Horis Kale Ortaçağ Seramikleri

20. yüzyılın son çeyreğinden itibaren Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da inşa edilmeye başlanan barajlar, bölgenin ekonomik alanda gelişmesine büyük katkılar sağlamakla beraber kültür hazinesinden önemli bir kısmının baraj suları altında kalmasına sebep olmuştur. Bu dönemde inşa edilmeye başlanan çok sayıdaki barajın altında kalacak kültür varlıklarının saptanması için başlatılan Aşağı Fırat Projesi kapsamında, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde birçok alanda arkeolojik kazı çalışmalarına başlanmıştır. Bu bağlamda Adıyaman İli’nin Kahta ilçesinin yaklaşık 23 km. güneydoğusunda yer alan Hores/Khores/Horis (Yığınak) Köyü’nün de baraj altında kalacak olmasından dolayı burada da araştırma ve kazılar yürütülmüştür. 1977-1981 yılları arasında yürütülen yüzey araştırması ve Aşağı Fırat Projesi kapsamındaki kazılar neticesinde başta 13. yüzyıla tarihlenen kale ve saray kalıntıları ile birlikte çok sayıda eser ile karşılaşılmıştır. Yapılan kazılar neticesinde Adıyaman Müzesi’ne teslim edilen çeşitli buluntular o tarihten sonra müze deposunda kaderine terk edilmiştir. Güneydoğu Anadolu’nun ortaçağ yerleşim alanları arasında önemli noktalarından biri olan Fırat nehri kıyısındaki bu kale-saray yerleşiminin ortaçağ seramiklerinin tanıtılması bölgenin ortaçağdaki siyasi, ekonomik, ticari ve günlük yaşamına dair önemli bilgiler edinmemize yardım edecektir. Çağdaşı olan bölgedeki diğer yerleşim alanlarının buluntuları ile karşılaştırmalı bir değerlendirme yapmak, bölgenin ortaçağ dokusuna ait bilgilerimizin daha da artmasına yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Seramik, Ortaçağ, Horis Kale, Kommagene, Fırat

Medieval Pottery From Horiskale

The dams that started to be built in Eastern and Southeastern Anatolia in the last quarter of the 20th century contributed greatly to the economic development of the region, but also caused a significant part of the cultural treasure to be submerged under the dam waters. Within the scope of the Lower Euphrates Project, which was initiated to determine the cultural assets that will be under the many dams, which were started to be built in this period, archaeological excavations were started in many areas in the Eastern and Southeastern Anatolian region. In this context, Hores/Kores/Horis (today's name Yığınak) village of Kahta district of Adıyaman province is approximately 28 km south of Kahta district. As a result of the surveys carried out between 1977-1981 and the excavations within the scope of the Lower Euphrates Project, a large number of artifacts were encountered, together with the remains of castles and palaces dating to the 12-13 centuries. As a result of the excavations, various finds delivered to Adıyaman Museum remained in the museum warehouse after that date. As a result of our initiatives and researches, this castle-palace settlement on the banks of the Euphrates river, which is one of the important points among the medieval settlements of Southeastern Anatolia, and the introduction of the Islamic period medieval ceramics from this period will help us to obtain important information about the political, economic, commercial and daily life of the region in the Middle Ages. Making a comparative evaluation with the finds of other settlements in the region, which is contemporary, will help to increase our knowledge of the medieval texture of the region.

Keywords:

Pottery, Medieval, Horis Castle, Commagene, Euphrates,

PDF

___

Arık, Rüçhan. Kubad Abad Selçuklu Saray ve Çinileri. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2000. google scholar
Demirsar Arlı, V. Belgin ve Kaya, Şennur. “İznik Çini Fırınları Kazısı’nda Ortaya Çıkarılan Pişmiş Toprak Kalıp Parçalarının Değerlendirilmesi”. Sanat Tarihi Dergisi 27/1, (2018): 35-51. google scholar
Bilgin Altınöz, A. Gülriz ve Şahin Güçhan, Neriman. Adıyaman Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri. Ankara: Pozitif, 2018. google scholar
Blackman, M. J. ve Redford, Scott. “Neutron Activation Analysis of Medieval Ceramics from Kinet, Turkey, especially Port Saint Symeon Ware.” Anes 42, (2005): 83-186. google scholar
Böhlendorf-Arslan, Beate. “Zur Herkunft und Verbreitung der St. Symeonware.” Lux Orientis Archaoligie Zwischen Asien und Europa, Westf.: Marie Leidorf GmbH, (2001): 51-55. google scholar
Bulut, Lale. “Samsat İslami Devir Sırsız ve Tek Renk Sırlı Seramikleri.” Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, 1991. google scholar
Bulut, Lale. Samsat Ortaçağ Seramikleri (Lüster ve Sıraltılar). İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 2000. google scholar
Bursalı, Muradiye. “Eskişehir Karacahisar Kalesi Sgrafitto Dekorlu Ortaçağ Seramikleri.” Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, 2007. google scholar
Çeken, Muharrem.” Selçuklu ve Beylikler Devri Çinilerinde Malzeme, Teknik ve Fırınlara Dair Bazı Tespitler.” Anadolu Toprağının Hazinesi, Çini, Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri, Ed. R. Arık-O. Arık 13-23. İstanbul: Kale Grubu Kültür Yayınları, 2007. google scholar
Doğer, Lale. “Byzantine Ceramics: Excavations at Smyrna Agora (1997-98 and 2002-03).” Çanak Late Antique and Medieval Pottery and Tiles in Mediterranean Archaeological Contexts 7, 97-122. İstanbul: Ege Yayınları, 2007. google scholar
Doruk, Seyhan. “Horis Kale Kazıları.” II. Kazı Sonuçları Toplantısı 167-169. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1980. google scholar
Dörner, Friedrich Karl ve Nauman, Rudolf. Forschungen in Kommagene. Berlin: Istanbuler Forschungen, Band: 10, 1939. google scholar
Gök Gürhan, Sevinç. “Akşehir Taş Medrese Müzesi’ndeki Türk Dönemi Seramikleri (2000-2001 Anıt Meydan’da Yapılan Kurtarma Kazısı Seramikleri).” Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, 2007. google scholar
Gök Gürhan, Sevinç. Bir Seramik Definesinin Öyküsü Saruhanoğlu Beyliği’nin Mirası: Manisa Gülgün Hatun Hamamı Seramikleri. Manisa: Manisa Belediyesi Kültür Yayınları, 2011. google scholar
Gök Gürhan, Sevinç. “1995-2009 yılları arasında Beçin’de Ortaya Çıkarılan Seramiklerin Değerlendirilmesi.” Sanat Tarihi Dergisi 18/2, (2009): 45-70. google scholar
Hauptmann, Harald. “Lidar Höyük Kazıları 1979.” Aşağı Fırat Projesi 1978-1979 Çalışmaları 249-264. Ankara: O.D.T.Ü. Aşağı Fırat Projesi, 1987. google scholar
Hellenkemper, Hansgerd. Burgen der Kreuzritterzeit in der Grafschaft Edessa und im Königreich Kleinarmenien (Geographica Historica I). Bonn: Rudolf Habert, 1976. google scholar
Humann, Karl ve Puchstein, Otto. Reisen in Kleinasien und Nordsyrien. Berlin: Dietrich Reimer, 1890. google scholar
Işık, Cengiz. “Horis Kale Kazıları 1981.” IV. Kazı Sonuçları Toplantısı 315-323. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1982. google scholar
Jenkins- Madina, Marilyn. Raqqa Revisited Ceramics of Ayyubid Syria. New York: The Metropolitian Museum, 2006. google scholar
Karamağaralı Yörükan, Beyhan. “Ahlat Seramik Ekolü”, A.Ü. İlahiyat Fakültesi İslami İlimler 5 (1982): 391-462. google scholar
Kozbe, Gülriz ve Gök, Sevinç “Cizre Kalesi Orta Çağ Barbutin ve Kalıba Baskı Bezemeli Sırsız Seramikleri.” I. AIECM3 Uluslararası Orta Çağ ve Modern Akdeniz Dünyası Seramik Kongresi 309-318. Ankara: Vekam, 2018. google scholar
Lucius, Erwin. “Neue Figural Verzierte Seldschukische Keramik Aus Anatolien.” Sanat Tarihi Yıllığı 2, (1968): 122-133. google scholar
Mitchell, Stephen, Aşvan Kale Keban Rescue Excavations Eastern Anatolia. Ankara: British Institute of Archaeology, 1980. google scholar
Moore, John. Tille Höyük 1 The Medieval Period. Ankara: The British Institute of Archeology, 1993. google scholar
Öğün, Baki. ”Horis Kale Kazıları, 1978-1979.” Aşağı Fırat Projesi 1978-1979 Çalışmaları 145-152. Ankara: O.D.T.Ü. Aşağı Fırat Projesi, 1987. google scholar
Ölçer, Sevcan. ”Harran Kazılarında Ortaya Çıkarılan (2014-2017) İslami Dönem Seramiklerinin Ön Değerlendirmesi.” Harran ve Çevresi Arkeoloji 419-436: Şanlıurfa: Şurkav, 2019. google scholar
Ölçer, Sevcan. ”Harran Örnekleri Işığında Sıraltı Tekniğinde Rakka Seramikleri.” Sanat Tarihi Dergisi 29/2, (2020): 831-859. google scholar
Öney, Gönül. Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 1992. google scholar
Özcan, Merve, ”Konya Karatay Medresesi Çini Eserleri Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Sırsız Seramikler.” Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, 2019. google scholar
Özdoğan, Mehmet. Aşağı Fırat Havzası 1977 Yüzey Araştırmaları, İstanbul: O.D.T.Ü. Aşağı Fırat Projesi, 1977. google scholar
Özkul Fındık, Nurşen. ”Anadolu’da Seramik Bezemesinde ve Onarımında Kullanılan Bazı Teknikler.”, Ekev Akademi Dergisi, 12/34, (2008): 463-470. google scholar
Özkul Fındık, Nurşen. ”Rakka Seramikleri ve Hasankeyf’teki Taklitleri Üzerine Bir Analiz.” SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler 29, (2013): 257-272. google scholar
Papanikola-Bakırtzı, Demetra. Byzantine Glazed Ceramics The Art of Sgraffito. Athens: Greek Ministry of Culture, 1999. google scholar
Polat, Turgay. Adıyaman Müzesi’nde Bulunan Samsat Sırlı Seramikleri. Konya: Palet Yayınları, 2020. google scholar
Porter, Venetia. Medieval Syrian Pottery (Raqqa Ware). Oxford: Ashmolean Museum, 1981. google scholar
Porter, Venetia ve Watson, Oliver. ”Tell Minis Ware.” Syria and Iran Three Studies in Medieval Ceramics Ed. James Allan ve Caroline Roberts, Oxford: 1987. google scholar
Redford, Scott. ”Excavations at Gritille (1982-1984) The Medieval Period a Preliminary Report.” Anatolian Studies 36, (1986): 103-136. google scholar
Redford, Scott ve Blackman, M. James. ”Lustre and Fritware Production and Distribition in Medieval Syria.” Journal Of Field Archeology (1997): 233-247. google scholar
Redford, Scott. ”Excavations at Medieval Kinet Turkey A Preliminary Report.” Ancient Near Eastern Studies 38, (2001): 58-138. google scholar
Tonghini, Cristina. ”A New Islamic Pottery Phase in Syria: Tel Shahin.” Levant, 27, (1995): 197-207. google scholar
Tunçel, Gül. “İstanbul Türk İslam Eserleri Müzesi’ndeki Testiler”. Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu, Prof. Dr. Gönül Öney’e Armağan 545-553. İzmir, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 2002. google scholar
Tunçel, Gül. “Anadolu’da Türk Devri Prese Süslemeli Sırsız Seramikler XIII. Yüzyıl Sonuna Kadar.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 1992. google scholar
Uçar, Hasan ve Uçar, Aygül. ”Tire Kutu Han Kazısı Beylikler ve Osmanlı Dönemi Seramikleri.” Sanat Tarihi Dergisi 27/1 (2018): 1-33. google scholar
Uçar, Hasan. “Glazed and Unglazed Ceramics from the Excavations at Edirne Palace (Saray-ı Cedid-i Amire) in 2013 and 2014.” Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi 10/19 (2020): 35-60. google scholar