HARRAN ÖRNEKLERİ IŞIĞINDA SIRALTI TEKNİĞİNDE RAKKA SERAMİKLERİ

Helenistik dönemden 13. yüzyılın başına kadar farklı uygarlıklara ev sahipliğiyapmış olan Rakka/Rafiqa zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Özellikle 12 ve 13. yüzyıllarda kentte üretilen seramikler bugün tüm dünyada bilinen ve çeşitli koleksiyonlarda yer alan örnekleriyle dikkat çekmektedir. Ortaçağ İslami dönemde önemini koruyan kentlerdeki arkeolojik kazılarda yoğun biçimde ortaya çıkarılan Rakka seramikleri, Kuzey Suriye’den İsrail, Ürdün ve Lübnan’a kadar uzanan geniş bir coğrafyaya dağılmıştır. Ayrıca Anadolu’da Samsat, Hasankeyf ve Harran’da yapılan kazılar sırasında da ele geçmiştir. Özellikle Harran kazılarında bulunan farklı tekniklerdeki Rakka seramikleri, form, bezeme üslubu ve hamur yapısı bakımından irdelenmesi gereken önemli buluntular içermektedir. Harran Höyük, Ulu Cami ve İçkale kazılarında ele geçen, Harran ve Rakka arasındaki seramik ticaretini kanıtlayan bu özgün eserler genellikle tek renk sırlı, sıraltı ve lüster tekniğindeöne çıkmaktadır. Çalışmamızda sıraltı tekniğindeki Rakka seramikleri açıklanarak Harran Kazıları’ndan ele geçen örnekler üzerinden ayrıntılı bir karşılaştırma ve değerlendirme yapılmıştır.

UNDERGLAZED RAQQA CERAMICS IN THE LIGHT OF HARRAN SAMPLES

Rakka/Rafiqa, which has hosted different civilizations from the Hellenistic period of the early 13th century, has a rich cultural heritage. Especially the ceramics produced in the city in the 12th and 13th centuries attract attention with examples that are known all over the world and are included in various collections. Raqqa ceramics, which were unearthed intensively in archaeological excavations in cities that preserved their importance in the medieval Islamic period, are scattered across a wide geography from Northern Syria to Israel, Jordan and Lebanon. It was also found during excavations in Samsat, Hasankeyf and Harran in Anatolia. Raqqa ceramics of different techniques, especially found in the Harran excavations, contain important finds that should be examined in terms of form, decoration style and dough materials. These original pottery, which were found in Harran Höyük, Ulu Mosque and İçkale excavations and prove the ceramic trade between Harran and Raqqa, stand out in their monochrone glazed, underglazed and luster techniques. In our study, by explaining Raqqa ceramics in the underglazed technique, a comparison and evaluation was made on the samples obtained from the Harran excavations. Harran, which is located 110 kilometers north of Raqqa, is an important city in the Diyar-ı Mudar part of the Al-Jazeera region. Raqqa and Harran have been two centers with a common culture where trade remained alive due to their location throughout history. One of the most important remains of this culture is the ceramics, which are indispensable elements of daily life. The uncovering of a large number of Raqqa ceramics in the Harran excavations reveals that they were imported for the palace environment and the upper class. Apart from the palace area in Harran İçkale, Raqqa ceramics found in the market area to the east of Harran Ulu Mosque and in some houses in the Haran Höyük show that they have won the admiration of the local people and have been marketed to many points in the city. Raqqa ceramics, which were unearthed during the excavations initiated in Harran in 1983 and continued intermittently until today, shed light on the past as concrete documents of the trade between Harran and Raqqa, which experienced its brightest period in the 12th and 13th centuries.

PDF

___

Arık, M. O. (2003). Hasankeyf, Üç Dünyanın Buluştuğu Kent. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Arık, R. (1991). Kubad Abad Çinileri Tarihi Aydınlatıyor. Sanatsal Mozaik, 2, 18-27.
Arık, R. (2007). Selçuklu Saraylarında Çini, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (72-101), Ed. G. Öney - Z. Çobanlı. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Avissar, M. ve Stern, E. J. (2005). Pottery of The Crusader, Ayyubid and Mamluk Periods in Israel. Jerusalem: Publications of the Israel Antiquities Authority.
Ben-Tor, A., Portugalı, Y. ve Avissar, M. (1996). Yoqne’am I: The Late Periods. Jerusalem: Hebrew University, Institute of Archaeology.
Bernus-Taylor, M. (1981). The Islamic Glazed Pottery. The River Qoueiq, Northern Syria, and its Catchment. Studies arising from the Tell Rifacat Survey, 1977-79 (473- 479), Ed. J. Matthers. Oxford: British Archaeological Reports.
Blair, S. (1998). Islamic Inscriptions. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Bloom, J. M. (1975). Raqqa Ceramics in the Freer Gallery of Art, (Unpublished Master’s Thesis), University of Michigan/Washington.
Bulut, L. (2000). Samsat Ortaçağ Seramikleri (Lüster ve Sıraltılar). İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Bulut, L. (2007). Samsat Kazısı Buluntuları. Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (172-197), Ed. G. Öney-Z. Çobanlı. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Çeken, M. (2007a). Kubad Abad Sarayı Kazısı Selçuklu Seramikleri. Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (111-121), Ed. G. Öney - Z. Çobanlı. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Çeken, M. (2007b). Selçuklu ve Beylikler Devri Çinilerinde Malzeme, Teknik ve Fırınlara Dair Bazı Tespitler. Anadolu Toprağının Hazinesi, Çini, Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri (13-23), Ed. R. Arık - O. Arık. İstanbul: Kale Grubu Kültür Yayınları.
Çizer, S. (2010). Lüster Tarihi Tekniği Sanatı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.
Dimand, M. S. (1947). A Handbook of Muhammadan Art. New York: Hartsdale House. Dimand, M. S. (1958). A Handbook of Muhammadan Art. New York: The Metropolitan Museum of Art.
Eravşar, O. ve Karpuz, H. (2013). Büyük Selçuklu Mirası ve Müzeler (5). İstanbul: Cumhurbaşkanlığı Selçuklu Belediyesi Yayınları.
Ekinci, A. (2008). Harran Mitolojisi ve Tarihi. Şanlıurfa: Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Fehérvâri, G. (1973). Islamic Pottery: A Comprehensive Study based on the Barlow Collection. London: Faber & Faber.
Fehérvâri, G. (1986). Harran. Encyclopedia of Islam (V. 3, 227-230), Leiden: E. J. Brill.
Gök-Gürhan, S. (2007a). Akşehir Taş Medrese Müzesi’ndeki Türk Dönemi Seramikleri (2000-2001 Anıt Meydan’da Yapılan Kurtarma Kazısı Seramikleri), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü/İzmir.
Gök-Gürhan, S. (2007b). Akşehir Kurtarma Kazısı Seramikleri, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (156-169), Ed. G. Öney - Z. Çobanlı. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Grube, E. J. (1963). Raqqa-Keramik in Der Sammlung Des Metropolitan Museum in New York, Kunst des Orients, 4, 42-78.
Grube, E. J. (1994). Cobalt And Lustre The First Centuries of Islamic Pottery. London: The Nasser D. Khalili Collection of Islamic Art.
Heidemann, S. (2003). Die Geschichte von ar-Raqqa/alRafiqa – ein Überblick. Al-Raqqa II (9-56), Ed. A. Becker - S. Heidemann. Die islamische Stadt. Philipp von Zabern: Mainz am Rhein.
Heidemann, S. (2006). The History of the Industrial and Commercial Area of ‘Abbāsid Al-Raqqa, Called Al-RaqqaAl-Muḥtariqa, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 69 (1), 33-52.
Henderson, J., Challis, K., O’Hara, S. ve McLoughlin, S. (2005). Experiment and Innovation: Early Islamic Industry at al-Raqqa, Syria, Antiquity, 79, 130-145.
Hobson, R. L. (1932). A Guide to the Islamic Pottery of the Near East. London: British Museum, Printed by order of the Trustees.
Jenkins, M. (1984). Mamluk Underglaze-Painted Pottery: Foundation for Future Study, Muqarnas, 2, 95-114.
Jenkins-Madina, M. (2006). Raqqa Revisited Ceramics of Ayyubid Syria. London: Metropolitan Museum of Art.
Jones, I. W. N., Levy, T. E. ve Najjar, M. (2012). Khirbat Nuqayb al-Asaymir and Middle Islamic Metallurgy in Faynan: Surveys of Wadi al-Ghuwayb and Wadi al- Jariya in Faynan, Southern Jordan, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, 368, 67-102.
Karamağaralı, B. (1982). Ahlat Seramik Ekolü. İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, 5, 391-462.
Karamağaralı, B. ve Yazar, T. (2007). Ani Kazısı Buluntuları, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (122-131), Ed. G. Öney - Z. Çobanlı. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Kletter, R. ve Stern, E. J. (2006). A Mamluk-Period Site at Khirbat Burin in the Eastern Sharon, Atiqot (Israel Antiquities Authority), 51, 173-214.
Kühnel, E. (1970). Islamic Arts. London: G. Bell & Sons.
Lane, A. (1957). Later Islamic Pottery. Persia, Syria, Egypt, Turkey. London: Faber & Faber.
Legner, A. (1964). Islamische Keramik in Resafa, AAAS, 14, 98-108.
Mason, R. B. (1995). Defining Syrian stonepaste ceramics: petrography of pottery from Ma’arrat al-Nu’man (1-18). Islamic Art in the Ashmolean Museum, Ed. J. Allan. Oxford: Oxford University Press.
Mason, R. B. (1997). Medieval Syrian Lustre-painted and Associated Wares: Typology in a Multidisciplinary Study, The Journal of the Council for British Research in the Levant, 29 (1), 169-200.
Mason, R. B. (2004). Shine like the Sun: Lustre-painted and associated Pottery from the Medieval Middle East. Bibliotheca Iranica: Islamic Art and Architecture Series, 12. Costa Mesa, California and Toronto: Mazda Publishers.
McPhillips, S. (2012). Continuity and innovation in Syrian artisanal traditions of the 9 th to 13 th centuries: Ceramic evidence from the Syrian-French Citadel of Damascus excavations, Bulletin d’études orientales, 61, 447-473.
Migeon, G. (1901). Ceramique orientale â reflets metalliques: A propos d’une acquisition recente du Musee du Louvre, Gazette des Beaux-Arts, 3, 26, 192-208.
Milwright, M. (2003). Modest Luxuries: Decorated Lead-Glazed Pottery in the South of Bilad al-Sham (Thirteenthand Fourteenth Centuries), Muqarnas, 20, 85-111.
Milwright, M. (2005). Ceramics from the Recent Excavations near the Eastern Wall of Rafiqa (Raqqa), Syria, The Journal of the Council for British Research in the Levant, 37 (1), 197-219.
Milwright, M. (2006). Central and Southern Jordan in the Ayyubid Period: Historical and Archaeological Perspectives, Journal of the Royal Asiatic Society, 16 (1), 1-27.
Milwright, M. (2008a). The Fortress of the Raven, Karak in the Middle Islamic Period (1110-1650). Leiden: Brill.
Milwright, M. (2008b). Turquoise and Black: Notes on an Underglaze-Painted Stonpaste ware of the Mamluk Period, Palestine Exploration Quarterly, 140 (3), 213- 224.
Öğün-Bezer, G. (2007). Rakka. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 34, 432-433). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Öney, G. (1982). 1978-1979 ve 1981 Yılı Samsat Kazılarında Bulunan İslam Devri Buluntularıyla İlgili İlk Haber. Arkeoloji-Sanat Tarihi Dergisi, 1, 71-80.
Öney, G. (1999). Interaction Between 12th and 13th Century Syrian Underglaze Pottery With Figural Decoration and Anatolian Seljuk Palace Tiles, Damaszener Mitteulingen, 11, 365-369.
Öney, G. (2005). Rakka Seramikleri ile Anadolu Selçuklu Seramiklerinin ve Saray Çinilerinin İlişkisi, XIV. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, I, 479-487. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Özfırat, A. (1994). Eskiçağ’da Harran. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Özkul-Fındık, N. (2013). Rakka Seramikleri ve Hasankeyf’teki Taklitleri Üzerine Bir Analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ), Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29, 257-272.
Porter, V. (1981). Medieval Syrian Pottery. Oxford: Ashmolean Museum.
Porter, V. ve Watson, O. (1987). Tell Minis Wares, Syria and İran, Three Studies in Medieval Ceramics (175-191). Oxford: Oxford Studies in Islamic Art.
Poulsen, V. (1957). Les Poteries, Hama, Fouilles et Recherches, 1931-38 (117-183). Copenhague: Nationalmuseet.
Pradell, T., Molera, J., Smith, A. D. ve Tite, M. S. (2008). Early Islamic lustre from Egypt, Syria and Iran (10th to 13th century AD), Journal of Archaeological Science, 35, 2649-2662.
Redford, S. ve Blackman, M. J. (1997). Luster and Fritware Production and Distribution in Medieval Syria, Journal of Field Archaeology, 24 (2), 33-247.
Sarre, F. (1925). Keramik, Und Andere Kleinfunde Der Islamischen Zet von Baalbek. Berlin: De Gruyter.
Sauvaget, J. (1948). Tessons de Rakka. Ars Islamica, 13, 31-45.
Stern, E. J. (2012). Akko I The 1991–1998 Excavations The Crusader-Period Pottery Part 1: Text. Jerusalem: The Israel Antiquities Authority.
Şeşen, R. (1989). Eyyubiler. Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, C.6, (346-348). İstanbul: Çağ yayınları.
Şeşen, R. (1993a). Harran Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Şeşen, R. (1993b). Cezire. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.7 (509-511). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Tonghini, C. (1994). The Fine Wares of Ayyubid Syria, Cobalt and Lustre the first Centuries of islamic Pottery (249-294), Ed. E. J. Grube. London: The Nasser D. Khalili Collection of Islamic Art.
Tonghini, C. (1995). The pottery from Qal’at Ja’bar: a study of a Syrian fortified site of the late’ 11th-14th century, (Unpublished doctorate thesis), University of London/ London.
Tonghini, C. (1998). Qal’At Ja’bar Pottery, A Study Of a Syrıan ortified Site of the Late 11th-14th Centuries. Oxford: Oxford University Press.
Tonghini, C., Grube, E. J. (1988-89). Towards a History of Syrian Islamic Pottery before 1500, Islamic Art, 3, 59-93.
Tonghini, C. ve Henderson, J. (1998). An Eleventh-century Pottery Production Workshop at al-Raqqa. Preliminary Report, XXX, 113-27.
Tushingham, A. D. (1985). Excavations in Jerusalem, 1961-1967. Toronto: Royal Ontario Museum.
Wade-Haddon, R. A. (2011). Fourteenth Century Fine Glazed Wares Produced in The Iranian World, and Comparisons with Contemporary Ones From The Golden Horde and Mamluk Syria/Egypt, (Unpublished doctorate thesis), University of London, Department of Art and Archaeology School of Oriental and African Studies/London.
Watson, O. (2004). Ceramics From Islamic Lands. Kuwait National Museum, The Al-Sabah Collection. London: Thames & Hudson.