Daha önce yapılan yayınlarda bu belgeler ve bilgiler kaynak olarakkullanılmışsa da ilk kez bu çalışmayla bütüncül olarak değerlendirilmektedir. Bunaek olarak yürütülen genel arşiv çalışması, Süheyl Ünver’in birçok farklı konudaaynı titizlikle oluşturduğu verinin zenginliğini de ortaya koymuştur. Tamamıhenüz ayrıntılı olarak incelenmeyen veya konular halinde bir araya getirilmeyenbu bilgilerin derlenmesi, sadece kitap sanatları için değil, geleneksel sanatlarındeğişik alanları için de kıymetli bilgileri geleceğe taşıyacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Süheyl Ünver, Necmeddin Okyay, Süleymaniye Kütüphanesi, Tarihyazımı, Geleneksel Türk Kitap Sanatları

Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver’s Contributions to the Historiography of Traditional Turkish Arts of The Book: Notebooks on Necmeddin Okyay

This article focuses on Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver’s contributions to thehistoriography of traditional Turkish arts of the book via his archive. A medicaldoctor, medicine historian, science historian, art historian, artist and painter ProfessorÜnver has conducted extensive research on the safeguarding of traditionalarts throughout his life, being one of the preeminent actors of the Turkish artisticand cultural environment of the twentieth century. His productivity can be tracedthrough his rich archive on all of his interests. This archive serves as a treasury ofthe Turkish culture. However, it has not been fully studied by means of its importancefor the historiography of Turkish arts of the book. This study is an attemptto fill the gap in the specified area. Thus, the notebooks and files on polymathcalligrapher Necmeddin Okyay has been studied in detail. In total eight notebooks(including five in the files and three separate notebooks) and over five hundreddocuments (including notes, records, artworks, photographs) were detected in thearchive, which were then evaluated by their content, art historical importance, andcontribution to the arts of the book. These documents, which predominantly consistof notes taken by Süheyl Ünver during conversations conducted with NecmeddinOkyay and many original records acquired from Okyay as well as other artworks,are a profound source of knowledge with regards to traditional arts of the book.This present research is primarily of importance since it puts the oral historicalinformation in writing. Although these documents and information were used asa reference in many of the previous literature, they are for the first time holisticallyanalyzed with this study. Furthermore, the general evaluation of the archiverevealed that Süheyl Ünver collected data on many other subjects in the samemanner. Detailed study of this extensive archive as a whole or compilation of thisvast amount of information into topics will not only carry valuable information onthe arts of the book to the future, but will also serve as a key source for differentfields of traditional arts.

Keywords:

Süheyl Ünver, Necmeddin Okyay, Süleymaniye Library, Historiography, Traditional Turkish Arts of the Book,

PDF

___

Akın-Kıvanç, Esra, Mustafa Âli’s Epic Deeds of Artists: A Study on the Earliest Ottoman Text about the Calligraphers and Painters of the Islamic World, Leiden, Brill Academic Publishers, 2011.
Aksoy, Şule, “Hezarfen bir Hattat, Necmeddin Okyay: Hayatı ve Türk İslâm Eserleri Müzesi’nde Bulunan Kitapları”, M. Uğur Derman Armağanı: Altmışbeşinci Yaşı Münasebetiyle Sunulmuş Tebliğler, Sabancı Üniversitesi, İstanbul, 2000, s.73-100.
Alparslan, Ali, Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, İstanbul, 1999.
Atayol, Pınar, Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver’in Geleneksel Türk Sanatları Tarihyazımına Katkısı: Necmeddin Okyay Defterleri, İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2016.
Derman, Çiçek, “Necmeddin Okyay’dan kalan Cild Kalıbları”, Uluslararası Cilt Sanatı Buluşması. Tebliğler, (Ed. Ali Rıza Özcan), İstanbul, 2014, s.30-36.
Derman, M. Uğur Sakıp Sabancı Müzesi, Hat Koleksiyonundan Seçmeler, Akbank, İstanbul, 2002.
Derman, M. Uğur, “Medresetü’l-Hattâtîn”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.28, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 2003, s. 341-342.
Derman, M. Uğur, “Hezarfen Hattat Üsküdarlı Necmeddin Okyay”, Üsküdar Sempozyumu I: Bildiriler, (Haz. Zekeriya Kurşun), C. 2, İstanbul, 2004, s.182-194.
Derman, M. Uğur, “Mehmed Necmeddin Okyay”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.33, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 2007, s.343-345.
Derman, M. Uğur, “Tuhfe-i Hattâtîn”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.41, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 2012, s.351-353.
Derman, M. Uğur, “Necmeddin Okyay’ın Mücellidiğine Dair”, Uluslararası Cilt Sanatı Buluşması. Tebliğler, (Ed. Ali Rıza Özcan), İstanbul, 2014, s.25-29.
İbnülemin Mahmut Kemal İnal, Son Hattatlar, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1970.
Mesara, Gülbün, “A. Süheyl Ünver’in Medresetü’l Hattatin Yılları ve Ötesi”, Antik Dekor, 17, 1992, s.60-64.
Mesara, Gülbün – Aykut Kazancıgil – Ahmet Güner Sayar, A. Süheyl Ünver Bibliyografyası, İşaret, İstanbul, 1998.
Mustafa Âli (Gelibolulu), Menâkıb-ı Hünerverân,Türk Târih Encümeni Yayınları, İstanbul, 1926.
Mustafa Âli (Gelibolulu), Hattatların ve Kitap Sanatçılarının Destanları, (Haz. Müjgan Cunbur), Ankara 1982.
Müstakimzâde, Tuhfe-i Hattâtîn, Haz. M. Koç, Klasik, İstanbul, 2014.
Parmaksızoğlu, İsmet, “Medresetü’l-Hattâtîn”, Türk Ansiklopedisi, C.23, Milli Eğitim Basımevi, 1976, s. 380.
Rado, Şevket, Türk Hattatları, Yayın Matbaacılık, İstanbul, (tarihsiz).
Sayar, Ahmet Güner, A. Süheyl Ünver: Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri 1898 - 1986, Ötüken, İstanbul, 2011.
Sayar, Ahmet Güner, “Ünver, Ahmet Süheyl”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.42, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 2012, s.350-352.
Serin, Muhittin, Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, İstanbul, 2003.
Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı (yay.), Ord. Prof. Dr. Süheyl Ünver Arşivinin Düzenlenmesi, İstanbul, 2014.
Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı (yay.), Süheyl Ünver koleksiyonu konservasyonu, İstanbul, 2015.
Unat, Ekrem Kadri, “Ord. Prof. Dr. Ahmet Süheyl Ünver’in Hayatı ve Türk Tıp Tarihi Kurumuna Hizmetleri”, Ord. Prof. Dr. Ahmet Süheyl Ünver (1898-1986), İstanbul Üniversitesi Rektörlüğü, İstanbul, 1986, s.9-18.
Ünver, A. S, Necmeddin Okyay Belgeleri, (Defter No: 254, 256, 1071, 1072; Dosya No: 9, 679, 680, 681, 895/72). Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi (SYEK), Süheyl Ünver Arşivi, İstanbul, t.y.
Vasari, Giorgio, The Lives of the Artists, Oxford University Press, Oxford, New York, 1998.
Vasari, Giorgio, Sanatçıların Hayat Hikayeleri, çev. Elif Gökteke, Sel Yayıncılık, İstanbul, 2013.
https://www.merriam-webster.com/dictionary/ephemera