Tefsîrü’l-Celâleyn’i Okuma Yöntemi ve Müfessirlerin Dili -Fâtiha Sûresi Tefsiri Örneği-

Kur’ân’ın anlaşılmasına yardımcı olan tefsir kaynaklarının genel muhtevasını, tasnif sistemlerini ve ihtiva ettikleri bilgileri anlamak, söz konusu alanda yeni bilgi üretimi için önemlidir. Tefsir kaynaklarından doğru yararlanabilmek için müelliflerini tanımanın yanı sıra, te’lif edilme amaçlarını, metotlarını ve kullandıkları dili de en ince detayına kadar bilmek gerekir. Bu makalede geçmiş dönemde ve günümüzde en çok okunan/okutulan tefsir kaynaklarından Tefsîrü’l-Celâleyn’de kullanılan dile, okuma ve anlaşılma usulüne dikkat çekilmeye çalışılacaktır. Konu hacminin makale sınırlarına sığmaması endişesiyle Fâtiha Sûresi tefsiriyle sınırlandırılmıştır. Söz konusu tefsir, yararlandığı temel kaynaklarıyla kıyaslanarak verili bilgilerin analizi yapılmıştır. Bu çalışmada müfessirlerin dili yeterince bilinmediği durumda tefsirdeki bilgilerin satır aralarının sağlıklı anlaşılamayacağı şeklinde bir sonuca ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Celâleyn, Tefsir, Lügat, Sarf, Nahiv, Belâgat, Mezhep

A Methodology for Reading Tafsīr al-Jalālayn and the Language of the Commentators: The Case of the Commentary on al-Fātiḥa

Understanding the general content, classification systems and the information they contain is important for the generation of new knowledge in the field in question. In order to make full use of the sources of tafsīr, in addition to recognizing the authors, it is necessary to know the aims, methods and language of the promotion in detail. In this article, it will be tried to draw attention to the language used by Jalālayn, one of the most read/taught tafsīr sources in the past and today, and the method of reading and understanding. Concerned that the volume of his article would not fit within the boundaries of the article, Sūrat al-Fātihā was limited to tafsīr. The said commentary was compared with it’s primary sources. In this study, if the language of the commentators is not sufficiently known, it is concluded that the information between the lines of commentary cannot be understood properly.

Keywords:

Tafsīr, Jalālayn, Lexical, ṣarf, Naḥw, Balāgha, Sect,

PDF

___

Abdülḳâhir el-Cürcânî, Ebû Bekr Abdülḳâhir b. Abdurraḥmân b. Muḥammed. Delâʾilü’l-iʿcâz. 3. Baskı. Ḳahire: Dârü’l-Medenî, 1992.
Akkuş, Yıldız. Kırâat Bağlamında Celâleyn Tefsiri ve Mefâtihu’l-gayb Adlı Tefsirin Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Iğdır Üniversitesi, 2018.
Akpınar, Ali. “Celâleyn Tefsiri ve Müellifleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2 (1998): 181-198.
Akpınar, Ali. “Tefsîrü’l-Celâleyn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40: 294-295. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
Altuntaş, Abdurrahman. Celâleyn Tefsiri ve Metodu. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2004.
Arslan, Şükrü. “Celâleyn Tefsirinin İsnadı ve el-Mahallî’nin Bakara Sûresinden Yaptığı Tefsiri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 10 (1991): 155-172.
Ateş, Süleyman. Kur’ân-ı Kerim ve Yüce Meâli. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
Baydemir, Hasan. Celâleyn Tefsiri’nde Kıraatlere Yaklaşım. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2015.
Bayraklı, Bayraktar. Kur’ân Meâli. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2007.
Beyżâvî, Nâṣırüddîn Ebû Ṣa‘îd Abdullâh b. Ömer. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2003.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’ân-ı Kerim’in Türkçe Meali ve Âlisi ve Tefsiri. 4 Cilt. İstanbul: Nesa Yayınları, ts.
Candan, Abdulcelil. “Celâleyn Tefsirine Eleştirel Bir Yaklaşım”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 3 (2000): 341-367.
Doğru, Muhammed Emin. Nesh Kavramı ve Celâleyn Tefsiri’ndeki Mensûh Ayetler. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2015.
İbn Hişâm en-Naḥvî, Ebû Muḥammed Cemâlüddîn Abdullâh b. Yûsuf. Evżaḥu’lmesâlik ’ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
İbn Kes̲îr, Ebü’l-Fidâ’ ‘İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbüddîn. Tefsirü’l-Ḳur’âni’l-’Aẓîm. 8 Cilt. Riyad: Dârü Ṭaybe, 1997.
İbn Mâli k et-Ṭâî, Ebû Abdullâh Cemâlüddîn Muḥammed b. Abdullâh. Şerḥu’l-Kâfiyeti’ş-Şâfiye. 5 Cilt. Mekke: Câmi‘atü Ümmi’l-Ḳurâ, 1982.
Ḳâsım, Muḥammed Aḥmed - Dîb, Muḥyiddîn. ’Ulûmu’l-belâġa. Lübnan: el-Mü’essesetü’l-Hadîs̲e, 2003.
Ḳazvînî, Ebü’l-Me‘âlî Celâlüddîn el-Ḫaṭîb Muḥammed b. Abdurraḥmân. el-Îżâḥ fî ‘ulûmi’l-belâġa el-me’ânî ve’l-beyân ve’l-bedî’. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2003.
Ḳazvînî, Ebü’l-Me‘âlî Celâlüddîn el-Ḫaṭîb Muḥammed b. Abdurraḥmân. et-Telḫîs. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Aṣriyye, 2002.
Maḥallî, Ebû Abdullâh Celâlüddîn Muḥammed b. Aḥmed - Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn Abdurraḥmân b. Ebû Bekr. Tefsîrü’l-Celâleyn. Ḳahire: Dârü’l-Ḥadîs̲, ts.
Maṭlûb, Aḥmed. Esâlîb Belâġiyye. Kuveyt: Vekâletü’l-Maṭbû‘ât, 1980.
Müberred, Ebü’l-‘Abbâs Muḥammed b. Yezîd el-Ezdî es-Sümâlî. el-Muḳteżab. 4 Cilt. Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, ts.
Râzî, Faḫrüddîn Muḥammed b. Ömer. et-Tefsîrü’l-kebîr (Mefâtîḥü’l-ġayb). 32 Cilt. Beyrut: Dârü İḥyâi’t-Türâs̱i’l-Arabî, 1420.
Ṣaḥrâvî, Nażîra. Każâyâ’d-dilâle fî tefsîri’l-Celâleyn. Yüksek Lisans Tezi, Batna Üniversitesi, 2012.
Sâ‘idî, Niżâl Ḥaneş Şebbâr Ḥabîb. “et-Tefâsîrü’l-muḫtasara dirâse fî’l-menhec (el-Celâleyn ve Tefsîrü’l-Ḳur’âni’l-kerîm li-şübber)”. Mecelletü’l-Üstâz̲ 1/204 (2013): 203-234.
Sekkâkî, Ebû Ya‘ḳūb Sirâcüddîn Yûsuf b. Ebû Bekr. Miftâḥu’l-‘ulûm. 2. Baskı. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1987.
Süslü, Halil İbrahim. Celâleyn Tefsiri’nde Garîbü’l-Kur’ân Örnekleri. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2016.
Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn Abdurraḥmân b. Ebû Bekr. Nevâhidü’l-ebkâr ve şevâridü’lefkâr (Ḥâşiyetü’s-Süyûṭî ’alâ Tefsîri’l-Beyżâvî). 3 Cilt. Câmi‘atü Ümmi’l-Kurâ, 2005.
Ṭabersî, Ebû Alî Emînüddîn el-Fażl b. el-Ḥasan. Mecma‘u’l-beyân fî tefsîri’l-Ḳur’ân. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-‘Ulûm, 2005.
Ṭîbî, Ebû Muḥammed Şerefüddîn Ḥüseyn b. Abdullâh. Fütûḥu’l-ġayb fi (ve)’l-keşf ʿan ḳınâʿi’r-reyb (Şerḥu/Ḥâşiyetü’l-Keşşâf). 17 Cilt. Dubai: Câizetü’t-Dubâyî’d-Devliyye li’l-Ḳur’âni’l-Kerîm, 2013.
Türker, Ömer. Seyyid Şerif Cürcani’nin Tevil Anlayışı: Yorumun Metafizik, Mantıki ve Dilbilimsel Temelleri. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2006.
Türkmen, Sadık. İniş Sırasına Göre Kur’ân. İstanbul: Sadık Türkmen Yayınları, 2010.
Ünver, Mustafa. Tefsirde Öteki Celâleyn’de İsrâiliyât. Samsun: Sidre, 2008.
Zemaḫşerî, Cârullah Ebû’l-Ḳâsım Muḥammed Ömer. el-Keşşâf ‘an ḥaḳâ’iḳı ġavâmiżi’ttenzîl ve ‘uyûni’l-eḳâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2003.
Zeydî, Kâṣıd Yâsir. “Menhecü’l-Celâleyn fî tefsîri’l-Ḳur’ân”. Mecelletü’r-Râfideyn 5 (1974): 125-150.