Selmân b. Rebîa’nın Hayatı ve Faaliyetleri

Günümüz dünyası ihtisaslaşma üzerine kurulmuş bir hayata tanıklık etmektedir. Bununla birlikte önceki nesillerin hayatı dikkatli bir şekilde incelendiği takdirde insanların birçok vasfı üzerlerinde taşıdıkları görülmektedir. Hz. Peygamber’in eğitiminden geçen ilk nesil ve onların takipçileri, dinî emirler doğrultusunda çok farklı faaliyetler yürütmüşlerdir. Selmân b. Rebîa’nın hayatı da bu bağlamda güzel bir örnektir. Çünkü o, kendisini sınırlı bir yaşam şekline mahkûm etmemiş ve yeri geldikçe bir hukukçu, bir komutan ve bir ilim adamı olarak faaliyetlerde bulunmuştur. Bir hâkim olarak görev yapan Selmân b. Rebîa aynı zamanda hadis rivayetiyle de meşgul olmuş ve onun hayatı savaş alanında son bulmuştur. Ancak olayları savaş merkezli ele alan tarih anlayışının bir sonucu olarak Selmân b. Rebîa, tarih araştırmalarında hak ettiği ilgiyi yeteri kadar görememiştir. Bu makalede, İslâmî öğretilere dayalı Müslüman yaşamı, Selmân b. Rebîa özelinde ele alınmaktadır. Böylece onun hayatının, diğer yönleriyle de ortaya konulması hedeflenmektedir. Zira hayatın birçok alanında katkılar sunmuş olan bu önemli şahsiyetin, günümüz insanına örneklik teşkil edecek birçok davranışı göze çarpmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İslâm Tarihi, Selmân b. Rebîa, Hukuk, İlim, Cihat

Salmān b. Rabīʻa's Life and Activities

Today's world is witnessing a life based on specialization. However, if the lives of previous gene-rations are examined carefully, it would be seen that people carried diverse qualities. The first generation that had been taught by the Prophet and their followers carried out very different activities in line with religious orders. Salmān b. Rabīʻa life is also a good example in this context. Because he did not restrict himself to a limited way of life, and he acted as a jurist, a commander, and a scholar whenever required. Salmān b. Rabīʻa, who served as a judge, was also busy with the narration of hadīths, and his life ended on the battlefield. However, as a result an understanding of history that deals with war-centered events, Salmān b. Rabīʻa did not get enough attention he deserved in the historical researches. In this article, Muslim life based on Islamic teachings is discussed with specific attention to Salmān b. Rabīʻa. Thus, it is aimed to reveal the other aspects of his life. Because this important personality, who has contributed to many areas of life, draws attention to many behaviors that will set an example for today's people.

Keywords:

Islamic History, Salmān b. Rabīʻa, Law, Science, Jihad,

PDF

___

Abdurrezzâk b. Hemmâm, Ebû Bekr Abdurrezzâk b. Hemmâm b. Nâfiʻ el-Himyerî. el-Muṣannef. thk. Habîburrahman el-Aʻzamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 2. Basım, 1403.
Absî, Ebû Bekir b. Ebû Şeybe, Abdullah b. Muhammed b. İbrahim b. Osman b. Havâstî. el-Kitâbü’l-Muṣannef fi’l-eḥâdîs ve’l-âsâr. thk. Kemal Yusuf el-Hût. 9 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilal b Esed eş-Şeybânî. Müsnedü’l-İmâm Aḥmed b. Ḥanbel. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
Akarsu, Murat. “İlk Dönem İslam Tarihinde Yargının Kurumsallaşmasında Dört Ha-lifenin Rolü”. Eskiyeni: Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi 37 (2018), 57-79.
Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit b. Ahmed b. Mehdî el-Hatîb. Târîḫu Baġdâd. thk. Mustafa Abdulkâdir Atâ. 24 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1417.
Bekcerî, Kılîc Ebû Abdullah Alâuddin. İkmâlu tezhîbi’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl. thk. Ebû Abdurrahman Âdil b. Muhammed, Ebû Muhammed Usâme b. İbrahim. 12 Cilt. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîse, 2001.
Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Fütûḥu’l-büldân. Beyrut: Dâru Mekte-beti’l-Hilâl, 1998.
Beyhakī, Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali b. Mûsâ Ebû Bekr. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 24 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 3. Basım, 2003.
Buḫârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Ṣaḥîḥu’l-Buḫârî. Dımaşk-Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2002.
Buḫârî, Muhammed b. İsmail b. İbrahim İbnü’l-Muğîre. et-Târîḫu’l-kebîr. 8 Cilt. Haydarabad: Dâiratü’l-Meʻârifi’l-ʻUsmâniyye, ts.
Dîneverî, Ebû Hanife Ahmed b. Dâvûd. el-Aḫbârü’ṭ-ṭıvâl. thk. Abdulmun῾im Âmir. Beyrut-Kahire: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî-Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekāhu, 1960.
Dîneverî, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe. el-Maʿârif. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 3. Basım, 2011.
Diyârbekrî, Hüseyin b. Muhammed İbnü’l-Hasen. Târîḫu’l-ḫamîs fî aḥvâli enfesi nefîs. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
Ebû Zürʻa, Veliyyüddin el-Irâkî. Tuḥfetü’t-tahsîl fî zikri’l-merâsîl. thk. Abdullah Nevvâre. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
Endelüsî, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd b. Hazm. Cevâmiʿu’s-sîre ve ḫamsü resâʾile uḫrâ. thk. İhsan Abbâs. Mısır: Dâru’l-Meʻârif, 1900.
Ezdî, Ebû Bekir Muhammed İbnü’l-Hasen b. Düreyd. el-İştiḳāḳ. thk. Abdusselâm Muhammed Harûn. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1991.
Güzel, Fatih. “Ermeniye Fatihi Habib b. Mesleme el-Fihrî’nin Hayatı ve Askeri Faaliyetleri”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 2/2 (2018), 205-222.
Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Muhammed. el-Müs-tedrek ʿale’ṣ-Ṣaḥîḥayn. thk. Mustafa Abdulkadir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1990.
Ḫalîfe b. Ḫayyâṭ. et-Târîḫ. thk. Ekrem Ziya el-Umerî. Dımeşk-Beyrut: Dâru’l-Kalem-Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1397.
İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-aṣḥâb. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1992.
İbn Asâkir, Ebu’l-Kāsım Ali İbnü’l-Hasen b. Hibetullah. Târîḫu Dımaşḳ. thk. Amr b. Garâme el-Amravî. 80 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
İbn Asem el-Kûfî, Ebû Muhammed Ahmed. Kitâbü’l-Fütûḥ. thk. Ali Şîrî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Evdâ, 1. Basım, 1991.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed. el-İṣâbe fî temyîzi’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Âdil Ahmed Abulmevcûd, Ali Muhammed Muavvid. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1415.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed. Tehẕîbü’t-Tehẕîb. 12 Cilt. Hindistan: Matbaatü Dâiratü’l-Meʻârif en-Nizâmiyye, 1326.
İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân b. Muâz b. Maʻbed. es-Siḳāt. 9 Cilt. Haydarabad: Dâirati’l-Meʻârifi’l-ʻUsmâniyye, 1973.
İbn Kāniʻ, Ebu’l-Hüseyn Abdülbâkî b. Kāniʻ b. Merzûk b. Vâsık. Muʿcemü’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Salâh b. Sâlim el-Misrâtî. 3 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Gurabâi’l-Eseriyye, 1418.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer el-Kuraşî. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Andulmuhsin et-Türkî. 21 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 1997.
İbn Mencûye, Ahmed b. Ali b. Muhammed b. İbrahim Ebû Bekr. Ricâlü Ṣaḥîḥi Müslim. thk. Abdullah el-Leysî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʻrife, 1407.
İbn Mende, Ebû Abdullah Muhammed b. İshâk b. Muhammed b. Yahyâ. Maʿrifetü’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Âmir Hasan Sabrî. b.y.: Matbûatu Câmiʻati’l-İmârâti’l-ʻArabiyyeti’l-Muttehide, 2005.
İbn Saʻd, Ebû Abdullah Muhammed b. Saʻd b. Munîʻ. eṭ-Ṭabaḳātü’l-kübrâ. thk. Muham-med Abdülkâdir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1990.
İbnü’l-Cevzî, Cemaluddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. el-Mun-taẓam fî târîḫi’l-mülûk ve’l-ümem. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Mustafa Abdülkadir Atâ. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1992.
İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Ce-zerî. el-Kâmil fi’t-târîḫ. thk. Ömer Abdusselam Tedmürî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-ʻArabî, 1997.
İbnü’l-Esîr, İzzüddin. Üsdü’l-ġābe fî maʿrifeti’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Ali Muhammed Muavvid, Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1994.
İbnü’l-Mübârek, Ebû Abdurrahman Abdullah. Kitâbü’z-Zühd ve’r-reḳāʾiḳ. thk. Habîburrahman el-Aʻzamî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, ts.
İclî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Abdullah b. Salih. Maʿrifetü’s-siḳāt min ricâli ehli’l-ilm ve’l-hadis ve mine’d-duafâ ve zikru mezâhibihim ve ahbârihim. thk. Abdulalîm Abdu-lazîm el-Bistüvî. 2 Cilt. Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1985.
İsfehânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshak b. Musa b. Mehrân. Maʿrifetü’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Âdil b. Yusuf el-Azâzî. 7 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Vatan, 1998.
Koyuncu, Mevlüt. “Müslüman Arapların İslam’ın İlk Fetihleri Döneminde İrminiyye ile Olan Münasebetleri”. Tarihte Türkler ve Ermeniler: Ortaçağ. 2/9-20. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
Kuşeyrî, Müslim b. el-Haccâc Ebu’l-Hasen. el-Müsnedü’s-sahîhi’l-muhtasar bi-nakli’l-adli ani’l-adli ilâ Rasûlillah (s.a.v.). thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî, ts.
Makrîzî, Ahmed b. Ali b. Abdulkādir Takiyuddin. İmtâʿu’l-esmâʿ bimâ li’r-resûl mine’l-ebnâʾi ve’l-aḥvâl ve’l-ḥafede ve’l-metâʿ. thk. Muhammed Abdülhamid en-Nemîsî. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1999.
Mes῾ûdî, Ebu’l-Hasen Ali İbnü’l-Hüseyn b. Ali. et-Tenbîh ve’l-işrâf. thk. Abdullah İs-mail es-Sâvî. Kahire: Dâru’s-Sâvî, ts.
Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tehẕîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avad Maʻruf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1980.
Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali. el-Müctebâ mine’s-sünen. thk. Abdul-fettâh Ebû Gudde. 8 Cilt. Halep: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1986.
Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref. Tehẕîbü’l-esmâʾ ve’l-luġāt. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, ts.
Râzî, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris İbn Ebî Hâtim. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. 9 Cilt. Haydarabâd-Beyrut: Dâiratü’l-Meʻârifi’l-ʻUsmâniyye-Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî, 1952.
Saʿīd b Manṣūr, Ebû Osman Saîd b. Mansûr b. Şuʻbe el-Horasânî el-Cûzcânî. Sünenü Saʿīd b. Manṣūr. thk. Habîburrahman el-Aʻzamî. 12 Cilt. Hindistan: ed-Dâru’s-Selefiyye, 1982.
Safedî, Salâhuddin Halil b. Aybek b. Abdullah. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Ar-naût, Türkî Mustafa. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 2000.
Semʻânî, Ebû Saʻd Abdulkerim b. Muhammed b. Mansûr et-Temîmî el-Mervezî. el-Ensâb. thk. Abdurrahman b. Yahya el-Muallimî el-Yemânî vd. 11 Cilt. Haydarabad: Meclisu Dâirati’l-Meʻârif el-ʻUsmaniyye, 1962.
Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Muzaffer Şemsüddîn Yûsuf b. Kızoğlu et-Türkî el-Avnî el-Bağdâdî. Mirʾâtü’z-zamân fî târîḫi’l-aʿyân. thk. Muhammed Berekât vd. 23 Cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-ʻÂlemiyye, 2013.
Süheylî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdullah b. Ahmed. er-Ravżü’l-ünüf fî şerḥi’s-Sîreti’n-nebeviyye li’bni Hişâm. thk. Ömer Abdusselam es-Selâmî. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî, 2000.
Şenel, Abdülkadir. “Selmân b. Rebîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/443-444. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
Ṭaberî, Ebû Caʻfer Muhammed b. Cerîr. Târîḫu’l-ümem ve’l-mülûk. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1407.
Zehebî, Şemseddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymâz. el-ʿİber fî ḫaberi men ġaber. thk. Ebû Hacer Muhammed es-Saîd b. Besyûnî Zağlûl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, ts.
Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kâymâz. Târîḫu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmurî. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-ʻArabî, 2. Basım, 1993.