MONTRÖ KONVANSİYONU UYARINCA PEK YAKIN SAVAŞ TEHLİKESİ DURUMUNDA TÜRKİYE’NİN YETKİLERİ

Bu makalenin amacı, Montrö Konvansiyonu uyarınca Türkiye’nin kendisini pek yakın bir savaş tehlikesi durumunda saydığında sahip olduğu yetkileri değerlendirmektir. Eğer Türkiye kendisini pek yakın bir savaş tehlikesi altında sayarsa, Boğazlardan savaş gemilerinin geçişi tamamen Türkiye’nin takdirine bırakılmıştır. Aynı durumda ticaret gemileri ise serbest geçiş hakkından yararlanmaya devam etmekle birlikte, Boğazlara gündüz girmek, belirlenen trafik ayrım düzenine uymak ve kılavuz almak zorundadır. Türkiye bu yetkilerini kullanacağını beyan ettiğinde, bunu, Yüksek Âkit Taraflara ve Milletler Cemiyeti (MC) Genel Sekreteri’ne bildirmelidir. Eğer Milletler Cemiyeti Konseyi, üçte iki çoğunlukla Türkiye’nin almış olduğu önlemlerin haklı olmadığına karar verirse ve Yüksek Âkit Tarafların çoğunluğu da aynı görüşte olursa, Türkiye söz konusu önlemleri kaldırmakla yükümlüdür. 1946 yılında MC’nin sona ermesi nedeniyle, bu çalışmada, MC’nin Montrö Konvansiyonu’ndaki yetkilerinin Birleşmiş Milletler’e geçip geçmediği de halefiyet kavramı çerçevesinde tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Montrö Konvansiyonu, Pek Yakın Savaş Tehlikesi, Türk Boğazlarından Geçiş Rejimi, Milletler Cemiyeti ve Birleşmiş Milletler Arasında Halefiyet

COMPETENCE OF TURKEY IN CASE OF CONSIDERING HERSELF TO BE THREATENED WITH IMMINENT DANGER OF WAR UNDER THE MONTREUX CONVENTION

The goal of this article is to determine that Turkey’s discretionary competence in cases where Turkey considers itself to be threatened with imminent danger of war under the Montreux Convention. If Turkey considers itself to be threatened with imminent danger of war, the transit of war ships through the Straits is left to the discretion of the Turkey. In same circumstances, merchant ships continue to enjoy transit rights, although they must enter in daylight and comply with traffic separation schemes and mandatory pilotage established by Turkey. When Turkey declares it is under such circumstances, it is obliged under the Convention to inform High Contracting Parties and Secretary-General of the League of Nations (LN). If the Council of LN decide by a majority of two-thirds that the measures thus taken by Turkey are not justified, and if such should also be the opinion of the majority of the High Contracting Parties, Turkey undertakes to discontinue the measures in question. Because of dissolution of LN at 1946, in this study it will be also discussed whether transfer the powers of LN in the MC to the United Nations under the concept of succession.

Keywords:

Montreux Convention, Imminent Danger of War, Passage Regime in Turkish Straits, Succession between League of Nations and United Nations,

PDF

___

ALPYAVUZ, Tolgahan; Montreux (Montrö) Sözleşmesi Uyarınca Türk Boğazları’ndan Savaş Gemilerinin Geçiş Rejimi, Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul, 2009.
BELİK, Mahmut R.; Türk Boğazları’nın Hukukî Statüsü, Sermet Matbaası, İstanbul, 1962.
BİLSEL, Cemil; Türk Boğazları, İstanbul, 1948.
CHIU, Hungdah; “Succession in International Organisations”, International and Comparative Law Quarterly, Vol. 14, 1965, s. 83-120.
ÇELİK, Edip; Milletlerarası Hukuk, İkinci Kitap, Filiz Kitabevi, 1987.
DEMİREL, Naim; “Suriye’deki Silahlı Çatışmalar Karşısında Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin Hukuki Analizi”, Türkiye Adalet Akademi Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 29, Ocak 2017, s. 33-38.
ESPÓSITO/KRASKA/SCHEIBER/KWON (Ed.); Ocean Law and Policy: Twenty Years of Development Under the UNCLOS Regime, 2016.
FITZMAURICE, G. G.; “The Law and Procedure of the International Court of Justice: International Organizations and Tribunals”, The British Yearbook of International Law, Vol. 29, 1952, s. 1-62.
GRANT, John P./J. Craig BARKER (Ed.); Encyclopaedic Dictionary of International Law (3 Edition), Oxford University Press, 2009.
İNAN, Yüksel; Türk Boğazlarının Siyasal ve Hukuksal Rejimi, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş İkinci Basım, Turhan Kitabevi, Ankara, 1995.
MERAY, Seha L./Osman OLCAY, Montreux Boğazlar Konferansı Tutanaklar Belgeler, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No. 390, 1976.
MOCHI-ONORY, Andrea G.; “The Nature of Succession Between International Organizations: Functions and Treaties”, Revue Hellénique de Droit International, Janvier-Décembre 1968, s. 33-48.
MYERS, Patrick R.; Succession Between International Organizations, the Graduate Institute of International Studies, 1993.
PAZARCI, Hüseyin; “Boğazlar Rejimine İlişkin Türk Dış Politikası ve Karşılaşılan Kimi Sorunlar”, Prof. Dr. Ernst E. Hirsch’in Hâtırasına Armağan (1902-1985), Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü, Ankara, 1986, s. 855-880.
SEYDI, Süleyman/Steven MOREWOOD; “Turkey’s Application of the Montreux Convention in the Second World War”, Middle Eastern Studies, Vol. 41, No. 1, January 2005, s. 79-101.
TOLUNER, Sevin, “Boğazlardan Geçiş ve Türkiye’nin Yetkileri”, Boğazlardan Geçiş Güvenliği ve Montreux Sözleşmesi, Prof. Mahmut Belik ve Prof. Dr. Tahir Çağa’ya Saygı Semineri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Münasebetler Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayın No 20, İstanbul, 1994 (“TOLUNER, Boğazlardan Geçiş” olarak kısaltılmıştır).
TOLUNER, Sevin, Milletlerarası Hukuk Dersleri –Devletin Yetkisi (Yer ve Kişi Bakımından Çevresi ve Niteliği)-, Gözden Geçirilmiş 4. Basıdan Tıpkı 5. Bası, İstanbul 1996, Beta Yayınevi, (“TOLUNER, Yetki” olarak kısaltılmıştır).
TOLUNER, Sevin; “Objektif Hukukî Durum Yaratan Andlaşmalar Kavramı Gerekli Midir?” Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni (MHB), Prof. Dr. Aslan Gündüz Anısına Armağan, Yıl 25-26, Sayı 1-2, 2005-2006, s. 519-580.
UZUN, Elif; Uluslararası Hukukta Andlaşmaların Esaslı İhlâl Nedeniyle Sona Erdirilmesi ve Askıya Alınması, XII Levha Yay., İstanbul, 2013.
ÜNLÜ, Nihan; The Legal Regime of the Turkish Straits, 2002.
WESSEL Ramses A.; “Dissolution and Succession: The Transmigration of the Soul of International Organizations”, in Research Handbook on the Law of International Organizations (Ed.) Jan Klabbers/Åsa Wallendahl, s. 342-362.