BATILILAŞMA SERENCAMINDA BİR OLANI KAVRAMAK: MUALLİM NÂCÎ’NİN TEVHÎD’İ

İslamî edebiyatın sacayağı Besmele-Hamdele-Salvele olarak özetlenebilir. Bir edebî tür olarak tevhîdde Allah'ın birliği meselesi, Cemal ve Celal yönleriyle beraber bazen şer'î merkezde bazende tasavvufî merkezde işlenmiş ve neredeyse bütün şairler yakın ve uzak anlamlarıyla beraber tevhîd çizgisinde takip edilebilecek eserler vücuda getirmişlerdir. Batılılaşma macerası hala devam eden bir süreç olmakla birlikte, bu çizgi boyunca tevhîd türü zamanla yerini daha karmaşık yapıdaki serzenişlere, daha farklı söyleyiş biçimlerine terk etmiştir. Bu noktada Tanzimat'tan Cumhuriyet'e uzanan siyasî ve sosyolojik grafikte Muallim Nacî'nin klasik çizgiyi devam ettiren tevhîdi başlı başına önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Allah, Tevhid, Metafizik, Tanzimat, Divan Edebiyatı

Comprehensing the one in the process of Westernization: Muallim Naci’s Tawhid

It could be told that the trivet of Islamic literature is Basmalah-Hamdalah-Salwalah. In Tawhid as a literatural genre, the issue of the Unity of Allah was sometimes dealt with the features of Camal and Calal on the base of Sharia and sometimes on the base of sufism, and almost all poets created pieces which could be followed in the line of Tawhid. Although Westernization adventure is an ongoing process, through this line, the Tawhid genre gave way to more complicated reproaches and more different telling forms by time. At this point, Muallim Nâcî‟s Tawhid sustaining classical line represents an important position in the political and sociolgical framework of the period from Tanzimat to Republican era.

Keywords:

Allah, Tawhid, Metaphysics, Tanzimat Era, Diwan Literature,

PDF

___

Akün, Ömer Faruk, ‚Tanzîmât Edebiyâtı Sözü Ne Dereceye Kadar Doğrudur?‛, Kubbealtı Akademi Mecmuası, Nisan, 1977, Sayı: 2, s. 32.
Beyatlı, Yahya Kemâl, Edebiyata Dâir, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 2005.
Bilgegil, Kaya, Abdülhak Hâmid’in Şiirlerinde Ledünnî Meselelerden Allah I, Allah ve O’nun vücudunu ifade eden isimler)-Mevzûun filoloji bakımından tedkiki, İstanbul: Osman Yalçın Matbaası, 1959.
Çelik, Ahmet, Kur’ân’da ‘Tevhid’ Kavramının Semantik Alanları, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 17, 2002, ss. 127-150.
Çetinsaya, Gökhan, ‚Kalemiye’den Mülkiye’ye Tanzîmât Zihniyeti‛, Tanzîmât ve Meşrûtiyet’in Birikimi (Editörler: Tanıl Bora-Murat Gültekingil), İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.
Esed, Muhammed, Kuran Mesajı (Meal-Tefsir), Çev. C. Koytak-A. Ertürk, İstanbul: İşaret Yayınları, 2002.
Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri, ‚Tanzîmât’ta İçtimâî Hayat‛, Tanzîmât (Komisyon), C. II, İstanbul: MEB, 1999, ss. 619-659.
Gadamer, Hans-Georg, Hakikat ve Yöntem, Çev. Hüsamettin Arslan-İsmail Yavuzcan, C. I, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2008.
Hayber, Abdülkadir- Özbay, H., Muallim Nâci’nin Şiirleri, Ankara: MEB Yayınları, 1997.
İnalcık, Halil, ‚Tanzîmât Nedir?‛, Tanzîmât: Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (Editörler: Mehmet Seyitdanlıoğlu-Halil İnalcık), Phoenix Yayınevi, Nisan, 2006, ss. 13-35.
Kam, Ömer Ferit, Dîvân Şiirinin Dünyasına Giriş (Âsâr-ı Edebiye Tetkikâtı), Haz. Halil Çeltik, Ankara: MEB, 2003.
Kaplan, Mehmet, Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar II, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1987.
Kemikli, Bilal, Türk İslâm Edebiyatı –Giriş-, Emin Yayınları, Bursa, 2010, MERMER, Kenan, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Değişen Paradigmada Metafizik Farklılık: Ab- dülhak Hâmid Tarhan, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi S. B. E. , Ankara, 2010, s. XII+343.
Meriç, Cemil, Mağaradakiler, İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
Muallim Nâcî, Sünbüle, Kostantiniyye: Matbaa-i Âmire, 1307. , Âteş-pâre, Kostantiniyye: Maârif Nezâreti, Temsîl-i Sânî, 1303. , Istılâhât-ı Edebiyye, Yay. Dr. A. Yalçın- A. Hayber, Ankara: Akabe Yayınları, 1985.
Nâmık Kemâl, Tahrîb-i Harâbât, Matba‘a-i Ebu’z-Ziyâ, Konstantiniyye,1885. , Celâleddin Harzemşâh, Yay. Haz. Arş. Gör. Oğuz Sal, Ankara: Akçağ Yayınla- rı, 2005.
Nihad, M. Çetin, -‚Allah: Hat‛, DİA, İstanbul, 1989, C. II, ss. 500-501.
Ongunsu, A. H., ‚Tanzîmât ve Âmillerine Umumî Bakış‛, Tanzîmât (Komisyon), C. I, İstanbul: MEB, 1999, ss. 1-13.
Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul: Alkım Yayınevi, 2006.
Pekolcay Necla-Eraydın Selçuk v.d., İslâmî Türk Edebiyatı’nda Şekil ve Nev‘îlere Giriş, İstanbul: Kitabevi, 5. Baskı, 2000.
Rızâuddîn B. Fahru’d-dîn, Tevhîd, Sadeleştiren: Ömer Aydın, Kur’ân Mesajı İlmî Araş- tırmalar Dergisi, Sayı: 98, ss. 190-194.
Tanpınar, Ahmet Hamdi, XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Yay. Haz. Abdullah Uçman, İstanbul: YKY Yayınları, 2006.
Tarakçı, Celâl, Muallim Nâcî Efendi Hayatı ve Eserlerinin Tedkîki, Samsun: Sönmez Ofset Matbaası, 1994.
Topaloğlu, Bekir, ‚Allah‛, DİA, c. II, İstanbul, 1989, ss. 471-498
Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’nin Siyâsî Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2004.
Uçman, Abdullah, ‚Muallim Nâci‛ DİA, C. XXX, İstanbul, 2005, ss. 315-317.
Uzun, Mustafa, ‚Allah: Edebiyat‛, DİA, İstanbul, 1989, C. II, ss.499-500.