Türkiye'de bal üretiminin zaman serileri ile modellenmesi

Bu çalışmada, Türkiyede 1950-2014 dönemi için bal üretim miktarı serisinin tahmininin yapılması ve en başarılı sonucu veren model tipinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bunun için, 1950-2014 döneminin baz alındığı bal üretimi serisinden yararlanılmıştır. Çalışmada, serinin otokorelasyon fonksiyonu grafiğinden durağan olmadığı, birinci fark alındıktan sonra serinin durağan hale geldiği görülmüştür. Durağanlık testi için genişletilmiş Dickey-Fuller testi kullanılmıştır. Denenen modellerden parametre tahminleri anlamlı bulunan ve Akaike bilgi kriteri (AIC) ile Schwartz Bayesci bilgi kriteri (BIC) değerleri en küçük olan model tahminleri yapılmıştır. Bal üretimi için belirlenen en uygun tahmin modeli ARIMA(0,1,1) şeklinde ifade edilen bütünleşik birinci dereceden hareketli ortalama modelidir. Bu modele göre 2015-2020 yılları arasında Türkiyede bal üretiminin devamlı artış göstererek 2015 yılında 100 501 ve 2020 yılında ise 107 887 olacağı tahmin edilmektedir.

Modelling of honey production by using time series in Turkey

In this study, it was aimed to making the forecasting amount of the honey production series and determining the best model type for the1950-2014 period in Turkey. For this, it has been benefited from the honey production series which the base period of 1950-2014. It was seen in the study that the difference of the series itself from the autocorrelation function graph were not stationary and the series became stationary after the first difference was taken. Augmented Dickey-Fuller test was carried out for the stability test. Model predictions were made from previously tested models whose parameter predictions were significant and Akaike Information Criterion (AIC) and Schwartz Bayesian Information Criterion (BIC) values were the lowest. The most optimum prediction model defined for the honey production is the one called ARIMA (0,1,1) which is an integrated moving average model with a first degree. According to this model, it is predicted that the honey production will increase continuous between the years 2015-2020 in Turkey and the number in 2015 will be 100 501 and 107 887 in 2020

PDF

___

[1] [Çevrimiçi]. Available: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, http://www.tarim.gov.tr/. [Erişildi: 25 Haziran 2014].
[2] [Çevrimiçi]. Available: FAO, Statistical database. http://faostat.fao.org, 2013 [Erişildi: 15 Temmuz 2014].
[3] [Çevrimiçi]. Available: Ordu Ticaret Borsası, Arıcılık,http://www.ordutb.org.tr/admin/dosya/ar icilik_son(2013)(1).pdf, 2013 [Erişildi: 15 Mart 2015].
[4] F. Genç, Arıcılığın Temel Esasları. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi. Zootekni Bölümü, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:149, Erzurum, 1993.
[5] L. Prim, M. F. Çan, M. M. Sönmez, 2011 Bingöl arıcılık raporu, Sektörel Araştırmalar Serisi-4, [Çevrimiçi]. Available: http://www.fka.org.tr/SayfaDownload/Bingöl%2 0Arıcılık%20Raporu.pdf, [Erişildi: 24 Mart 2015].
[6] TÜİK, Hayvansal Üretim İstatistikleri, 2014. Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, Sayı: 18851, 13 Şubat 2015, Ankara, 2015.
[7] N. Cenan, İ. S. Gürcan, Türkiye çiftlik hayvan sayılarının ileriye yönelik projeksiyonu: ARIMA modellemesi, Vet Hekim Der Derg 82(1): 35-42, 2011. [
8] Ş. Çelik, Türkiye'de Kırmızı Et Üretiminin Box- Jenkins Yöntemiyle Modellenmesi ve Üretim Projeksiyonu, Hayvansal Üretim 53(2): 1-9, 2012.
[9] TÜİK, Tarım İstatistikleri Özeti 2011. Türkiye İstatistik Kurumu, Yayın No: 3878, Ankara, 2011.
[10] TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2013. Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Yayın No: 4361, Ankara, 2014.
[11] D. A. Dickey, W. A. Fuller, Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica cilt 49(4): 1057-1072, 1981.
[12] W. W. S. Wei, Time series analysis. Addison Wesley Publishing Company, New York, 2006.
[13] D. C. Montgomery, L. A. Johnson, J. Gardiner, Forecasting and time series analysis. McGraw- Hill, Inc., USA., 1990.
[14] M. Sevüktekin, M. Nargeleçekenler, Ekonometrik zaman serileri analizi Eviews uygulamalı. Nobel Yayınları, Ankara, 2010.
[15] J. D. Cryer, Time series analysis, PWS Publishers, USA., 1986.
[16] P. J. Brockwell, R. A. Davis, Introduction time series and forecasting. Springer, New York, 1996.
[17] G. E. P. Box, G. M. Jenkins, Time series analysis. Forecasting and Control, rev. ed., San Francisco, 1976
[18] C. Kadılar, SPSS uygulamalı zaman serileri analizine giriş, Bizim Büro Yayınevi, Ankara, 300 s., 2009.
[19] Y. Akdi, Zaman serileri analizi (Birim kökler ve kointegrasyon), Gazi Kitabevi, Ankara, 2010.
[20] T. M. J. A. Cooray, Applied time series. Analysis and forecasting. Narosa Publishing House Pvt. Ltd, New Delhi, 2008.
[21] Available: FAO, Statistical database. http://faostat3.fao.org/download/T/TP/E, 2012. [Erişildi: 18 Haziran 2015].