41967

Haliç Köprülerinin Resim Sanatında Var Olma Süreci

İstanbul gibi içinden su geçen kentlerde köprüler hayati önem taşır. Bu yüzden Haliç üzerine çok erken tarihlerden itibaren köprü yapım çalışmaları başlar. Modern anlamda ilk köprünün inşası ise 19.yüzyılı bulur. Bu dönem çok sayıda yabancı sanatçının İstanbul’a geldiği dönemdir ve sanatçıların farklı bakış açıları ile köprüler resmedilmiştir. Bakış açısı ressamın Osmanlı Devleti’ne bakışını da yansıtır. Gördüklerini belgeselci şekilde gerçekçi bir bakış açısıyla yansıtan sanatçılar olduğu gibi köprü gibi modern bir yapıyı eserlerinde göstermek istemeyen ressamlar da bulunur. Türk resim sanatında ise özellikle başkent dışındaki yapılarda görülen duvar resimlerinde çok sayıda İstanbul betimi ile karşılaşılır. Özellikle Haliç betimleriyle birlikte köprüler de resimlerde yer bulur. Bu kent betimleri sadece duvar resimleri ile kalmaz; tepsi, kutu gibi çeşitli günlük kullanım nesnelerinin üzerine de Haliç ve köprüler işlenir. Türk resim sanatı erken dönem tuval resimlerinde sanatçılar manzaraları ya atölyelerinde fotoğraftan ve kartpostaldan çalışmışlar ya da merkeze uzak noktalardan pitoresk kenti resmetmişlerdir. Bu döneme ait Haliç ve köprü betimleri çok az sayıdadır. 1914 Kuşağı’yla birlikte kente dair görünümler artmaya başlar. Ancak bu dönemde de İstanbul betimlerine şiirsel bakış açısı hakimdir. Haliç, üzerindeki modern köprü ve çevresindeki sanayi yapılarıyla konu olarak kullanılmak istenmemiş, kullanıldığında da ya dar bakış açısı ile köprü kadraja alınmamış ya görmezden gelinmiş, resmedilmemiş ya da oldukça uzakta betimlenmiştir. 1914 Kuşağı sonrasında yavaş yavaş soyut resmin hâkim olmasıyla tekil örnekler dışında Haliç köprüleri resim sanatında ortadan kalkmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türk Resim Sanatı, 19. yüzyıl, Haliç, Unkapanı Köprüsü, Galata Köprüsü, İstanbul

The Existence Process of the Golden Horn Bridges in Painting

Bridges are vital in cities like Istanbul where water flows through them. For this reason, bridge planning studies begin on the Golden Horn from a very early date. The construction of the first bridge in the modern sense is in the nineteenth century. This is the period when many foreign artists came to Istanbul and these artists always painted the Golden Horn. There are many factors in the selection of the Golden Horn as a subject by foreign artists: The color of the Golden Horn changes due to the weather and currents; the silhouette of the city with domes and minarets and this silhouette can be followed easily from the sea; like monumental structures Süleymaniye Mosque, Beyazıt Tower, Galata Tower; the diversity of the people can be easily shown in the pictures since the city center is around the Golden Horn. It is noticed that the foreign artists who came to the Ottoman Empire had different approaches when processing the Golden Horn and bridges. While the works made in the early period were depicted with a documentary and realistic perspective, the orientalist view became widespread from the second half of the nineteenth century, and bridges, which are modern structures, were no longer included in wide-angle landscapes. However, the top of the Galata Bridge is depicted with an orientalist approach, as it reflects the life of Istanbul. These paintings are usually depicted with a viewpoint from Karaköy to Yeni Mosque, with monumental structures forming the background. In Turkish painting, especially in the wall paintings seen in buildings outside the capital, many depictions of Istanbul are encountered. Istanbul is also the symbol of modernism in these paintings, apart from the landscape context, and bridges are also included in the paintings with the depictions of the Golden Horn, with a contrary approach to the orientalist perspective. These city depictions are not limited to wall paintings; Golden Horn and bridges are embroidered on various objects of daily use such as trays and boxes. In the early period of Turkish canvas painting, the artists either worked from photographs and postcards in their workshops, or they painted landscapes from distant points of the centre. The depictions of the Golden Horn and bridge from this period are very few. With the 1914 Generation, the views about the city begin to increase. The sea is one of the main subjects of this period. However, in this period, the poetic perspective dominates the descriptions of Istanbul. Therefore, bridges over the rivers such as Göksu and Kurbağalıdere were used more. The original texture of the Golden Horn with its modern bridge on it and the industrial structures around it was not wanted to be used as a subject because it started to disappear. When used, the bridge was either not framed with a narrow viewpoint, it was ignored, not painted or depicted quite far away. With the dominance of abstract painting gradually after the 1914 generation, the Golden Horn bridges almost completely disappeared from the art of painting, except for singular examples.

Keywords:

Turkish Painting Art, 19th century, Golden Horn, Unkapanı Bridge, Galata Bridge,

PDF

___

Aksoy S.E. (2009). Peyami Safa’nın Romanlarında Modernleşme ve Mekân. (Yayımlanmamış doktora tezi), Bilkent Üniversitesi/Ekonomi ve Sosyal Bil. Ens., Ankara
Aksel, M. (1971). Sanat ve Folklor. İstanbul
Akyıldız A. (2016). Karaköy (Galata) Köprüsünü Kim Yaptırttı? Uluslararası Osmanlı İstanbul’u Sempozyumu IV, 29 Mayıs Üniversitesi, İstanbul (15.6.2021) URL: https://osmanliistanbulu.org/tr/images/osmanliistanbulu-4/ali_akyildiz.pdf
Aliotti, K ve İnciyan, N. (Ed.). (2013). Naci Kalmukoğlu. İzmir: Arkas Yayınları.
Alus S.M. (2019). İstanbul Kazan Ben Kepçe. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
Amicis E. (1993). İstanbul 1874. (B. Akyavaş, Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Anadol, A. (2013). 1001 Faces Of Orientalism. İstanbul: Sabancı Ü. Yayınları.
Arık, R. [1988 (1976)]. Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yayınları.
Ayvazoğlu, B. (2013). Geceleyin Dersaadet. İstanbul: Kapı Yayınları.
Bağcı, S.; Çağman, F.; Renda, G. ve Tanındı, Z. (2006). Osmanlı Resim Sanatı. İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bak. Yayınları.
Batur, A. (1993). Aziziye Karakolu. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (C.1, 510-511). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Berk, N. (1977). Türk ve Yabancı Resminde İstanbul. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu
Bilgili, N. (2016). İstanbul Limanlarının Modernizasyonu. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Teknik Ü./ Fen Bilimleri Ens., İstanbul
Bodur, F. (Ed.) (2014). Fotoğraf Tarihi. Eskişehir: Anadolu Ü. Yayınları.
Caffiero, G. (2000). Denizler, Şehirler Ve Düşler. (M. Üstünipek, Çev.) İstanbul: Boyut Yayınları.
Crawford, M. (1895). Constantinople, (URL: https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=yale.39002088372009&view=1up&seq=2)
Crawford, F. M. (2019). 1890’larda İstanbul. (Ş. Türkömer, Çev.) İstanbul: T.İş Bankası Yayınları.
Cutajar, D. (1987). The Lure of the Orient, The Schranzes, The Brockdorffs, Preziosi And Other Artists. Hyphen, V (3), 101-136 (24.05.2021) (URL: https://www.um.edu.mt/library/oar/bitstream/123456789/24209/1/Lure%20of%20the%20Orient-The%20Schranzes%2C%20the%20Brockdorffs%2C%20Preziosi%20and%20other%20artists.pdf
Çalıkoğlu L. (2001). İstanbul Ticaret Odası Resim Koleksiyonu. İstanbul: İstanbul Tic. Odası Yayınları.
Çekmiş Görgülü A., Hacıhasanoğlu, I. (2012). Water Crossing Utopias of İstanbul. ITU A/Z, 9(2), 67-88
Çelik, D. ve Güzel, E. (2021). Eugene Flandin’in Gravürlerinde İslam Dini Mimarisi. Uluslararası Hakemli İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 6(1), 95-110 (10.6.2021) (URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1542884
Çelik Z. (1986). Değişen İstanbul. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
Çiftçi, A. (2001). Karakol. TDV İslam Ansiklopedisi, (C.24, 431-434) İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi (15.06.2021) URL: https://islamansiklopedisi.org.tr/karakol
Çizgen, E. (1992). Basile Kargopoulo. Türkiye’de Fotoğraf. İstanbul: İletişim Yayınları.
Çizgen, E. (1993). Berggren, Gillaume. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Çizgen, E. (1993). Kargopoulo, Basile. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Doğan, M. (2013). Geçmişten Günümüze İstanbul’da Sanayileşme Süreci ve Son 10 Yıllık Gelişimi. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 511-550 (12.06.2021) (URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3336
Doğanay, E. (2010). 1914 Kuşağından Günümüze Karma Resim Sergisi. İstanbul: Antik Sanat
Durbaş R. (1995). Galata Köprüsü. İstanbul: İletişim Yayınları.
Erdoğan, A. (Ed.), (2019). Yapı Kredi Koleksiyonundan Renkler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Erhat, A. [2003 (1972)]. Amaltheia. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi
Ertuğrul, Ö. (1992). Beyazıt Yangın Kulesi. TDV İslam Ansiklopedisi (C.6, 54-55). İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi (15.6.2021) URL: https://islamansiklopedisi.org.tr/beyazit-yangin-kulesi
Evren B. (1994). Galata Köprüleri Tarihi. İstanbul: Milliyet Yayınları.
Eyice, S. (1995). Fatih Camii ve Külliyesi. TDV İslam Ansiklopedisi, (C.12, 244-249). İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi (10.6.2021) URL: https://islamansiklopedisi.org.tr/fatih-camii-ve-kulliyesi
Eyice, S, (1997). Haliç. TDV İslam Ansiklopedisi, (C. 15, 264-280), İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi, (10.06.2021) URL: https://islamansiklopedisi.org.tr/halic
Faroqhi, S. [2005 (1997)]. Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam. (E. Kılıç, Çev.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Flandin, E. (2014). İstanbul (L’Orient). (O. Koloğlu, Çev.) İstanbul: Zodyak Kitap
Genim, S. (2006). Konstantiniyye’den İstanbul’a XIX. Yüzyıl Ortalarından XX. Yüzyıla Boğaziçi’nin Rumeli Yakası Fotoğrafları. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü
Genim, S. (2013). Yüzyıllar Boyu İstanbul Panoramaları. Uluslararası Osmanlı İstanbul’u Sempozyumu I, 29 Mayıs Üniversitesi, İstanbul (URL: https://openaccess.29mayis.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12723/2783 (11.06.2021)
Genim S., (2016). Ayvazovski’nin İstanbul’u. İstanbul: Boyut Yayınları.
Genim, S. (2016). Pitoresk İstanbul. İstanbul: Boyut Yayınları.
Giray, K. (1995). Hikmet Onat Türk Ressamları 5. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
Giray, K. (1995). Sabancı Koleksiyonu. İstanbul: Akbank Yayınları.
Giray, K. (1997). Türkiye İş Bankası Resim Koleksiyonu. Ankara: T. İş Bankası Kültür Yayınları.
Germaner, S. ve İnankur, Z. (2002). Oryantalistlerin İstanbulu. İstanbul: T. İş Bankası Yayınları.
Göncüoğlu S.F. İstanbul’un Altın Boynuz’u: Haliç. (11.06.2021) URL: https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/160836/makaleler/1/1/arastrmx_160836_1_pp_9-14.pdf
Gören, A.K. (2007). Galata Köprüsü’nün Öyküsü. 1453 İstanbul Kültür ve Sanat Dergisi, 2, 86-92, İstanbul: İBB Kültür A.Ş. Yayınları.
Güçhan, A. (2008). Kalay, Necdet. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: YEM Yayınları.
Gürçağlar A. (2007). Henri Delavallee. Türk Resim Sanatının Bir Asırlık Öyküsü II. (Ö.F. Şerifoğlu, Ed.), İstanbul: Rezan Has Müzesi Yayınları.
Gürçağlar, A. (2018). Hayali İstanbul Manzaraları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Haydaroğlu, M. ve Uğurlu, V. (2010). T.C. Dışişleri Bakanlığı Resim Koleksiyonu Sergisi Kataloğu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Işın, E. [2014 (1995)]. İstanbul’da Gündelik Hayat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
İnankur, Z., (2008). Kayıp Zamanın İzinde. Düşlerin Kenti İstanbul (B. Kıbrıs, Haz.) İstanbul: Pera Müzesi Yayınları.
İrepoğlu, G. (2016). İstanbul’un Ressamı Ayvazovski’yi Düşünürken. Ayvazovski’nin İstanbul’u, (B. Özükan, Ed.), İstanbul: Boyut Yayınları.
Jilani, S. (2014). Capturing A Capital (25.05.2021) URL: https://www.apollo-magazine.com/capturing-capital/
Kaya, G. S. (Haz.) (2010). Milli Saraylar Tablo Koleksiyonu. İstanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları.
Kıbrıs, B. (2014). Düşlerin Kenti İstanbul. İstanbul: Pera Müzesi Yayınları.
Kürkman, G. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeni Ressamlar. İstanbul: Matüsalem Yayınları.
Le Corbusier, (2012). Şark Seyahati İstanbul 1911. (A. Tümertekin, Çev.), İstanbul: T. İş Bankası Yayınları.
L’Illustration, Journal Universal, 22 Aralık 1855 (URL: https://issuu.com/scduag/docs/ork12172 (14.06.2021)
Makzume, E. ve Şerifoğlu Ö.F. (Haz.), (2012). Batılının Fırçasından Egenin Bu Yakası. İzmir: Arkas Yayınları.
Millingen, A. van, (1906) Constantinople. Londra: A&C Black (15.5.2021) URL: http://www.gutenberg.org/files/39620/39620-h/39620-h.htm#f1
Müller-Wiener, W. (2018). Bizans’tan Osmanlıya İstanbul Limanı. (E. Özbek, Çev.) İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Objektiv, 1992, N.56, (6.10.2020) URL: http://www.objektiv.dk/objektiv/skannede_numre/obj56.pdf
Okçuoğlu, T. (2020). Hayal ve Gerçek Arasında Osmanlı Resminde İstanbul İmgesi 18. ve 19. Yüzyıllar. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
Okkalı, İ.C. ve Baytar, İ. (2020). Erken Cumhuriyet Döneminde Kentlileşme ve Şeref Akdik Resimlerindeki Yansıması (12.06.2021) URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1173932
Öndeş, O. (1999). İstanbul Aşığı Ressam Kont Amadeo Preziosi, İstanbul: Aksoy Yayınları.
Palser, T. (1813). Panorama of Constantinople. (4.6.2021) URL: https://www.bl.uk/collection-items/panorama-of-constantinople
Pardoe, J., (1838). Beauties of the Bosphprus, Londra. (10.06.2021) (URL: https://archive.org/details/beautiesofbospho00parduoft
Pardoe, J. (2009). Sultanlar Şehri İstanbul, İstanbul: T. İş Bankası Yayınları.
Pelvanoğlu, B. [2008 (2007)]. Devrim Erbil. Modern ve Ötesi 1950-2000. İstanbul: Bilgi Ü. Yayınları.
Pelvanoğlu B. (2009). Resimlerin İstanbul’u/ İstanbul’un Resimleri: Osmanlı’dan Cumhuriyete. Karaların ve Denizlerin Sultanı İstanbul (F.Özdem, Ed.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Renda, G. (2008). Gezginlerin Tutkusu İstanbul. Düşlerin Kenti İstanbul, (B. Kıbrıs, Haz.), İstanbul: Pera Müzesi Yayınları.
Sarıdikmen, G. (2007). Türk Resminde İstanbul’un Mimarlık Örnekleri 1860-1960 (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Ü./Sosyal Bil. Ens., İstanbul
Saris, M. (2006). Bir İstanbul Ressamı, Mıgırdiç Civanyan. İstanbul: Mart Matbaacılık
Schiele, R., Müller-Wiener, W. (1988). 19. Yüzyılda İstanbul Hayatı. İstanbul: Apa Ofset
Schmidt, Max, (4.6.2021) URL: https://doi-org.proxy1.library.jhu.edu/10.1093/benz/9780199773787.article.B00164034
Şerifoğlu, Ö.F. (2003). Resim Tarihimizden: Galatasaray Sergileri 1916-1951. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Şerifoğlu Ö.F. (Ed.), (2004). Doğumunun 150. Yılında Osmanlı Saray Ressamo Fausto Zonaro. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Şerifoğlu, Ö.F. (Haz.), (2014). Cumhurbaşkanlığı Sanat Koleksiyonu. İstanbul: Cumhurbaşkanlığı Yayınları.
Tansuğ, S. (1993). Halil Paşa. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tansuğ, S. [2012 (1986)]. Çağdaş Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi
Tanyeli G. ve Kâhya, Y. (1998). Galata Köprüsü. İstanbul Ansiklopedisi (C.3, 357-359) İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Taşdelen, Ö. ve Baytar, İ. (2006). Osmanlı Sarayında Oryantalistler. İstanbul: TBMM Milli Saraylar Yayınları.
Türk Dil Kurumu (19.05.2021) URL: https://sozluk.gov.tr
Uğurlu, V. (1995). Hikmet Onat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Weber, S. (1999). Images of Imagined Worlds. The Empire in the City. (4.6.2021) URL: http://menadoc.bibliothek.uni-halle.de/inhouse/content/pageview/2369921
Yenişehirlioğlu, F. (2011). 19. Yüzyılda Avrupalı Turistler ve Yeni Coğrafyalar: Panorama Resimleri. Günsel Renda’ya Armağan Gelenek, Kimlik, Bireşim: Kültürel Kesişmeler ve Sanat. (Z. Yasa Yaman ve S. Bağcı, Haz.) Ankara: Hacettepe Ü. Yayınları.
Yılmaz, H. ve Akat, H. (Ed.), (2010). Fırçaların Diliyle İstanbul. İstanbul: İBB Kültür A.Ş.
Fotoğraf 1: Yasemin Dora, Deniz Müzesi, 2014
Fotoğraf 2: Yasemin Dora, Kara Mustafa Paşa Camisi Şadırvanı, Merzifon, 2019
Fotoğraf 3: Yasemin Dora, Arkas Türk Resmi Sergisi, İzmir, 2017
Fotoğraf 4: Yasemin Dora, Arkas Türk Resmi Sergisi, İzmir, 2017
Fotoğraf 5: Yasemin Dora, Pera Müzesi, Deniz Sefası Sergisi, 2018
URL 1: http://www.eskiİstanbul.net/3029/Galata-kulesinden-unkapani-ve-hayratiye-koprusu#lg=0&slide=0 (28.05.2021)
URL 2: https://www.apollo-magazine.com/capturing-capital/ (9.6.2021)
URL 3: http://www.eskiİstanbul.net/3553/Galata-kulesi-nden-2-Galata-koprusu-basile-kargopoulo-fotografi (9.6.2021)
URL 4: http://www.eskiİstanbul.net/6403/beyazit-kulesi-nden-panoramik-gorunum-guillaume-berggren-1870 (12.06.2021)
URL 5: http://www.eskiİstanbul.net/6403/beyazit-kulesi-nden-panoramik-gorunum-guillaume-berggren-1870 (12.06.2021)
URL 6: http://www.eskiİstanbul.net/7364/Galata-kulesi-nden-Galata-koprusu-yonu-19-yuzyil (12.06.2021)
URL 7: http://www.eskiistanbul.net/6687/galata-koprusu-ve-yeni-cami-ali-sami-fotografi (12.06.2021)
URL 8: http://www.eskiistanbul.net/432/galata-kulesinden-galata-koprusu (12.06.2021)
URL 9: http://galatakoprusu.uzerine.com (12.6.2021)
URL 10: https://istanbulgezginleri.com/istanbul-yazilari/galata-koprusu/ (12.6.2021)
URL 11: https://phebusmuzayede.com/20129-osmanli-donemi-gravur-suleymaniye-camii-william-henry-bartlett-1809-1854-.html (15.06.2021)
URL 12: http://collections.vam.ac.uk/item/O141537/view-of-constantinople-from-Pera-watercolour-brocktorff-luigi/ (11.06.2021)
URL 13: https://printsatthemaphouse.files.wordpress.com/2015/02/tkyp1184w.jpg (24.05.2021)
URL 14: http://www.eskiistanbul.net/6864/piyerloti-den-mezar-taslari-ve-halic-manzarasi-sebah-ve-joaillier-fotografi (24.05.2021)
URL 15: https://tr.travelogues.gr/collection.php?view=94 (7.6.2021)
URL 16: https://tr.travelogues.gr/collection.php?view=94 (7.6.2021)
URL 17: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ernst_Koerner_Ansicht_von_İstanbul.jpg (3.6.2021)
URL 18: https://www.christies.com/lot/lot-ernst-koerner-İstanbul-valide-und-solimanie-6034391/?(3.6.2021)
URL 19: https://www.istanbulsanatevi.com/sanatcilar/soyadi-b/bardin-francois-prieur/francois-prieur-bardin-yeni-camiye-dogru-6608/ (15.6.2021)
URL 20: https://www.christies.com/lot/lot-francois-leon-prieur-bardin-french-1870-1939-a-view-4406276/?from=salesummary&intObjectID=4406276&lid=1 (15.6.2021)
URL 21: https://www.sothebys.com/en/auctions/ecatalogue/2009/impressionist-modern-art-evening-sale-l09601/lot.4.html (05.04.2022)
URL 22: https://www.christies.com/en/lot/lot-5094083 (17.06.2021)
URL 23: http://www.azizistanbul.com/galatakoprusuyenicami.jpg (17.06.2021)
URL 24: http://www.antikagidiyor.com/antika-esyalar/antika-kutu/ (3.6.2021)
URL 25: https://www.canercangul.com/9094/kasimpasadan-suleymaniye-camii-ve-unkapani-koprusu/ (7.6.2021)