Gökmen Zafer PEKMEZCİ, Banu YARDIMCI, Ertan Emek ONUK

KIZILIRMAK-YEŞİLIRMAK DELTALARI ARASINDA KALAN TATLI SU KAYNAKLARINDA YAKALANIP İNSAN TÜKETİMİNE SUNULAN FARKLI TÜRDEKİ BALIKLARDA ÜLKEMİZ AÇISINDAN ÖNEMLİ OLAN BALIK KÖKENLİ ZOONOZ PARAZİTLERİN ARAŞTIRILMASI: ENFEKSİYON ORANLARI, YOĞUNLUK VE BOLLUKLARININ ORTAYA KONULMASI

Tatlı su ve deniz balıkları ile kabuklu deniz ürünlerinin tüketilmesi sonucu insanlara bulaşan helmintler, sağlık sorunları açısından dünyada gelişmiş ülkeler de dâhil olmak üzere yarım milyardan fazla insan için risk oluşturmaktadır. Bu araştırmada, Samsun il sınırları içerisinde Kızılırmak -Yeşilırmak Deltaları arasındaki tatlı su kaynaklarında yakalanıp tüketime sunulan farklı türdeki balıklar incelenmiştir. Cyprinidae ailesinden 150 sazan (Cyprinus carpio), Mugilidae ailesinden 100 kefal (Mugil spp., Liza spp.) ve Percidae ailesinden 50 tatlı su levreği (Perca fluviatilis) olmak üzere toplam 300 balığın kas dokusu zoonoz karakterli trematod ve cestodlar yönünden kompresyon ve sindirim metoduyla incelenmiştir. Tatlı su balıklarının kasları Opistorchidae, Echinostomatidae ve Heterophyidae ailesindeki trematodların metaserkerleri ile Diphyllobothrium cinsine ait cestodların pleroserkoidleri yönünden incelenmiş ve hiçbir balıkta bu parazitlere rastlanmamıştır. Bu araştırmada, incelenen tatlı su balıklarında zoonoz karakterli parazitlerin bulunmaması gıda güvenliği ve halk sağlığı açısından önemlidir. Sonuç olarak, Kızılırmak- Yeşilırmak Deltaları arasındaki tatlı sularda yakalanıp insan tüketimine sunulan balıklarda zoonoz trematod ve cestod enfeksiyonlarına rastlanmamış olması halk sağlığı açısından olumlu karşılanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tatlı su balıkları, Zoonoz, Parazit, Kızılırmak-Yeşilırmak Deltası, Samsun

INVESTIGATION OF THE IMPORTANT FISH BORNE ZOONOTIC PARASITES IN DIFFERENT FISH SPECIES CONSUMED IN THE FRESH WATER SOURCES BETWEEN AND KIZILIRMAK-YEŞILIRMAK DELTAS FOR OUR COUNTRY: PREVALENCE, INTENSITY AND ABUNDANCE

Fish-borne diseases caused by helminth parasites transmitted by fish and shellfish products pose major public health problems, and worldwide the number of people at risk, including those in developed countries, is more than half a billion. In this study, at a total of 300 fishes from the different fish species; 150 carps (Cyprinus carpio) from Cyprinidae, 100 mullets (Mugil spp., Liza spp.) from Mugilidae and 50 perchs (Perca fluviatilis) from Percidae which were captured between the fresh water from the Kızılırmak-Yeşilırmak Deltas and were presented for human consumption were investigated by the parasitological examinations performed with the compression and digestion method (1,27). Zoonotic metacercariae from Opistorchidae, Echinostomatidae and Heterophyidae with plerocercoids that belong to Diphyllobothrium genus in the muscles of the fresh water fishes were not observed. The absence of zoonotic parasites in freshwater fish examined in this study is important for food safety and public health. As a result, it has been seen that the consumption by human being the fish in the fresh water between Kızılırmak-Yeşilırmak Deltas in terms of zoonotic trematodes and cestod infections is considered as a positive finding for public health.

Keywords:

Freshwater fish, Zoonose, Parasite, Kızılırmak-Yeşilırmak Deltas, Samsun,

PDF

___

WHO. Control of Foodborne Trematode Infections. WHO Techical Report Series No: 849, 1995, pp: 1-157.
WHO. Report of Joint WHO/FAO Workshop on Food-Borne Trematode Infections in Asia. Ha Noi, Vietnam. 26-28 November 2002, (2004), pp: 1-58.
Chai JY, Murrell KD, Lymbery AJ. Fish-borne parasitic zoonoses: Status and issues. Int J Parasitol 2005; 35: 1233-54.
Ko RC. Fish-Borne Parasitic Zoonoses (2nd ed). In: Woo PTK (eds), Fish Diseases and Disorders, Protozoan and Metazoan Infections. CABI, 2006; pp 592-629.
Tınar R. Trematoda. In: Tınar R (eds), Helmintoloji. Nobel Dağıtım, Ankara, 2006.
Mimioğlu M. Ankara’nın sokak kedileri üzerinde yaptığımız bir araştırmada müşahede ettiğimiz bir Opistorchis felineus Rivolia, 1885 (karaciğer kelebeği) olayı. Türk Vet Hekim Der Derg 1952; 22: 75-79.
Dinçer Ş, Cantoray R, Taşan E. Elazığ sokak kedilerinde görülen iç ve dış parazitler ile bunların yayılış oranları üzerinde araştırmalar. Fırat Üniv Vet Fak Derg 1980; 5: 7-15.
Taşan E. Elazığ kırsal yöre köpeklerinde helmintlerin yayılışı ve insan sağlığı yönünden önemi. Doğa Bil Derg 1983; 3: 160-67.
Geldiay R, Balık S. Türkiye Tatlı Su Balıklarında Rastlanılan Başlıca İç ve Dış Parazitler. Ege Üniv Fen Fak Monog Ser No: 14, Ege Üniv Matbası, Bornova, 1974.
Tınar R, Kaplan A, Sönmez S. Türkiye kedilerinde ilk Metorchis albidus (Braun, 1893) bulgusu. Uludağ Üniv Vet Fak Derg 1992; 1(1): 129-134.
Doğanay A. Ankara köpeklerinde görülen helmint türleri, bunların yayılışı ve halk sağlığı yönünden önemi. Ankara Üniv Vet Fak Derg 1983;10: 550-61.
Zeybek H, Tatar N, Tokay A. Ankara yöresi kırsal alan köpeklerinde görülen parazitler ve bunların yayılışı. Etlik Vet Mikrobiyol Derg 1992; 7(2): 17 -27.
Aydenizöz M. Konya yöresi köpeklerinde helmintolojik araştırmalar. T Parazitol Derg 1997; 21: 429-34.
Hoole D, Bucke D, Burgess P. Wellby I. Diseases of Carp and other Cyprinid Fishes. Blackwell Science, Oxford 2001.
Mimioğlu M, Sayın F. Ankara köpeklerinde tespit edilen ilk Heterophyes heterophyes Sitiles ve Hassal, 1900 vakası. Ankara Üniv Vet Fak Derg 1957; 4: 1-5.
Mimioğlu M, Güralp N, Sayın F. Ankara köpeklerinde görülen parazit türleri ve bunların yayılış nispeti. Ankara Üniv Vet Fak Derg 1959; 6: 53- 68.
Tınar R. Ankara köpeklerinde saptadığımız Heterophyes heterophyes (Siehold, 1852) Stiles Et Hassal, 1900 ve Linguatula serrata Froelich, 1789 olayları. Fırat Üniv Vet Fak Derg 1976; 3: 15-18.
Üner A, Budak S, Sermet İ. İzmir ve civarindaki sokak köpeklerinde rastlanan Heterophyes heterophyes olguları. T Parazitol Derg 1986; 9: 53-56.
Burgu A, Güçlü F. Bir tilkide bulunan trematod türleri. Ankara Ünv Vet Fak Derg 1991; 38 (1-2): 227-41.
Şahin İ, Ekinci N, Şen İ, ve ark. Kayseri yöresi köpeklerinde Echinococcus granulosus (Batsch, 1786) ve diğer parazitlerin yayılışı. T Parazitol Derg 1993; 17: 69-76.
Tareen IU. Türkiye sularında insan paraziti Heterophyes heterophyes (Trematoda: Heterophyidae)’in muhtemel vektörü Mugil cephalus. T Parazitol Derg 1981; 1: 18.
Umur Ş. Türkiye kedilerinde ilk Metagonimus yokogawai Katsurada, 1912 (Trematoda, Heterophyidae) olgusu. T Parazitol Derg 1997; 21(1): 67-70.
Bykhovskaya-Pavlovskaya I.E. Digenetic Trematodes. In: Pavlovskii, EN (eds), Key to Parasites of the Freshwater Fishes of the U.S.S.R. Jerusalem, 1964; pp 510-614.
Scholtz T, Garcia HH, Kuchta R, et al. Update on the human broad tapeworm (genus Diphyllobothrium), including clinical relevance. Clin Microbiol Rev 2009; 22: 146-160.
Ayaz E, Tınar R. Cestoda. In: Tınar R. (eds), Helmintoloji. Nobel Dağıtım, Ankara, 2006; ss 103- 212.
Rim HJ. Diphyllobothriasis. In: Steele JH (eds), CRC Handbook Series Section C: Parasitic Zoonoses. Crc Press, Florida 1982; pp 217-227.
Buchmann K. An Introduction to Fish Parasitological Methods-Classical and Molecular Techniques. Biofolia Press, Copenhagen 2007; pp 130.
Tınar R, Akyol V, Çırak V. Türkiye kedilerinde ilk Dexiogonimus ciureanus Witenberg, 1929 (Trematoda) bulgusu. T Parazitol Derg 2001; 25 (1): 67-71.
Paperna I. Parasites and diseases of the grey mullet (mugilidae) with special reference to the seas of the near east. Aquaculture 1975; 5: 65- 80.
Paperna I. Overstreet RM. Parasites and Diseases of Mullets (Mugilidae). Aquaculture of Grey Mullets. Cambridge University Press 1981; pp 411-493.
Özer A, Kırca DY. Parasite fauna of golden grey mullet Liza aurata (Risso, 1810) collected from Lower Kızılırmak Delta in Samsun, Turkey. Helminthologia 2013; 50(4): 269-280.
Özer A, Kırca, DY. Parasite fauna of the grey mullet Mugil cephalus L. 1758, and its relationship with some ecological factors in Lower Kızılırmak Delta located by the Black Sea, Turkey. J Nat Hist 2015; 49(15-16): 933-956.
Merdivenci A. Son 30 yıl (1952-1982) içinde Türkiye’de varlığını ilk kez bildirdiğimiz parazitler. Türk Mikrobiyol Cem Derg 1983;13: 23-38.
Saygı G. Paraziter Hastalıklar ve Parazitler. Es Form Ofset Ltd Şti, İzmir, 2009.
Unat EK, Yücel A, Atlaş K, Samastı M. Unat’ın Tıp Parazitolojisi İnsanın Ökaryonlu Parazitleri ve Bunlarla Oluşan Hastalıkları. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 1995.