Mermer Blokların AHP Destekli TOPSIS ve GİA Yöntemleri ile Sınıflandırılması

Bu çalışmada, plaka ve levha olarak kesilen mermer blokların, çok kriterli karar verme yöntemlerinden TOPSIS ve GİA yöntemleri kullanılarak sınıflandırılması yapılmıştır. Bu amaçla ilk aşamada, aynı kökene sahip ancak farklı yapısal özellik, şekil ve boyutta 20 adet blok incelenmiştir. İkinci aşamada mermer bloklar, dairesel testereli blok kesici ile plakalara ayrılmış ve kesim süreci boyunca üretimle ilgili veriler not edilmiştir. Elde edilen veriler, mermer blokların sınıflandırılmasında; blok büyüklüğü, süreksizlik sıklığı, düzgünlük, üretim oranı, paledyen oranı ve pasa oranı olmak üzere toplam 6 kriter olduğunu göstermiştir. Belirlenen kriterlerin önem dereceleri, AHP yöntemin ile belirlenmiştir. Son olarak blokların iyiden kötüye doğru sıralamaları, TOPSIS ve GİA yöntemleri ile gerçekleştirilmiştir. Sonuçlar, TOPSIS ve GİA sonuçları blok büyüklüğü arasında artan doğrusal ilişkiyi gösterirken, süreksizlik sıklığı arasında ise azalan yönde doğrusal ilişkiyi göstermiştir. Öte yandan, bazı bloklar için önem sırasının uygulanan yöntemlere göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Bu nedenle, sınıflandırma problemlerinin çözümünde sadece ÇKKV yöntemleri yerine problemin farklı yöntemlerle de çözülerek sonuçların değerlendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Mermer, çok kriterli karar verme, AHP, TOPSIS, GİA

Classification of Marble Blocks Using AHP Assisted TOPSIS and GRA Methods

In this paper, marble blocks which are cut as slabs or stripes were classified by multi criteria decision methods, TOPSIS and GRA. For this purpose, at the first stage 20 marble blocks from same basin examined their structural features i.e. cracks, fissures, gaps, sizes etc. At the second stage they were cut by circular saw blade machine as stripes. The cutting operations data showed that there are 6 parameters to classify the blocks such as block sizes, discontinuities, block shapes, production, paledyen and waste ratios. Weighting of the criteria were described by AHP. Finally, the blocks ranking was determined by TOPSIS and GIA methods. Results, when TOPSIS and GRA results showed increasing linear relationship with the block sizes decreasing linear relationship with the discontinuity frequencies. On the other hand, it has been determined that order of importance for some blocks differs according to the methods. For this reason, it was recommended that solving and evaluating the classification problems by different methods instead of using only MCDM methods.

Keywords:

Marble, multi criteria decision, AHP, TOPSIS, GRA,

___

[1] Karaatlı M., Ömürbek N., Budak İ. ve Dağ O., “Çok kriterli karar verme yöntemleri ile yaşanabilir illerin sıralanması”, Selçuk University Journal of Institute of Social Sciences 33: 215-228, (2015).
[2] Yiğit A. M. and Gök M., “Tire Selection with TOPSIS and GRA Methods in Multi Criteria Decision Making”, Ordu University Journal of Social Science Research, 7(3): 423-431, (2017).
[3] Tripathy S. and Tripathy D.K., “Multi-attribute optimization of machining process parameters in powder mixed electro-discharge machining using TOPSIS and grey relational analysis”, Engineering Science and Technology, an International Journal 19: 62–70. DOI: 10.1016/j.jestch.2015.07.010, (2016)
[4] Arıbaş M. ve Özcan U., “Akademik araştırma projelerinin AHP ve TOPSIS yöntemleri kullanılarak değerlendirilmesi”, Journal of Polytechnic, 19(2): 163-173, (2016).
[5] Güneysu Y., Er B. ve Ar İ.M.. “Türkiye’deki ticari bankaların performanslarının AHS ve GİA yöntemleri ile incelenmesi”, KTU SBE Sos. Bil. Derg., 9: 71-93, (2015).
[6] Bektaş H. ve Tuna K., “Borsa İstanbul Gelişen İşletmeler Piyasası’nda İşlem Gören Firmaların Gri İlişkisel Analiz ile Performans Ölçümü”, Çankırı Karatekin University Journal of the Faculty of Economics and Administrative Sciences, 3(2): 185-198, (2013).
[7] Muralidhar P., Ravindranath K. and Srihari V., “The Influence of GRA and TOPSIS for Assortment of Green Supply Chain Management Strategies in Cement Industry”, International Journal of Supply Chain Management, 2(1): 49-54, (2013).
[8] Kou G., Lu Y., Peng Y. and Shi Y., “Evaluation of classification algorithms using MCDM and RANK correlaion,” International Journal of Information Technology & Decision Making, 11(1): 197-225. DOI: 10.1142/S0219622012500095, (2012).
[9] Şahin Y. ve Akyer H., “Ülke kaynaklarının verimli kullanımı: 4x4 arama ve kurtarma aracı seçiminde AHS ve TOPSIS yöntemlerinin uygulaması”, Süleyman Demirel University The Journal of Visionary, 3(5): 72-87, (2011).
[10] Dai J., Qi J., Chi J., Chen S., Yang J., Ju L., Chen B., “Integrated water resource security evaluation of Beijing based on GRA and TOPSIS”, Front. Earth Sci. China, 4(3), 357–362. DOI 10.1007/s11707-010-0120-7, (2010).
[11] Ersoy, M. and Yeşilkaya, L., “Choice of marble block cutting machine by using Analytic Hierarchy Process (AHP) method”, International Journal of Information Technology and Business Management, 19(1): 67-80, (2013).
[12] Eleren, A. ve Ersoy, M., “Mermer blok kesim yöntemlerinin bulanık TOPSIS yöntemiyle değerlendirilmesi”, Madencilik, 46(3): 9-22, (2007).
[13] Gökçe, B. ve Sonugür, G., “ANFIS ve YSA Yöntemleri ile İşlenmiş Doğal Taş Üretim Sürecinde Verimlilik Analizi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 16: 174-185, DOI: 10.5578/fmbd.13951, (2016).
[14] Caner M. ve Akarslan E., “Mermer Kesme İşleminde Spesifik Enerji Faktörünün ANFIS ve YSA Yöntemleri ile Tahmini”, Pamukkale Mühendislik Bilimleri Dergisi., 15(2): 221-226, (2009).
[15] Güvenç, U., Dursun, M. ve Çimen H., “Mermer Kesme İşleminde Kesim Süresinin Yapay Sinir Ağı Tabanlı Modellenmesi”, SDU International Technologic Science, 3(2): 9-16, (2011).
[16] Ekincioğlu, G., Güney, A., Akbay, D. ve Altındağ, R., “Dairesel Testereli Kesme Makinelerinin Saatlik Üretim Miktarının Mermer Yüzey Sertliğine Bağlı Olarak Yapay Sinir Ağı (YSA) Ve Regresyon Analizleri (RA) İle Tahmin Edilmesi”, Türkiye 9. Uluslararası Mermer ve Doğaltaş Kongresi ve Sergisi, 13-25 Aralık 2017, Antalya, Türkiye, 87-96, (2017).
[17] Aras, G. ve Gencer C., “Muğla İlindeki Mermer İşletmelerine Yönelik Veri Zarflama Analizi Örnek Olayı”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 13: 139-153, (2011).
[18] Oruç, K. O., Çuhadar, M., Kılınç, M. ve Osmancık, S., “Veri Zarflama Analizi İle Mermer İşletmelerinin Etkinlik Ölçümü”, SDU Department of Econometrics, 15th International Symposium on Econometrics, Operations Research and Statistics, 977-994, (2014).
[19] Akkoyun Ö. ve Toprak, Z. F., “Mermer Blok Kalitelerinin Bulanık Mantık Yöntemi ile Belirlenmesi”, Bilimde Modern Yöntemler Sempozyumu, BMYS'2008, 15–17 Ekim 2008, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, (2008).
[20] Yalçın, B., Ucun, İ. ve Koru, M., “Mermer Kesme Testerelerinde Oluşan Kesme Kuvvetinin Bulanık Mantık (BM) Yöntemiyle Modellenmesi”, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Dergisi, 22(2): 329-336, (2007).
[21] Saaty T.L., “How to Make a Decision: The Analytic Hierarchy Process”, European Journal of Operational Research, 48: 9-26, (1990).
[22] Saaty T.L., “How to Make a Decision: The Analytic Hierarchy Process”, Interfaces, 24(6): 19-43, (1994).
[23] Saaty T.L., “Decision making with the analytic hierarchy process”, Int. J. Services Sciences, 1(1): 83-98, (2008).
[24] Hwang, C. L., & Yoon, K. P., “Multiple Attribute Decision Making: Methods And Applications”, New York: Springer- Verlag, (1981).
[25] Deng J., “Control Problems of Grey System”, System and Control Letters, 1(5): 288-294, (1982).
[26] Deng J., “Introduction to grey system theory”, The Journal of Grey System, 1(1): 1-24, (1989).
[27] Deng J., “Basis of Grey Theory”, Huazhong University of Science and Technology press Wuhan, (2002).
[28] Üstünışık N. Z., “Türkiye'deki iller ve bölgeler bazında sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması: Gri ilişkisel analiz yöntemi ve uygulaması [Yük. Lis Tezi, Dn: Güngör Z.]”, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 132 s., (2007).
[29] Forman, E. H ve Selly, M. A. “Decision By Objectives (How To Convince Others That You Are Right)”, World Scientific Pub. Co., USA, Petersburg, (2001).
[30] Ersoy, M., Çelik, M. Y., Yeşilkaya, L., Mermer Blok Kesme Makinası Seçiminde, GİA (Gri İlişkisel Analiz) Yönteminin Uygulanması, Türkiye 9. Uluslararası Mermer ve Doğaltaş Kongresi ve Sergisi, 13-15 Aralık, Antalya, Türkiye, 73-86, (2017).
[31] Wen, K.L., “The grey system analysis and its application in gas breakdown and var compensator finding”, International Journal of Computational Computing, 2(1): 21-44, (2004).