Reyhan DOĞAN, Neşe MERCAN, Çiğdem YÜKSEL

Ruhsal Hastalıklarda İyileşme: Kavram Analizi

İyileşme kavramı farklı disiplinler tarafından kullanılan bir kavramdır. Ruh sağlığı alanında iyileşme için farklı tanımlara rastlanmaktadır. Ruhsal hastalığa sahip her birey için anlamı farklı olan iyileşmenin evrensel bir tanımı yoktur. Bireyin kendisi, ailesi, sağlık profesyoneli ve klinik açıdan bakıldığında birden fazla iyileşme anlayışı olduğu görülmektedir. Sağlık profesyonellerinin ruhsal hastalığa sahip bireye özgü, iyileşme tanımının üzerine inşa edilen uygulanabilir, somut müdahaleleri yapılandırabilmesi için iyileşme kavramının netleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı ruhsal hastalıklarda iyileşme kavramının analizini yapmaktır. İyileşme kavramı Walker and Avant’ın kavram analizi yöntemi ile incelenmiştir. Literatür incelemesi; Mayıs- Eylül 2018 tarihleri arasında Pubmed, Science Direct, Ovid ve Google Akademik veri tabanlarında “iyileşme, iyi olma, şifa bulma, iyilik hali, hastalıktan kurtulma, salah, sağlık bulma, ruhsal hastalık, kavram analizi, recovery, healing, wellness, mental health, concept analysis” anahtar kelimeleri ile yapılmış ve kavram analizi için uygun 5 Türkçe, 18 İngilizce makale, 2 kitap, Türk Dil Kurumu sözlüğü ve Oxford ingilizce sözlük incelenmiştir. Walker and Avant’ın kavram analizi yöntemine uygun olarak yapılan analizin ilk adımında kavram ’iyileşme’ olarak seçilmiş, ikinci adımında analizin amacına yer verilmiştir. Üçüncü adımda kavramının sözlük tanımı ve diğer kullanım alanlarındaki farklı tanımları incelenmiştir. Dördüncü adımda kavramın tanımlayıcı özellikleri; bireysellik, umut, anlam bulma, ilişki, destek, güçlenme olarak belirlenmiştir. Beşinci ve altıncı adımda kavram tanımlayıcı özellikler doğrultusunda model, sınırda ve karşıt vakalarda tartışılmıştır. Yedinci adımda kavramın ortaya çıkmasını sağlayan hazırlayıcı faktörler güven, kabul, saygı, insan hakları, kültür ve iyileşme programları; iyileşme oluştuktan sonra ortaya çıkan özellikler iç-görü, baş etme, sorumluluk ve işlevsellik olarak belirlenmiştir. Son adımda iyileşmenin değerlendirildiği farklı ölçüm araçları sunulmuştur. Ruhsal hastalıklarda iyileşme kavramının kavram analizi yöntemiyle ayrıntılı bir şekilde incelenmesinin, iyileşme kavramının netleştirilmesine ve ruh sağlığı alanında iyileşme odaklı hizmetlerin sunumuna katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

İyileşme, Ruhsal Hastalık, kavram analizi

Recovery in Mental Illness: Concept Analysis

The concept of recovery is used by different disciplines. In the mental health field, various definitions are encountered for recovery. The meaning of recovery is unique for every individual with mental illness and there is no universal definition for it. In the field of mental health, it seems to have more than one sense of recovery from the view of the person, his/her family, health professional and clinic perspective. It is of great importance to clarify the concept of recovery in order for health professionals to construct practical, concrete interventions that are built on the definition of recovery and also specific to the individual with mental illness. The aim of this study is to analyze the concept of recovery in mental illnesses. Concept of recovery was examined by Walker and Avant's concept analysis method. By reviewing the literature; between May -September 2018, in Pubmed, Science Direct, Ovid and Google Academic databases with key words of “recovery, healing, wellness, mental health, concept analysis” and 5 Turkish and 18 English articles, 2 books, Turkish Language Institution dictionary and the Oxford English Dictionary were reached and examined. The analysis is carried out according to Walker and Avant’s concept analysis method and in the first step, the concept is selected as 'recovery' and in the second step the purpose of concept analysis is determined. In the third step, lexical definition of the concept of recovery determined and all uses of concept that may be discovered is identified. In the fourth step, the defining attributes of the concept are determined as individual, hope, meaning, relationship, support, empowerment. In the fifth and sixth steps, the concept is discussed in terms of defining attributes in a model case, in borderline case and contrary case. In the seventh step, the anteceden factors leading to the emergence of the concept are trust, acceptance, respect, human rights, culture and recovery programs; the consequences that emerged after recovery has been identified as insight, coping, responsibility and functionality. In the last step, empirical referens are defined and various measurement tools were introduced to evaluate recovery. It is thought that a detailed concept analysis of recovery in mental illnesses will contribute to both clarification of the concept and presentation of recovery-focused services in the mental health field.

PDF

___

A national framework for recovery-oriented mental health services. Guıde For Practıtıoners And Provıders Australian Health Ministers’ Advisory Council 2013.
Aston V, Coffey M (2012) Recovery: what mental health nurses and service users say about the concept of recovery. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 19: 257–263.
Barker PJ, Barker PB (2011) Mental Health Nursing and the Politics of Recovery: A Global Reflection. Archives of Psychiatric Nursing, 25: 350–358.
Bodine MN (2013) Validation of the mental health recovery measure as a clinical assessment (Doctoral thesis). Ohio, The University of Toledo.
Çam MO, Durmuş H (2016) Ruhsal hastalığı olan bireyler ve psikiyatri hemşireleri açısından iyileşme. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 32: 97-106.
Çam O, Yalçıner N (2018) Ruhsal hastalık ve iyileşme. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 9: 55-60.
Davidson L, Lawless MS, Leary F (2006) İyileşme kavramları: birbiriyle çelişiyor mu yoksa birbirini tamamlayıcı mı? Current Opinion in Psychiatry, 2: 41-46.
Erikson MS (2013) An Integrative review of what contributes to personal recovery in psychiatric disabilities. Issues in Mental Health Nursing, 34: 185-191.
Firth K, Smith K, Sakallaris BR, Bellanti DM, Crawford C, Avant KC (2015) Healing, a concept analysis. Global Advances In Health And Medıcıne, 4: 44-50.
Güler C (2017) İyileşme Değerlendirme Ölçeği’nin Türkçe Formunun Geçerlik Ve Güvenirliği (Yüksek lisans tezi). İzmir, Ege Üniversitesi.
Hökelekli H (2018) Din, Değerler ve Sağlık, 1. Baskı. İstanbul, Dem Yayınları.
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5baa2965a61c16.59788198 (12 Temmuz 2018'de ulaşıldı).
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bd1ff018ca927.67570353 (12 Temmuz 2018'de ulaşıldı).
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bd1ff0558b259.69503217 (12 Temmuz 2018'de ulaşıldı).
https://www.etimolojiturkce.com/arama/iyile%C5%9Fme (12 Temmuz 2018'de ulaşıldı).
https://en.oxforddictionaries.com/definition/recovery (12 Temmuz 2018'de ulaşıldı).
https://en.oxforddictionaries.com/definition/healing (12 Temmuz 2018'de ulaşıldı).
Huiting X (2013) Recovery in mental ıllnesses: A concept analysis. International Journal of Caring Sciences, 6: 439-450.
Jacobson N, Greenley D (2001) What is recovery? A conceptual model and explication. Psychiatric Services, 52: 482-485.
Klockmo C (2013) The Role Of Personlıgt Ombud In Supportıng The Recovery Process For People Wıth Psychıatrıc Dısabılıtıes (Doctoral thesis). Sweden, Mid Sweden University.
Knutson MB, Newberry S, Schaper A (2013) Recovery education: A tool for psychiatric nurses. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 20: 874–881
Macpherson R, Pesola F, Leamy M, Bird V, Boutillier CL, Williams J, Slade M (2016) The relationship between clinical and recovery dimensions of outcome in mental health. Schizophrenia Research, 175: 142–147.
Mccauley CO, Mckenna HP, Keeney S, Mclaughlın DF (2015) Concept analysis of recovery in mental illness in young adulthood. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 22: 579-589.
McElligott D (2010) Healing. Journal of Holistic Nursing, 28: 251-259.
Meleis AI (2012) Theoretical Nursing Development & Progress, 5 th edition. Philadelphia, Lippincott William & Wilkins, Wolters Kluwer.
Moller MD, McLoughlin KA (2013) Integrating Recovery Practices Into Psychiatric Nursing: Where Are We in 2013? Journal of the American Psychiatric Nurses Association, 19:113–116.
Schrank B, Slade M (2007) Recovery in psychiatry. Psychiatric Bulletin, 31: 321-325.
Shanks V, Williams J, Mary L, Bird VJ, Boutillier CL, Slade M (2013) Measures of Personal Recovery: A Systematic Review. Psychiatric Services, 64: 974–980.
Soygür H, Yüksel HM, Eraslan P, Özden S (2017) Mavi At Kafe’nin 6 Yılda Öğrettikleri: Şizofreni Hastalarının Gözünden İyileşmeye Katkıda Bulunan Etmenler-Nitel Bir Analiz. Türk Psikiyatri Dergisi, 28: 75-80.
Townsend MC (2016) Ruh Sağlığı Ve Psikiyatri Hemşireliğinin Temelleri Kanıta Dayalı Uygulama Bakım Kavramları, 6. Baskı (Çeviri Ed. Özcan CT, Gürhan N). Ankara, Akademisyen Tıp Kitabevi.
Zaday ML (2015) A Public Service Announcement About the Recovery Model (Master's thesis). Northridge, Calıfornıa State Unıversıty.