Türkiye’deki Okul İklimi Çalışmaları Üzerine Meta Analitik Bir Bakış Açısı: Bazı Demografik Değişkenlerin Etkisi

Bu çalışmanın amacı, öğretmenlerin okul iklimine yönelik algılarını cinsiyet ve branşa göre incelemek ve bu konuya ilişkin genel bir görüş elde etmektir. Bu çalışmada, meta analiz yöntemi kullanılmıştır. Çalışma kapsamında Türkiye'de öğretmenlerin okul iklimine ilişkin görüşlerini konu alan ve çeşitli veri tabanlarında taranan yüksek lisans ve doktora tezleri ile hakemli bilimsel dergilerde yayımlanan makaleler incelenmiştir. Araştırmanın dâhil etme ölçütlerine uyan 30 çalışma araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırma verilerinin analizinde, rastgele etkiler modeli kullanılmıştır. Araştırma sonuçları, cinsiyetin öğretmenlerin okul ikliminin sınırlayıcılık ve samimiyet boyutuna ilişkin algısı dışında çözülme, yönlendiricilik ve destekleyicilik boyutları üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı göstermektedir. Cinsiyetin okul ikliminin sınırlayıcılık boyutunda erkek öğretmenler, samimiyet boyutunda ise kadın öğretmenler lehine anlamlı, ancak düşük bir etki gözlenmiştir. Çalışma sonuçlarına göre branş değişkeninin öğretmenlerin okul ikliminin çözülme boyutu dışında diğer boyutlarında anlamlı bir etkisinin olmadığı görülmektedir. Branşın okul ikliminin çözülme boyutunda branş öğretmenleri lehine anlamlı, ancak düşük bir etki gözlenmiştir. Bu bağlamda, cinsiyet ve branş gibi yüzeysel değişkenlerin öğretmenlerin okul iklimi algıları üzerinde belirleyici bir etkiye sahip olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Böylece araştırmacıların bu tarz değişkenlerin nedensellik etkisine yönelik çalışmalardan ziyade okul iklimi üzerinde daha birincil etkenleri incelemeye yönelmeleri önerilebilir

A Meta-Analytic Perspective on School Climate Studies in Turkey: The Impact of Some Demographic Variables

The purpose of this study is to analyze teachers’ perceptions of school climate by gender and branch and have an overall idea on this issue. Meta-analysis method was employed in this study. Master’s theses and doctoral dissertations as well as academic articles published in peer-reviewed journals dwelling on teachers’ views on school climate in Turkey were analysed through various databases. A total of 30 studies meeting the criteria for inclusion in the study were included. In the analysis of research data, a random effects model was used. Results indicate that gender has no significant influence on the dimensions of disengagement, directiveness, and supportiveness of school climate, but has a significant influence on the dimensions of restrictiveness and intimacy. Gender was seen to have a significant but low influence on restrictiveness in favour of male teachers and on intimacy on behalf of female teachers. According to the study results, branch does not have a significant influence on the dimensions of school climate except for disengagement. Branch was seen to have a significant but low impact on disengagement in favour of subject teachers. In this sense, it was concluded that superficial variables like gender and branch do not have any determining influence on teachers’ perceptions of school climate. Therefore, it may be recommended for researchers to study more primary factors concerning school climate

PDF

___

Note: * References marked with an asterisk indicate studies included in the meta-analysis.
Ahn, S., Ames, A. J., & Myers, N. D. (2012). A review of meta-analyses in education: Methodological strengths and weaknesses. Review of Educational Research, 82(4), 436-476.
*Akar, A. (2006). İlköğretim okullarında öğretmen algılarına göre yöneticilerin, yöneticilik becerilerinin örgüt iklimine katkısı (Ankara ili örneği). Unpublished master’s thesis, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Akgöz, S., Ercan, İ., & Kan, İ. (2004). Meta-analizi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(2), 107- 112.
Anderson, C. S. (1982). The search for school climate: A review of research. Review of Educational Research, 52(3), 368-420.
Aydoğan, Z. F. (2004). Örgüt kültürü ve iklimi. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, (2), 203-215.
*Baş, E. D. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin teknoloji liderliği rolleriyle okul iklimi arasındaki ilişki. Unpublished master’s thesis, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
*Baykal, İ. (2007). İlköğretim okullarının örgüt ikliminin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Ege Üniversitesi, İzmir.
*Baykal, Ö. K. (2013). Okul iklimi ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
Borenstein, M., Hedges, L. V., Higgins, J. P., ve Rothstein, H. R. (2013). Meta-analize giriş. (Trans. Serkan Dinçer). Ankara: Anı Yayıncılık.
Buluç, B. (2013). Örgüt kültürü ve iklimi. In S. Özdemir (Ed.) Eğitim yönetiminde kuram ve uygulama. Ankara: Pegem Akademi.
Bursalıoğlu, Z. (2008). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Akademi.
Burton, R., Lauridsen, J., & Obel, B. (2004). The impact of organizational climate and strategic fit on firm performance. Human Resource Management, 43(1), 67-82.
Card, N. A. (2012). Applied meta-analysis for social science research. New York: The Guilford.
Chalmers, I., Hedges, L. V., & Cooper, H. (2002). A brief history of research synthesis. Evaluation & The Health Professions, 25(1), 12-37.
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences. Hillside, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Cohen, J., McCabe, L., Michelli, N. M., & Pickeral, T. (2009). School climate: Research, policy, practice, and teacher education. The Teachers College Record, 111(1), 180-213.
Cooper, H. M. (2009). Research synthesis and meta-analysis: A guide for literatüre review (4th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Çalık, M., & Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38.
Çalık, T., & Kurt, T. (2010). Okul iklimi ölçeğinin geliştirilmesi, Eğitim ve Bilim, 35(157), 167-176.
Çoğaltay, N. (2014). Okul liderliğinin örgütsel çıktılara etkisi: Bir meta analiz çalışması. Unpublished doctorate dissertation, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
Davies, P. (2000). The relevance of systematic reviews to educational policy and practice. Oxford Review of Education, 26(3), 365-378.
Denison, D. R. (1996). What is the difference between organizational culture and organizational climate? A native's point of view on a decade of paradigm wars. Academy of Management Review, 21(3), 619- 654.
Dinçer, S. (2014). Eğitim bilimlerinde uygulamalı meta-analiz. Ankara: Pegem Akademi
*Diş, O. (2015). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile örgüt iklimi arasındaki ilişki. Unpublished master’s thesis, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
*Doğan, D. (2011). İlköğretim okullarındaki örgüt ikliminin yönetici ve öğretmenlerin değer sistemleri bakımından incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Selçuk Üniversitesi, Konya.
*Doğan, M. K. (2010). İlköğretim okullarında görev yapmakta olan sınıf ve branş öğretmenlerinin okul iklimi algıları ile kaynaştırmaya ilişkin tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Trakya Üniversitesi, Edirne.
*Ekşi, F. (2006). Rehber öğretmenlerin okul iklimi algıları ile kaygı düzeyleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Unpublished master’s thesis, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
*Erdoğan, Ö. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmen algılarına göre psikolojik şiddet (mobbing) ve örgüt iklimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
*Eriş, S. (2012). İlköğretim okullarındaki öğretmenlerin okul iklimine ilişkin algılarının öğrenci başarısıyla ilişkisi (Küçükçekmece ilçesi örneği). Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul. Ertekin, Y. (1978). Örgüt iklimi, Ankara: TODAİ.
Freiberg, H. J., & Stein, T. A. (1999). Measuring, improving and sustaining healthy learning envirnoments. In H. J. Freiberg (Ed.), School climate: measuring, ımproving and sustaining healthy learning environments (pp. 11-32). Philadelphia, PA: Falmer.
Gilmer, B. Von H. (1961). Psychological climates of organizations. In B. Von Haller Gilmer (Ed.), Industrial Psychology (pp. 57-84). New York: McGraw-Hill.
Glass, G. V. (1982). Meta-analysis: An approach to the synthesis of research results. Journal of Research in Science Teaching, 19(2), 93-112.
*Göcen, G., & Kaya, Z. (2014). İmam‐Hatip liselerinde çalışan öğretmen ve yöneticilerin okul iklim algısı ve bu algıya etki eden faktörler (İstanbul örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (36), 67-102.
*Gültekin, C. (2012). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin okul iklimi üzerine etkisi “İstanbul ili Anadolu yakası örneği”. Unpublished master’s thesis, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
Halpin, A. W. (1966). Theory and research in administration. London: The Macmilan Company.
Halpin, A. W., & Croft, D. B. (1963). The organizational climate of schools. Chicago: Midwest Administration Center of the University of Chicago.
Haynes, N. M., Emmons, C., & Ben-Avie, M. (1997). School climate as a factor in student adjustment and achievement. Journal of Educational and Psychological Consultation, 8(3), 321-329.
Hedges, L.V., & Olkin, I. (1985). Statistical method for meta-analysis. United Kingdom: Academic.
Hellriegel, D., & Slocum, J. W. (1974). Organizational climate: Measures, research and contingencies. Academy of Management Journal, 17(2), 255-280.
Higgins, J. P. T., & Green, S. (2006). Cochrane handbook for systematic reviews of interventions. Chichester, UK: John Wiley & Sons.
Hoy, W. K. & Miskel, C. G. (2013). Educational administration: Theory, research, and practice, 9th edition. New York: McGraw-Hill.
Hoy, W. K. (1990). Organizational climate and culture: A conceptual analysis of the school workplace. Journal of Educational and Psychological Consultation, 1(2), 149-68.
Hoy, W. K. (2003). School climate. In J. W. Guhtrie (Ed.), Encylopedia of education (pp. 22-24). New York: Thompson Gale.
Hoy, W. K., Smith, P. A., & Sweetland, S. R. (2002). The development of the organizaitonal climate index for high schools: Its measure and relationship to faculty trust. High School Journal, 86(2), 38-49.
Hoy, W. K., Tarter, C. J., & Kottkamp, R. B. (1991). Open schools, healthy schools: Measuring organizational climate. Thousand Oaks, CA: Corwin.
Hoy, W. K., Tarter, C. J., & Kottkamp, R. B. (1991). Open schools, healthy schools: Measuring organizational climate. Thousand Oaks, CA: Corwin.
Hunter, J. E., & Schmidt, F. L. (1990). Dichotomization of continuous variables: The implications for meta-analysis. Journal of Applied Psychology, 75(3), 334-348.
İpek, C., Aytaç, T., & Gök, E. (2015). Effect of gender on teachers’ organizational culture perception: A meta-analysis. Journal of Education and Training Studies, 3(4), 9-20.
İşçi, S., Çakmak, E., & Karadağ, E. (2015). The effect of leadership on organizational climate. In Engin Karadağ (Ed.), Leadership and organizational outcomes (pp. 123-141). Springer International.
*Karacaoğlu, İ. (2008). İlköğretim okullarında görev yapmakta olan öğretmenlerin okul iklimi algıları ile kaynaştırmaya ilişkin tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
Karadağ, E., Baloğlu, N., Korkmaz, T., & Çalışkan, N. (2008). Eğitim kurumlarında örgüt iklimi ve örgüt etkinlik algısı arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 9(3), 63-71.
*Karaman, Ö. (2011). İlköğretim okullarında şiddetin yaygınlığı: okul iklimi, okul kültürü ve fiziksel özellikler. Unpublished master’s thesis, Çukurova Üniversitesi, Adana.
*Karataş, S. (2008). Okul müdürlerinin etkililiği ve okul iklimi (İstanbul Fatih ve Eminönü ilçeleri örneği). Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
*Kavgacı, H. (2010). İlköğretimde örgütsel iklim ve okul-aile ilişkileri. Unpublished master’s thesis, Gazi Üniversitesi, Ankara.
*Kaya, A. (2010). Kız Teknik ve Meslek Liselerindeki yöneticilerin, yöneticilik becerileri ile okul iklimi arasındaki ilişki (Kız Teknik ve Meslek Liseleri örneği). Unpublished master’s thesis, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
Kline, T. J. B., & Boyd, J. E. (1991). Organizational structure, context, and climate: Their relationships to job satisfaction at three managerial levels. The Journal of General Psychology, 118(4), 305-316.
Littell, H. J., Corcoran, J., & Pillai, V. (2008). Systematic reviews and meta-analysis. New York: Oxford University.
Litwin, G. H., & Stringer, R. A. (1968). Motivation and organizational climate. Boston, MA: Harvard University.
Litwin, G. H., & Stringer, R. A. (1968). Motivation and organizational climate. Boston, MA: Harvard University.
MacNeil, A. J., Prater, D. L., & Busch, S. (2009). The effects of school culture and climate on student achievement. International Journal of Leadership in Education, 12(1), 73-84.
*Mansuroğlu, Ç. D. (2012). İlköğretim okul müdürlerinin etik davranışları ile okul iklimi ilişkisinin incelenmesi (İstanbul ili, Üsküdar ilçesi örneği). Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
Owens, R. G., & Valesky, T. C. (2014). Organizational behavior in education leadership and school reform (Tenth Edition). Edinburgh Gate Harlow: Pearson.
*Öner, S. (2007). Ortaöğretim kurumlarında görevli öğretmenlerin okul yönetimine katılma düzeyleri ile örgüt iklimi arasındaki ilişki. Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
*Öztürk, E. (2008). İlköğretim okullarında görev yapan okul yöneticilerinin vizyoner liderlik özelliklerine sahip olmaları ve okul iklimi arasındaki ilişki (Edirne ili örneği). Unpublished master’s thesis, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi S, Çanakkale.
*Öztürk, M. (2014). Okul öncesi yöneticilerinin yaratıcı liderlik özellikleri ile okul iklimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Unpublished master’s thesis, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Parker, C. P., Baltes, B. B., Young, S. A., Huff, J. W., Altmann, R. A., Lacost, H. A., & Roberts, J. E. (2003). Relationships between psychological climate perceptions and work outcomes: A meta-analytic review. Journal of Organizational Behavior, 24(4), 389-416.
Payne, R. L., & Pugh, D. S. (1976). Organizational structure and climate. In M. D. Durmette (Ed.), Handbook of Industrial and Organizational Psychology (pp. 1125-1173). Chicago, IL: Rand McNally.
Sağlam, M., & Yüksel, İ. (2007). Program değerlendirmede meta-analiz ve meta değerlendirme yöntemleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 175-188.
*Saygılı, G. (2010). Öğretmenlerin kişilik özellikleri ile okul iklimi algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (İstanbul ili Sancaktepe ilçesi örneği). Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
Schulte, M., Ostroff, C., & Kinicki, A.J. (2006). Organizational climate systems and psychological climate perceptions: A cross-level study of climate-satisfaction relationships. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 79(4), 645-671.
*Sezgin, F., & Kılınç, A. Ç. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgüt iklimine ilişkin algılarının incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 743-757.
Shelby, L. B., & Vaske, J. J. (2008). Understanding meta-analysis: A review of the methodological literature. Leisure Sciences, 30(2), 96-110.
*Şentürk, C. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik davranışları ile okul ikliminin karşılaştırılması. Unpublished master’s thesis, Niğde Üniversitesi, Niğde.
Şişman, M. (2007). Örgütler ve kültürler (2. ed.). Ankara: Pegem Akademi.
Tableman, B. (2003). School climate and learning. Best Practice Briefs, 3(2), 121-134.
Tagiuri, R. (1968). The concept of organizational climate. In R. Tagiuri and G. H. Litwin (Eds), Organizational climate. Explorations of a concept (pp. 9-32). Boston: Harvard University.
Tagiuri, R., & Litwin, G. H. (Eds.). (1968). Organizational climate: Explorations of a concept. Boston, MA: Harvard University.
*Tahaoğlu, F. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik rollerinin örgüt iklimi üzerine etkisi (Gaziantep ili örneği). Unpublished master’s thesis, Gaziantep Üniversitesi, Gazientep.
*Tanrıverdi, M. (2008). Ortaöğretim okulu yöneticilerinin öğretmenler tarafından algılanan çatışma yönetimi stilleri ile öğretmenlerin okul iklimi algıları arasındaki ilişki (Bursa ili örneği). Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
*Taşdemirci, E. (2009). Genel liselerde görev yapan öğretmenlerin, okullarının örgüt iklimine ilişkin algılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (İzmir ili örneği). Unpublished master’s thesis, Ege Üniversitesi, İzmir.
Taymaz, H. (2009). İlköğretim ve ortaöğretim okul müdürleri için okul yönetimi (9. ed.). Ankara: Pegem Akademi.
Thalheimer, W., & Cook, S. (2002). How to calculate effect sizes from published research: A simplified methodology. Retrieved August 25, 2015, from http://www.work-learning.com/
*Tok, A. (2006). İlköğretim okullarındaki örgüt iklimine ilişkin öğretmen algıları. Unpublished master’s thesis, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
Turan, S. (1998). A study of organizational climate and organizational commitment in human organizations. Retrieved September 13, 2015, from http://search.proquest.com/docvie w/304450154?accountid=11054
Üstün, U., & Eryılmaz, A. (2014). Etkili araştırma sentezleri yapabilmek için bir araştırma yöntemi: Meta Analiz. Eğitim ve Bilim, 39(174), 1-32.
*Varlı, S. (2015). İlkokul müdürlerinin liderlik davranışları ile okul iklimi ilişkisi (Sakarya ili örneği). Unpublished master’s thesis, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
Wang, M. C., Haertel, G. D., & Walberg, H. J. (1997). Learning influences. In H. J. Walberg ve G. D. Haertel (Ed.), Psychology and educational practice (pp. 199-211). Berkley, CA: McCuthan.
Welsh, W. N. (2000). The effects of school climate on school disorder. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 567(1), 88-107.
Whiston, S. C., & Li, P. (2011). Meta‐analysis: A systematic method for synthesizing counseling research. Journal of Counseling & Development, 89(3), 273-281.
Xiaofu, P., & Qiwen, Q. (2007). An analysis of the relation between secondary school organizational climate and teacher job satisfaction. Chinese Education and Society, 40(5), 65-77.
*Yıldırım, M. (2009). İlköğretim okullarında öğretmen algılarına göre yöneticilerin, yöneticilik becerilerinin örgüt iklimine katkısı (İstanbul ili Bahçelievler ilçesi örneği). Unpublished master’s thesis, Beykent Üniversitesi, İstanbul.