KIYASIN MEŞRÛİYETİNDE BEŞER OLMANIN ROLÜ VE KIYAS KARŞITI BİR ZİHNİYETİN ANALİZİ

Kıyas yöntemi fıkhî hükümlere ulaşma konusunda İslam hukuk bilginlerinin kahir ekseriyeti tarafından ilk dönemlerden itibaren kullanılagelmiştir. Bunun la birlikte yöntemin meşrûiyeti usûl tarihinde sorgulanmış, aklî ve naklî itirazlarda bulunulmuştur. Bu makalede öncelikle kıyas yönteminin tartışıldığı zemini ele alıp meşrûiyetine ilişkin istidlâle farklı bir noktadan yaklaşaca-ğız. Bu bağlamda biz kıyasın insanoğlu için doğuştan gelen ve kaçınılamaz bir nitelik/ihtiyaç olduğu, dolayısıyla insanların kıyasa doğal olarak başvurduğu fikrini savunacağız. Daha sonra kıyası tümden reddederek bütün bir usûl birikiminin karşısında yer alan, temel olarak Abdülaziz Bayındır tarafından ortaya konulup Fatih Orum tarafından savunulan, "Kur’ân'ı anlama usûlü"nü birkaç örnek özelinde tahlil edeceğiz.

Anahtar Kelimeler:

Kıyas, Meşrûiyet, Usûl, İnsan olmak

The Role of “Being Human” in the Legitimacy of Qiyas and an Analy sis of Mentality Wich Against to Qiyas

From the early periods, the method of qiyas (analogical reasoning) has been used by vast majority of Muslim jurists as an important tool for reaching to rules of islamic law. The legitimacy of this method, however, has been queried/questioned throughout the tradition of al-usûl, and has faced some objections both a’qlî (depending on rational reasoning) and naqlî (depending on religious reports and convections) objections. In this paper first we are dealing with the ground of the disputations on the legitimation of method of qiyas and then, we will take a different approach to the subject. Within this context, we will affirm the idea that the qiyas is an innate and inevitable property/need of human beings, thereby, people resort to the qiyas inherently. Then, we are going to analyze and examine, through some chosen examples, “The Method of Understanding of Quran” which fundamentally was suggested by Abdülaziz Bayındır and has been defended by Fatih Orum who are seemingly taking a position against to tradition of al-usûl wholly as well as to method of qiyas.

Keywords:

Qiyas, Legitimacy, Usûl, Being human,

PDF

___

Ali, Cevâd, el-Mufassal fî târîhi'l-arab kable'l-islâm, Beyrut: Dâru's-sâkî, 2001.
Apaydın, Hacı Yunus, "Kıyas", DİA, Ankara, 2002.
______, "İctihad", DİA, Ankara, 2002.
Baktı, Ahmet Selman, Hanefilerde Kıyas Uygulamaları (Merğinânî'nin el-Hidâye Adlı Eseri Çerçevesinde), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi), Marmara Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2011.
Bayındır, Abdülaziz, Doğru Bildiğimiz Yanlışlar, İstanbul: Süleymaniye Vakfı yay., 2007.
______, "Kur’ân'ı Açıklamada Kur’ân'ın Gösterdiği Yöntemler", Kur’ân Mealleri Sem- pozyumu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara: 2007.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu's-Sahîh, thk. Muhammed Zü- beyr b. Nâsıru'n-Nâsır, Beyrut: Dâru Tavkı'n-Necât, y.y., 2000.
Cessas, Ahmed b Ali Ebubekir er-Râzî, el-Fusûl fi'l-usûl, Beyrut: Vizâratü'l-Evkâf el- Kuveytiyye, 1994.
Derveze, İzzet, Kur’ân'a Göre Hz. Muhammed'in Hayatı, çev. Mehmet Yolcu, İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2011.
Duman, Soner, "Modern Hukukta Kıyas-Yorum İlişkisinin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi", Hikmet Yurdu, 2010, sayı: 5.
Ferrâ, Ebû Zekeriya Yahya b. Abdullah b. Manzur ed-Deylemi, Meâni'l-Kur'ân, thk. Ahmed Yusuf en-Necâtî, Muhammed Ali en-Neccâr, Abdülfettâh İsmâilî, Mı- sır: Dâru'l-Mısriyye li't-telif ve’t-terceme, t.y.
Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, çev. Mehmet Yazgan, İstanbul: Beyan Yayıncılık, 2013.
İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed, el-İhkâm fî usûlü'l-ahkâm, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut: Dâru'l-Âfâk el-Cedîde, t.y.
______, el-Muhallâ bi'l-âsâr, Beyrut: Dâru'l-Fikr, t.y.
İbn Hişam, Abdülmelik b. Eyyûb el-Himyerî el-Me'afirî, es-Sîretü'n-nebeviyye, thk. Taha Abdürraûf Sa'd, Kahire: Şeriketü't-Tıbâ'ati'l-Fenniyyeti'l-Müttehide, t.y.
İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim, Ğarîbu'l-Kur’ân, thk. Saîd el- Lahhâm, y.y., t.y.
İbn Teymiyye, Takiyyü'd-dîn Ebû'l-Abbas Ahmed b. Abdülhalim, Mecmû'u’l-fetâvâ, thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım, Medine: Mecme'u’l-Melik Fahd li Tıbâati'l-Mushafi'ş-Şerîf, 1995.
İbnü'l-Cevzî, Cemaleddin Ebu'l-ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Zâdü'l- mesîr, thk. Abdurrezzâk el-Mehdî, Beyrut: Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, 2001.
______, el-Muntazam fî târîhi'l-ümemi ve'l-mülûk, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Mustafa Abdülkadir Atâ, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiye, 1992.
İbnü'l-Münzir, Ebubekir Muhammed b. İbrahim, el-İcmâ, thk. Fuad Abdü'lmün'im Ahmed, Riyad: Dâru'l-Müslim 2004.
Küleynî, Ebu Cafer Muhammed b. Yakup b. İshak er-Râzî, el-Kâfî, http://www.islam4u.com/sites/default/files/maktabah/alkafi_30.pdf. (17 03 2015, 22:39)
Mücahid, Ebu'l-Haccac b. Cebr, Tefsîru Mücâhid, thk. Muhammed Abdüsselam Ebu'n-Nîl, Mısır: Dâru'l-Fikri'l-İslâmiyyi’l-Hadîse, 1989.
Nemle, Abdülkerim, İthâfu zevi'l-basâir bi şerhi Ravdati'n-nâzir, Riyad: Mektebetü'r- rüşd, 2007.
Orum, Fatih, Klasik Fıkıh Kaynaklarındaki Kıyas Anlayışının Kur’ân Açısından Değerlen- dirmesi (Zahirü'r-Rivâye Örneği), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2008.
Öztürk, Mustafa, Kur’ân, Tefsir ve Usûl Üzerine Problemler, Tespitler, Teklifler, Ankara: Ankara Okulu Yay., 2011.
______, "Kur’ân'ın Tarihsel Bir Hitap Oluş Keyfiyeti", İslami İlimler Dergisi, sayı: 2, 2006.
Râzî, Fahreddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer el-Hasen b. el-Hüseyin, Mefâtîhu'l-ğayb, Beyrut: Dâru İhyâ'i't-Türâsi'l-Arabî, 1999.
Semerkandî, Ebû'l-Leys Nasr b. Muhammed b. Ahmed b. İbrahim, Bahru'l-ulûm, y.y., t.y.
Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah, es-Seylü'l-cerrâr el-mütedeffik alâ Hadaîki'l-ezhâr, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2004.
Şeyh Saduk, Ebu Ca'fer Muhammed b. Ali b. el-Hüseyn b. Musa b. Bâbeveyh el- Kummî, Men lâ yahduruhu'l-fakîh, Beyrut: Müessesetü'l-A'lemî li'l-Matbûât, 1986.
Taberi, Muhammed b. Cerir b. Yezid b. Kesir b. Galib, Câmiu'l-beyân, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut: Müessesetü'r-Risâle 2000.
Zemahşerî, Ebu'l-Kasım Mahmud b. Amr b. Ahmed, el-Keşşâf an hakâiki ğavamizi't- tenzîl, Beyrut: Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, 1985.
Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedrüddîn Muhammed Bahâdır, el-Bahru'l-muhît fî usûli'l-fıkh, Dâru'l-Kütübî, 1994.