Okul Öncesi Dönemde Sık Görülen Psikolojik ve Gelişimsel Bozukluklarda Oyun Terapisi Uygulamaları

Okul öncesi dönem, çocukların gelişen bilişsel, sosyal, fiziksel ve duygusal becerileri sayesinde çevreyi tanımaya başladıkları ve temel yaşamsal beceriler kazandıkları bir dönemdir. Çocuğun kendini tanımaya ve çevreyi kontrol etmeye çalıştığı bu dönemde zaman zaman psikopatolojik sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. Bu dönemde yaşanan problemlerin tedavi aşamalarına, çocuğun en önemli uğraşı olan oyunun eklenmesiyle oyun terapilerinin giderek yaygınlık kazanmaya başladığı görülmektedir. Oyun terapileri, çocukların psiko-sosyal problemlerinin oyunun iyileştirici gücü kullanılarak tedavi edildiği bir terapi yöntemi olarak tanımlanmaktadır. Bebek, çocuk, ergen gibi farklı yaş gruplarında uygulanabilen oyun terapilerinin en sık tercih edildiği yaş grubu 3-12 yaş aralığıdır. İçinde bulunulan gelişim dönemleri dikkate alınarak hazırlanan oyun terapisi teknikleriyle, çocukların problem çözme becerilerinin geliştirilmesi ve psikolojik iyilik hallerine ulaşmaları amaçlanmaktadır. Oyun terapileri, birçok psikolojik bozukluğun tedavisinde kullanılmaktadır. Mevcut derleme makalesinde okul öncesi dönemde sık görülen depresyon, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, çocukluk çağı travmaları, kaygı bozuklukları, davranış bozuklukları, otizm ve öğrenme güçlüğü gibi bozukluklar üzerinde oyun terapisinin etkililiği değerlendirilmiş, başta davranış bozuklukları ve depresyon olmak üzere incelenen bütün bozuklukların tedavisinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Çocuk, okul öncesi, oyun terapisi

Play Therapy Practices in Psychological and Developmental Disorders That Are Common in Preschool Period

Preschool period is a period when children start to get to know the environment and gain basic vital skills thanks to their developing cognitive, social, physical and emotional skills. During this period, when the child tries to get to know himself/herself and to control the environment, psychopathological results may occur from time to time. It is seen that the play therapies are getting more and more widespread with the addition of the game, which is the most important occupation of the child, to the treatment stages of the problems experienced in this period. Play therapies are defined as a therapy method in which children’s psychosocial problems are treated using the healing power of the game. The most preferred age group for play therapies that can be applied in different age groups such as baby, child, and adolescent is the 3-12 age range. Thus, it is aimed to improve the problem-solving skills of the children and to be reach their psychological well-being with the play therapy techniques prepared considering their current developmental periods. In addition to the above, play therapies are used in the treatment of many psychological disorders. In the current review article, the effectiveness of play therapy on disorders such as depression, attention deficit hyperactivity disorder, childhood period traumas, anxiety disorders, behavioral disorders, autism and learning disability that are common in pre-school period were evaluated in the pre-school period, and then it was concluded that play therapy was effective in the treatment of all disorders examined, especially behavioral disorders and depression.

Keywords:

Child, preschool, play therapy,

PDF

___

Abdoola F, Flack PS, Karrim SB (2017) Facilitating pragmatic skills through role-play in learners with language learning disability. S Afr J Commun Disord, 64:1-12.
Akçakoca F (2020) Gelişimsel temas terapisinin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda kullanımının retrospektif incelenmesi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 3:126-149.
Akgün E, Yeşilyaprak B (2010) Anne çocuk ilişkisini oyunla geliştirme eğitim programının etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 43:123-148.
Alisinanoğlu F, Kesicioğlu OS (2010) Okul öncesi dönem çocuklarının davranış sorunlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Giresun ili örneği). Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 3:93-110.
Alisinanoğlu F, Ulutaş İ (2003) Çocukların kaygı düzeyleri ile annelerinin kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 28:65-71.
Altun K (2017) Gelişimsel oyun terapisinin çocuk evlerinde kalmakta olan 4-8 yaş grubu çocukların travma sonrası duygusal streslerine olan etkileri (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, Üsküdar Üniversitesi.
Altun K, Demir V, Ünübol H (2019) Gelişimsel oyun terapisinin çocuk evlerinde kalmakta olan 4-8 yaş grubu çocukların travma sonrası duygusal streslerine olan etkileri. Int J Soc Sci, 2:35-46.
Amerikan Psikiyatri Birliği (2013) DSM-V-TR Tanı Ölçütleri Başvuru Kitabı (Çeviri Ed. E Köroğlu). Ankara, HYB Yayıncılık.
Aral N, Kandır A, Can Yaşar M (2002) Okul Öncesi Eğitim ve Okul Öncesi Eğitim Programı (Geliştirilmiş 2. Baskı). İstanbul, Ya-Pa Yayınları.
Aslan K (2015) Özgül öğrenme güçlüğünün erken dönem belirtileri ve erken müdahale uygulamalarına dair derleme. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 1:577-588.
Association for Play Therapy (2014) http://www.a4pt.org/ps.playtherapy.cfm?ID=1158 (03 Haziran 2020’ de ulaşıldı).
Aydın E (2018) Çocukluk çağı travmatik yaşantılarının psikolojik sağlamlık ve depresyon belirtileri üzerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi.
Aydın GB, Yüksel S, Ergil J, Polat R, Akelma FK, Ekici M et al. (2017) The effect of play distraction on anxiety before premedication administration: a randomized trial. j clin anesth, 36:27-31.
Ayna YE, Ayna HÜ (2017) Çocuk merkezli oyun terapisi ile deneyimsel oyun terapisinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19:212-220.
Baggerly JN, Ray DC, Bratton SC (2010) Child-centered play therapy research: The evidence base for effective practice, New Jersey, John Wiley & Sons.
Baykara HB (2015) Otizm spektrum bozukluğunun etiyolojisinde genetik ve epigenetik etkenlerin rolü. Turkiye Klin J Child Psychiatry-Special Top, 1:11-16.
Beidel DC, Turner SM, Sallee FR, Ammerman RT, Crosby LA, Pathak S (2007) SET-C versus fluoxetine in the treatment of childhood social phobia. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry, 46:1622-1632.
Bekeç M (2018) Deneyimsel oyun terapisinin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı olan 6-11 yaş arasındaki çocukların duygu ve davranışları üzerindeki etkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, Üsküdar Üniversitesi.
Bender WN (2012) Learning disabilities characteristics, identification and teaching strategies (Çeviri Ed. Hakan Sarı). Ankara, Nobel Akademik Yayıncılık.
Bernstein DP, Stein JA, Newcomb MD, Walker E, Pogge D, Ahluvalia T et al. (2003) Development and validation of a brief screening version of the Childhood Trauma Questionnaire. Child Abuse Negl, 27:169-190.
Berrueta-Clement JR, Schweinhart LJ, Barnet WS, Epstain AS, Weikart DP (1984) Changed Lives: The Effects of the Perry Pre-school Program on Youths through Age 19. Ipsilanti, High Scope Press.
Bohm HV, Stewart MG, Healy AM (2013) On the autistic spectrum disorder concordance rates of twins and non-twin siblings. Medical Hypotheses, 81:789-791.
Bonanno G, Westphal MA, Mancini AD (2011) Resilience to loss and potential trauma. Annu Rev Clin Psycho, 7:511-535.
Booth PB, Jernberg AM (2014) Theraplay (Çeviri Ed. Ş. Çavuşoğlu). İstanbul, Gün Yayıncılık.
Borza L (2017) Cognitive-behavioral therapy for generalized anxiety. Dialogues Clin Neurosci, 19:203-208.
Bozan N (2014) Okul öncesi eğitimde oyunun öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Doktora Tezi). Erzurum, Atatürk Üniversitesi.
Bratton SC, Ceballos PL, Sheely-Moore AI, Meany-Walen K, Pronchenko Y, Jones LD (2013) Head start early mental health intervention: Effects of child-centered play therapy on disruptive behaviors. Int J Play Ther, 22:28-42.
Brown TE (2010) Dikkat Eksikliği Bozukluğu.2.Baskı, (Çeviri Ed. EÇ Sönmez). Ankara, ODTÜ Yayıncılık.
Butcher JN, Mineka S, Hooley JM (2013) Anormal psikoloji (Çeviri Ed. O Gündüz). İstanbul, Kaknüs Yayınları.
Carol CN, Byron EN (1997) Reaching children through play therapy: An experiential approach. Denver, CO: Publishing Cooperative.
Carr CP, Martins CM, Stingel AM, Lemgruber VB, Juruena MF (2013) The role of early life stress in adult psychiatric disorders: a systematic review according to childhood trauma subtypes. J Nerv Ment Dis, 201:1007-1020.
Chatoor I, Webb LE, Kerzner B (2019) Anorexia nervosa and depression in a 5‐year‐old girl: Treatment with focused family play therapy and medication. Int J Eating Dis, 52:1065-1069.
Chazan S, Cohen E (2010) Adaptive and defensive strategies in post-traumatic play of young children exposed to violent attacks. J Child Psychother, 36:133-151.
Chinekesh A, Kamalian M, Eltemasi M, Chinekesh S, Alavi M (2014) The effect of group play therapy on social-emotional skills in pre-school children. Glob J Health Sci, 6:163-167.
Cohen E, Gadassi R (2018) The function of play for coping and therapy with children exposed to disasters and political violence. Curr Psychiatry Rep, 20:31.
Cohen E, Shulman C (2019) Mothers and toddlers exposed to political violence: Severity of exposure, emotional availability, parenting stress, and toddlers’ behavior problems. J Child Adolesc Trauma, 12:131-140.
Coleman R (2017) Theraplay’in etkililiğini destekleyen araştırma sonuçları. Theraplay Bağlanma Temelli Oyun Aracılığıyla Ebeveynlere ve Çocuklara Daha İyi İlişkiler Kurmakta Yardım Etmek (Çeviri Ed. M. Gültekin). İstanbul, Gün Yayıncılık.
Crossby G, Lippert TK (2017) Değişim Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (Çeviri Ed. G Hazman). İstanbul, Sola Yayınları.
Çelik M (2017) Deneyimsel oyun terapisinin çocuk evlerinde kalmakta olan 3-10 yaş grubu çocukların çocukluk çağı travma sonrası duygusal stres düzeyine etkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, Üsküdar Üniversitesi.
Çelik S (2014) Zihinsel engelli bireylerde kaza/yaralanmaların önlenmesinde hemşirenin rolü. J Contemp Med, 4:91-97.
Da Silva RDM, Austregésilo SC, Ithamar L, de Lima LS (2017) Therapeutic play to prepare children for invasive procedures: a systematic review. J Pediatria (Versão Em Português), 93:6-16.
De Silva P, Marks M (2001) Traumatic experiences, post-traumatic stress disorder andobsessive-compulsive disorder. Int Rev Psychiatry, 13:172-80.
Demirbilek M (2013) Zihinsel engelli bireylerin ve ailelerinin gereksinimleri. Turkish J Fam Med Prim Care, 7:58-63.
Deniz E, Hamarta E, Akdeniz S (2015) Öğrenme Güçlükleri. Ankara, Eğiten Kitap.
Derman MT, Başal HA (2013) Okulöncesi çocuklarında gözlenen davranış problemleri ile ailelerinin anne-baba tutumları arasındaki ilişki. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2:115-144.
Doğan H (2012) Özel öğrenme güçlüğü riski taşıyan 5-6 yaş çocukları için uygulanan erken müdahale eğitim programının etkisinin incelenmesi (Doktora Tezi). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
Drewes AA (2006) Play-based interventions. J Early Child Infant Psycho, 2:139-157.
Duff SE (1996) A study of the effects of group family play on family relations. Int J Play Therapy, 5:81-93.
Egenti NT, Ede MO, Nwokenna EN, Oforka T, Nwokeoma BN, Mezieobi DI et al. (2019) Randomized controlled evaluation of the effect of music therapy with cognitive-behavioral therapy on social anxiety symptoms. Med, 98:32.
Emiroğlu FN, Baykara B (2008) Yaygın Anksiyete Bozukluğu, Panik Bozukluğu, Özgül Fobi, Sosyal fobi. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Temel Kitabı. (Çeviri Ed. F Çuhadaroğlu Çetin ve ark.) Ankara, Hekimler Yayın Birliği.
Ercan ES (2010) Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda epidemiyolojik veriler. Türkiye Klinikleri Pediatric Sciences-Special Topics, 6:1-5.
Esbjørn BH, Hoeyer M, Dyrborg J, Leth I, Kendall PC (2010) Prevalence and co-morbidity among anxiety disorders in a national cohort of psychiatrically referred children and adolescents. J Anx Dis, 24:866-872.
Fadıloğlu E (2019) Otizm Spektrum Bozukluğu Tanılı Çocukların Otizm Spektrum Bozukluğu Olmayan Kardeşlerinde Yürütücü İşlevlerin Değerlendirilmesi (Uzmanlık Tezi). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
Famitafreshi H, Karimian M (2018) Overview of the recent advances in pathophysiology and treatment for autism. CNS & Neurological Disorders-Drug Targets (Formerly Current Drug Targets-CNS & Neurological Disorders), 17:590-594.
Freeman S, Kasari C (2013) Parent–child interactions in autism: Characteristics of play. Autism, 17:147-161.
Fung SC (2015) Increasing the Social Communication of a boy with autism using animal-assisted play therapy: A case report. Adv Mind-Body Med, 29:27-31.
Gilbert R, Widom CS, Browne K, Fergusson D, Webb E, Janson S (2009) Child maltreatment 1. Burden and consequences of child maltreatment in high-income countries. Lancet, 373:68–81.
Gündoğdu ÖY, Tas FV, Özyurt EY, Dönder F, Memik NÇ (2016) Okul öncesi dönemde DEHB: Psikososyal tedavi yaklasimlarinin gözden geçirilmesi/ADHD in preschool children: review of psychosocial interventions. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17:143-155.
Gürbüz P, Yetiş G, Yakupoğulları A, Türkmen M (2015) Evde bakım ve terapötik oyun. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 3:14-18.
Güz H, Doğanay Z, Çolak E, Tomaç A, Sarısoy G, Özkan A (2003) Konversiyon bozukluğunda çocukluk çağı travma öyküsünün psikiyatrik belirtilere etkisi var mı? Klinik Psikiyatri, 6:80-85.
Halfon S, Çavdar A, Orsucci F, Schiepek GK, Andreassi S, Giuliani A et al. (2016) The non-linear trajectory of change in play profiles of three children in psychodynamic play therapy. Frontiers psycho, 7:1494.
Halmatov S (2016) Oyun terapisinde pratik teknikler (4. Baskı). Ankara, Pegem Akademi.
Handler SM, Fierson WM (2011) Learning disabilities, dyslexia, and vision. Pediatrics, 127:818-856.
Harford TC, Yi HY, Grant BF (2014) Associations between childhood abuse and interpersonal aggression and suicide attempt among US adults in a national study. Child Abuse Neglect, 38:1389-1398.
Hill AP, Zuckerman KE, Eric F (2014) Epidemiology of Autism Spectrum Disorders. In: Handbook of Autism and Pervasive Developmental Disorders. 4th ed.
Hobson JA, Hobson RP, Malik S, Bargiota K, Caló S (2013) The relation between social engagement and pretend play in autism. British J Dev Psychol, 31:114-127.
Howe D (2005) Child abuse and neglect: Attachment, development and intervention. London: Palgrave Macmillan.
Hughes C, Ensor R (2006) Behavioural problems in 2-yearolds: Links with individual differences in theory of mind, executive function and harsh parenting, J Child Psychol Psychiatry, 47:488-497.
Ingersoll B, Wainer A (2014) The Broader Autism Phenotype. In: Handbook of Autism and Pervasive Developmental Disorders, Fourth Edition. Hoboken, NJ, USA: John Wiley & Sons, Inc, 28-56.
Jung S, Sainato DM (2013) Teaching play skills to young children with autism. J Intellect Dev Dis, 38:74-90.
Kara B, Biçer Ü, Gökalp AS (2004) Çocuk istismarı. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 47:140-151.
Karakaya E, Öztop DB (2013) Kaygı bozukluğu olan çocuk ve ergenlerde bilişsel davranışçı terapi. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 2:10-24.
Karande S, Sholapurwala R, Kulkarni M (2011) Managing specific learning disability in schools in India. Indian Pediatrics, 48:515-520.
Kaya E (2005) Zihinsel özürlü çocuklarda oyun tedavisinin etkinliğinin karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). Ankara, Hacettepe Üniversitesi.
Kempe CH, Helfer RE (1972) Helping the battered child and his family. Lippincott Williams & Wilkins.
Kernberg PF, Ritvo R, Keable H, Child TAA (2012). Practice parameter for psychodynamic psychotherapy with children. J Am Acad Child Adolesc Psychiatr, 51:541-557.
Kılınç FE, Saltık N (2020) Kadın konukevlerinde kalan çocukların problem davranışları üzerinde oyun terapisinin etkisinin incelenmesi. ACU Sağlık Bilimleri Dergisi, 11:27-34.
Kim YS, Leventhal BL, Koh YJ, Fombonne E, Laska E, Lim EC et al. (2011) Prevalence of autism spectrum disorders in a total population sample. Amn J Psychiatr, 168:904-912.
Knell SM (1993) Cognitive behavioral play therapy. Oxford, Rowman & Littlefield Publishers.
Koc F, Oral R, Butteris R (2014) Missed cases of multiple forms of child abuse and neglect. Int J Psychiatr Med, 47:131-139.
Koçkaya S, Siyez DM (2017) Okul öncesi çocuklarının çekingenlik davranışları üzerine oyun terapisi uygulamalarının etkisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 9:31-44.
Kottman T, Ashby JS (2017) Adleryan oyun terapisi. D. A. Crenshaw, & A. L. Stewart içinde, Oyun Terapisi Kapsamlı Teori Ve Uygulama Rehberi. (Çeviri Ed. DN Bıyıklı, B Tuncel). İstanbul, Apamer Psikoloji Yayınları.
Landreth G (2011) Oyun Terapisi İlişki Sanatı. (Çeviri Ed. H Yazıcı). İstanbul, Tibyan Yayıncılık.
Lauth GW, Schlottke PF (2001) Hyperkinetische Störungen. In Verhaltenstherapie mit Kindern und Jugendlichen:202-211. Praxishandbuch . Weinheim, Beltz.
Lee KH, Baillargeon RH, Vermunt JK, Wu H, Tremblay RE (2007) Age differences in the prevalence of physical aggression among 5–11- year old canadian boys and girls. Aggress Behav, 33:26–37.
Leung PW, Hung SF, Ho TP, Lee CC, Liu WS, Tang CP et al. (2008) Prevalence of DSM-IV disorders in Chinese adolescents and the effects of an impairment criterion. Europ Child Adolesc Psychiatr, 17:452-461.
Li WH, Chung JOK, Ho KY, Kwok BMC (2016) Play interventions to reduce anxiety and negative emotions in hospitalized children. BMC Pediatrics, 16:36.
Lin SK, Tsai CH, Li HJ, Huang CY, Chen KL (2017) Theory of mind predominantly associated with the quality, not quantity, of pretend play in children with autism spectrum disorder. Europ Child Adolesc Psychiatr, 26:1187-1196.
Logan SA (2019) Managing challenging behaviour in children with possible learning disability-a parent’s perspective. BMJ, 365-395.
Mandelli L, Petrelli C, Serretti A (2015) The role of specific early trauma in adult depression: A meta-analysis of published literature. Childhood trauma and adult depression. Europ Psychiatr, 30:665-80.
Marrus N, Hall L (2017) Intellectual disability and language disorder. Child Adolesc Psychiatric Clin, 26:539-554.
McDowell M (2018) Specific learning disability. J Pediatr Child Health, 54:1077-1083.
Mert CS (2019) Özgül Öğrenme Güçlüğü Tanısı Almış Hastalarda Duygusal Zekâ Düzeyleri, Depresyon Ve Çoklu Zekâ Profillerinin İlişkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, İstanbul Gelişim Üniversitesi.
Miles JH (2011) Autism spectrum disorders—a genetics review. Genet Med, 13:278-294.
Mukaddes N (2014) Otizm Spektrum Bozuklukları Tanı ve Takip. İstanbul. Nobel Tıp Kitabevleri.
Nash JB, Schaefer CE (2013) Oyun Terapisi. Temel kavramlar ve uygulamalar. İçinde C.E.Schaefer (Ed.). Oyun terapisinin temelleri. (Çeviri Ed. BT Özkaya):3-17. Ankara, Nobel Akademi Yayıncılık
Ogawa Y (2004) Childhood trauma and play therapy intervention for traumatized children. J Profession Counsel, 32:19-29.
Orhan E (2014) Pediatrik onkoloji hastalarına periferik damar yolu açılırken terapötik oyun ile verilen eğitimin anksiyete düzeyine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul, İstanbul Üniversitesi.
Ozonoff S, Young GS, Carter A, Messinger D, Yirmiya N, Zwaigenbaum L et al. (2011) Recurrence risk for autism spectrum disorders: a baby siblings research consortium study. Pediatrics, 128:488-495.
Özdemir O, Özdemir PG, Kadak MT, Nasıroğlu S (2012) Kişilik gelişimi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4:566-589.
Özdoğan B (2009). Çocuk ve oyun (5. Baskı). Ankara, Anı Yayıncılık.
Özyeşil Z (2015) Öğrenme Güçlükleri (Çeviri Ed. Y Doğru). Ankara, Eğiten Kitap.
Panksepp J (2017) Affective Neuroscience (Afektif Nörobilim) (Çeviri Ed. S Ünal ve V Kara Ölmeztoprak). İstanbul, Alfa Yayınları.
Parsons L, Cordier R, Munro N, Joosten A (2019) A play-based, peer-mediated pragmatic language ıntervention for school-aged children on the autism spectrum: predicting who benefits most. J Autism Dev Dis, 49:4219-4231.
Pehlivan H. (2005) Oyun ve öğrenme. Ankara, Anı Yayıncılık.
Pirdehghan A, Vakili M, Rajabzadeh Y, Puyandehpour M (2015) Child abuse and neglect epidemiology in secondary school students of yazd province, Iran. Iran J Psychiatry Behav Sci, 9:2256-2260.
Pitchford EA, Dixon-Ibarra A, Hauck JL (2018) Physical activity research in intellectual disability: A scoping review using the behavioral epidemiological framework. Am J İntellect Dev Dis, 123:140-163.
Pittala ET, Saint-Georges-Chaumet Y, Favrot C, Tanet A, Cohen D, Saint-Georges C (2018) Clinical outcomes of interactive, intensive and individual (3i) play therapy for children with ASD: a two-year follow-up study. BMC pediatrics, 18:165.
Rajeh A, Amanullah S, Shivakumar K, Cole J (2017) Interventions in ADHD: A comparative review of stimulant medications and behavioral therapies. Asian J Psychiatr, 25:131-135.
Rajendran G, Mitchell P (2007). Cognitive theories of autism. Dev Rev, 27:224-260.
Ramsawh HJ, Chavira DA, Stein MB (2010) Burden of anxiety disorders in pediatric medical settings: prevalence, phenomenology, and a research agenda. Arch Pediatr Adolesc Med, 164:965-972.
Russell AM, Bryant L, House A (2017) Identifying people with a learning disability: an advanced search for general practice. Br J Gen Pract, 67:842-850.
Salman U, Özdemir S, Salman AB, Özdemir F (2016) Özel öğrenme güçlüğü “Disleksi”. FNG & Bilim Tıp Dergisi, 2:170-176.
Sancak S (2019) Effects of group theraplay on social skills and problem behaviors of preschoolers in classroom environment (Yüksek Lisans Tezi). Ankara, Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
Sarı HY, Ardahan E, Öztornacı BÖ (2016) Çocuk ihmal ve istismarına ilişkin son 10 yılda yapılan sistematik derlemeler. TAF Prevent Med Bull, 15:501-511.
Sasson Y, Dekel S, Nacasch N, Chopra M, Zinger Y, Amital D et al. (2005) Posttraumatic obsessive-compulsive disorder: a case series. Psychiatry Res, 135:145-152.
Schaaf RC, Case-Smith J (2014) Sensory interventions for children with autism. J Comp Effect Res, 3:225-227.
Schaefer CE (2013) Oyun Terapisinin Temelleri. (Çeviri Ed. B Tortamış Özkaya ) Ankara, Nobel Akademik Yayıncılık.
Schaefer CE, Kaduson HG, (2019) En popüler 101 oyun terapisi tekniği. 3. Baskı. (Çeviri Ed. H Demirci). İstanbul, Nobel Yaşam Yayınları.
Schottelkorb AA, Doumas DM, Garcia R (2012) Treatment for childhood refugee trauma: A randomized, controlled trial. Int J Play Therap, 21:57-73
Semerci ZB, Turgay A (2011) Bebeklikten erişkinliğe dikkat eksikliği – hiperaktivite bozukluğu. (5.Basım). İstanbul, Alfa Basım Yayım Dağıtım.
Senko K, Bethany H (2019) Play Therapy: An Illustrative Case. Innov Clin Neurosci, 16:38‐40.
Seven S (2007) Ailesel faktörlerin altı yaş çocuklarının sosyal davranış problemlerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 13:477-499.
Sevinç M (2003) Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitimde Yeni Yaklaşımlar. İstanbul, Morpa kültür yayınları.
Sezici E (2013) The effect of play therapy on socıal competence and behavıor management on preschool chıldren (Doktora Tezi). İstanbul, Marmara Üniversitesi.
Shea SE (2012) Intellectual disability (mental retardation). Pediatr Rev, 33:110-121. Silva SGTD, Santos MA, Floriano CMF, Damião EBC, Campos FV, Rossato LM (2017) Influence of Therapeutic Play on the anxiety of hospitalized school-age children: Clinical Trial. Rev Bras Enferm, 70:1244‐1249.
Simatwa EM (2010) Piaget's theory of intellectual development and its implication for instructional management at pre-secondary school level. Edu Res Rev, 5:366-371.
Solter A (2017) Oyun Oynama Sanatı. (Çeviri Ed. T Özer). İstanbul, Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık.
Stone S, Stark M (2013) Structured play therapy groups for preschoolers: Facilitating the emergence of social competence. I J Group Psychother, 63:25-50.
Stone S, Stark M (2013) Structured play therapy groups for preschoolers: Facilitating the emergence of social competence. I J Group Psychother, 63:25-50.
Şahin İK, Tortop HS (2019) Gelişimsel oyun terapisinin okul öncesi dönemdeki çocukların dil ve sosyal gelişim düzeylerine etkisinin incelenmesi. Üstün Zekâlılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 6:65-73.
Şener EF, Özkul Y (2013) Otizmin Genetik Temelleri(The Genetic Basis of Autism, Sağlık Bilimleri Dergisi (J Health Sci), 1:86-92
Şık N (2019) Çocukluk çağı travması olan kadınlarla, çocukluk çağı travması olmayan kadınlar arasında; cinsel işlev ve cinsel doyum karşılaştırması (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, Üsküdar Üniversitesi.
T. C. Aile, çalışma ve sosyal hizmetler bakanlığı (2019) Engelli ve yaşlı bireylere ilişkin istatistiki bilgiler, İstatistik Bülteni. https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/6598/bu-lten_may%C4%B1s2019_20190624-1.pdf (17 Haziran 2020’de ulaşıldı).
Teber M (2015) Gençlik, Oyun ve Oyun Terapisi. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 3:1-22.
Terr LC (2013) Treating childhood trauma. Child Adolesc Psychiatr Clin N Am, 22:51–66.
Terwiel DC (2010) Okul öncesi sanat eğitiminde bir malzeme olarak kilin yeri (Doktora Tezi). Ankara, Ankara Üniversitesi.
The Arc (2011) https://thearc.org/wp-content/uploads/forchapters/Causes%20and%20Prevention%20of%20ID.pdf
Tıraşçı Y, Gören S (2007) Çocuk istismarı ve ihmali. Dicle Tıp Dergisi, 34:70-74.
Tolan Ö (2015) Kadın merkezlerine başvuran kadınlarda kişilerarası tarzlar, depresyon ve öznel iyi olma (Diyarbakır ili örneği). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 24:390-414.
Toros F, Tataroğlu C (2002) Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu: sosyo-demografik özellikler, anksiyete ve depresyon düzeyleri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 9:23-31.
Tosun M (2020) Zihinsel engelli bireylerde ebeveyn kabul-red düzeyi ile problem davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, Bahçeşehir Üniversitesi.
Tural E (2012) Ameliyat öncesi dönemde çocuklara verilen eğitim ve terapötik oyun yöntemlerinin çocuğun kaygı, korku ve ağrı düzeylerine etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İzmir, Ege Üniversitesi.
Vaezzadeh N, Douki ZE, Hadipour A, Osia S, Shahmohammadi S, Sadeghi R (2011) The effect of performing preoperative preparation program on school age children's anxiety. Iranian J Pediatr, 21:461-466.
Van Gastel W, Legerstee JS, Ferdinand RF (2009) The role of perceived parenting in familial aggregation of anxiety disorders in children. J Anx Dis, 23:46-53.
VanFleet R, Sywulak A, Caparosa C (2018) Child-centered play therapy(Çocuk merkezli oyun terapisi). (Çeviri Ed. HU Kural). İstanbul, Apamer psikoloji.
Vaskivska HO, Palamar SP, Kondratiuk SG, Zhelanova VV (2018) Psychodidactic determinants of the development of children of preschool age. Wiadomości Lekarskie, 6:1207-1214.
Vivrette RL, Briggs EC, Lee RC, Kenney KT, Houston-Armstrong TR, Pynoos RS et al. (2018) Impaired caregiving, trauma exposure, and psychosocial functioning in a national sample of children and adolescents. J Child Adolesc Trauma, 11:187-196.
Volden J (2013) Nonverbal learning disability. Handb Clin Neurol. 111:245-249.
Warren SL, Zhang Y, Duberg K, Mistry P, Cai W, Qin S et al. (2020) Anxiety and stress alter decision-making dynamics and causal amygdala-dorsolateral prefrontal cortex circuits during emotion regulation in children. Biologic Psychiatr. 1-15.
WH Li, SS Chan, EM Wong, MC Kwok, IT Lee (2014) Effect of therapeutic play on pre- and post-operative anxiety and emotional responses in Hong Kong Chinese children: a randomised controlled trial. Hong Kong Med J, 20:36-39.
Wilkes-Gillan S, Bundy A, Cordier R, Lincoln M, Chen YW (2016) A randomised controlled trial of a play-based intervention to improve the social play skills of children with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD), PloS one, 11(8).
World Health Organization (2020) Definition: intellactual Disability. health. https://www.euro.who.int/en/health-topics/noncommunicable-diseases/mental-health/news/news/2010/15/childrens-right-to-family-life/definition-intellectual-disability (17 Haziran 2020’de ulaşıldı).
Yakar TÇ (2019) Okul öncesi dönem çocuklarının kullandıkları liderlik stratejilerinin oyun bağlamında incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Adana, Çukurova Üniversitesi.
Yanıt E (2020) “Çocuğumu Benden Alın!” Sınır koyma probleminin çocuk merkezli oyun terapisi ile sağaltımı (olgu sunumu). Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 3:35-48.
Yanof J (2013) Psikodinamik psikoterapide oyun tekniği. Çocuk Ergen Psikiyatri Kliniği N Am, 22:261-282.
Yeşilyurt GA (2019) Özgül öğrenme güçlüğü olan çocuklarda çocuk merkezli oyun terapisinin; algılanan anne baba tutumlarına, anksiyetelerine ve akademik başarılarına etkisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul, Maltepe Üniversitesi.
Yosunkaya E (2013) Otizm etyolojisinde genetik ve güncel perspektif. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 76:84-88.
Zorlu A (2016) Yönlendirici olmayan oyun terapisinin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu belirtili çocukların duygu ve davranışlarının üzerindeki etkisinin incelenmesi (Doktora Tezi). İstanbul, İstanbul Üniversitesi.
Zülliger H (2005) Çocukta oyunla tedavi (Çeviri Ed. K Şipal). İstanbul, Cem Yayınları.