ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNDE ÇEVRİMİÇİ KOMPÜLSİF SATIN ALMA DAVRANIŞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLERİN YAPISAL EŞİTLİK MODELİYLE İNCELENMESİ

Postmodern tüketicinin günlük hayatının ayrılmaz bir parçası haline gelen çevrimiçi alışveriş yapma davranışı, akıllı telefon ve mobil kanalların kullanımı özellikle teknolojiyi ve çevrimiçi alışveriş platformlarını yakından takip eden gençler arasında yaygınlaşmaktadır. Öte yandan tüketimin karanlık kısmında yer alan cep telefonu ve internet bağımlılığı ile kompülsif satın alma davranışları ise bireyleri negatif anlamda etkilemektedir. Bu çalışmada üniversiteli gençlerin çevrimiçi kompülsif satın alma davranışı ve bu davranışa etki eden faktörlerden olan yaşam doyumu, öz-saygı ve problemli cep telefonu kullanımı incelenmiştir. Çalışmanın örneklemini 450 öğrenci oluşturmuş olup anket yoluyla elde edilen veriler SPSS ve AMOS programları ve yapısal eşitlik modeli kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre yaşam doyumu, öz-saygı ve problemli cep telefonu kullanımının çevrimiçi kompülsif satın alma davranışı üzerinde anlamlı etkisi vardır. Ayrıca öz-saygı yaşam doyumu ve çevrimiçi kompülsif satın alma davranışı arasındaki ilişkide kısmi aracılık etkisine sahiptir.

Anahtar Kelimeler:

Yaşam doyumu, Öz-saygı, Problemli cep telefonu kullanımı, Çevrimiçi satın alma, Kompülsif satın alma

INVESTIGATION OF FACTORS AFFECTING ONLINE COMPULSIVE BUYING BEHAVIOR AMONG UNIVERSITY STUDENTS USING STRUCTURAL EQUATION MODEL

Online shopping behavior, which is an integral part of the daily life of the postmodern consumer, and the use of smartphones and mobile channels are becoming widespread especially among young people who closely follow technology and online shopping platforms. On the other hand, mobile phone and internet addiction and compulsive buying behavior exist in the dark side of the consumption negatively affect individuals. In this study, the young college students’ online compulsive buying behavior and and life satisfaction, self-esteem and problematic mobile phone usage, which are the factors affecting this behavior, are examined. The sample of the study consists of 450 students and the data obtained through the survey is analyzed by using SPSS and AMOS programs and with structural equation modeling. According to the results of the research, satisfaction with life, self-esteem and problematic mobile phone usage have a significant effect on online compulsive buying behavior. Self-esteem also has a partial mediating effect in the relationship between satisfaction with life and online compulsive buying behavior.

Keywords:

Satisfaction with life, Self-respect, Problematic mobile phone usage, Online buying, Compulsive buying,

PDF

___

Abbas, T., Abrar, M, Saleem, R., Iqbal, A. (2016), ‘The Relationship of Life Satisfaction with Buying Intention and Brand Behavior for Global Brand’, European Journal of Business and Management, 8(31), 97-105.
Acilar, A. ve Turan, A. H. (2016), ‘University Students and Mobile Commerce: A Study At Bilecik Şeyh Edebali University’, Global Business Research Congress (GBRC), May 26-27, 2016, Istanbul, Turkey, 515-523.
Aktürk, A.O., Emlek, B., Çelik, İ. (2017), ‘Üniversite Öğrencilerinin Facebook Bağlanma Stratejilerinin ve Yaşam Doyumlarının İncelenmesi’, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 512-530.
Akyürek, G., Kars, S., Bumin, G. (2018), ‘Üniversite Öğrencilerinde Cep Telefonlarının Problemli Kullanımı İle Serbest Zaman Tatmini İlişkisinin İncelenmesi’, Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 6(3), 191-196.
Armağan, E. ve Gider, A. (2014), ‘Mobil Pazarlama Ve Üniversite Öğrencilerinin Mobil Pazarlama Algısı: Nazilli’deki Üniversite Öğrencilerine Yönelik Bir Araştırma’, AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology, 5(17), 28-44.
Arslan, B. ve Öz, A. (2016), ‘Üniversite Öğrencilerinin Demografik Özelliklerinin Kompulsif Satın Almaları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi’, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 55, 341-351.
Atsan, N. (2017), ‘Karar Vermede Çatışma Kuramı Ve Özsaygı İlişkisine Yönelik Kültürel Bir İnceleme’, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 63-73.
Aydoğan, S. ve Eroğlu Pektaş, G.Ö. (2018), ‘Mobil Uygulamaların Satın Alma Davranışına Etkisi: Y Kuşağı Gençleri Üzerine Kalitatif Bir Araştırma’, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(82), 363-378.
Balcı, Ş., Gölcü, A., Gölcü, A.A. (2019), ‘Sosyal Medya Kullanımı İle Kendini Gizleme ve Yaşam Doyumu Arasında Bir Bağlantı Var mı?’, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 173-190.
Beranuy, M., Oberst, U., Carbonell, X., Chamarro, A. (2009), ‘Problematic Internet and mobile phone use and clinical symptoms in college students: The role of emotional intelligence’, Computers in Human Behavior, 25, 1182–1187.
Berg, B. L. (2001). Qualitative Research Methods For Social Scientists, Fourth Edition, Allyn & Bacon.
Billieux, J. (2012), ‘Problematic Use of the Mobile Phone: A Literature Review and a Pathways Model’, Current Psychiatry Reviews, 8, 1-9.
Bozbay, Z. ve Karakuş Başlar, E. (2019), ‘Genel Kişilik Özellikleri, Materyalizm ve Statü Tüketiminin Kompulsif Satın Alma Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi’, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 37, 333-345.
Büyukgöze Kavas, A. (2009), ‘Self Esteem and Health-Risk Behaviors Among Turkish Late Adolescents’, Adolescence, 44(173), 187-198.
Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. ve Kılıç, E. (2009), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem Yayıncılık, Ankara.
Çivitçi, A. (2012), ‘Üniversite Öğrencilerinde Genel Yaşam Doyumu Ve Psikolojik İhtiyaçlar Arasındaki İlişkiler’, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 321-336.
Deniz, M. ve Avşaroğlu, S. (2014), ‘Üniversite Öğrencilerinin Duygusal Zekâ Yeteneklerinin Karar Vermede Özsaygı ve Karar Verme Stillerini Açıklama Düzeyinin İncelenmesi’, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 121-138.
Diener, E., Emmons, R. L., Grifﬁn, S. (1985), ‘The satisfaction with life scale’, Journal of Personality Assessment, 49, 71–75.
Dittmar, H. (2005),’ Compulsive buying – a growing concern? An examination of gender, age, and endorsement of materialistic values as predictors’, British Journal of Psychology, 96, 467-491.
Doğan Keskin, A. ve Günüç, S. (2017), ‘Testing Models Regarding Online Shopping Addiction’, Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 4, 221-242.
Durak, E.Ş. ve Durak, M. (2019), ‘Cultural Adaptation Of The Adapted Mobile Phone Use Habits (Ampuh) And The Adapted Cell Phone Addiction Test (Acpat) In Turkish Students And Adults’, 2nd International Congress On New Horizons In Education And Social Sciences (ICES-2019) Proceedings, June 18-19, Istanbul-TURKEY, 571-578.
Duroy, D., Gorse, P., Lejoyeux, M. (2014), ‘Characteristics of online compulsive buying in Parisian students’, Addictive Behaviors, 39, 1827-1830.
Ekici, S., Oruç, A.U., Çolakoğlu, T. (2018), ‘Üniversite Öğrencilerinin Özsaygının Erteleme Davranışlarına Etkisinin Araştırılması’, Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 20(2), 53-59.
Ertemel, A. V. ve Eroğlu Pektaş, G. Ö. (2018), ‘Dijitalleşen Dünyada Tüketici Davranışları Açısından Mobil Teknoloji Bağımlılığı: Üniversite Öğrencileri Üzerine Nitel Bir Araştırma’, Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 18-34.
Eşkisu, M., Hoşoğlu, R., Rasmussen, K. (2017), ‘An investigation of the relationship between Facebook usage, Big Five, self-esteem and narcissism’, Computers in Human Behavior, 69, 294-301.
George, D. ve Mallery, P. (2019). IBM SPSS Sttistics 25 Step by Step, A Simple Guide and Reference, Fifteenth Edition, NewYork, Routlage, Taylor & Francis.Global Digital Report 2019 (2019), https://wearesocial.com/global-digital-report-2019, (E.T. 02.11.19).
Gündoğar, D., Sallan Gül, S., Uksun, E., Demirci, S., Keçeci, D. (2007), ‘Üniversite Öğrencilerinde Yaşam Doyumunu Yordayan Etkenlerin İncelenmesi’, Klinik Psikiyatri,10, 14-27.
Gürbüz, S. (2019), Amos ile Yapısal Eşitlik Modellemesi, Temel İlkeler ve Uygulamalı Analizler, Seçin Yayıncılık: Ankara.
Hamarta, E. (2009), ‘A prediction of self-esteem and life satisfaction by social problem solving’, Social Behavior and Personality, 37(1), 73-82.
Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2019, (2019), http://tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30574, (E.T. 02.11.19).
Hayes, A. F. ve Rockwood, N. J. (2017), ‘Regression-based statistical mediation and moderation analysis in clinical research: Observations, recommendations and implementation’, Behavior Research and Therapy, 98, 39-57.
Işıklar, A. (2012), ‘Examining Psychological Well-Being and Self-Esteem Levels of Turkish Students in Gaining Identity against Role during Conflict Periods’, Journal of Instructional Psychology, 39(1), 41-50.
Jiang, Z. ve Shi, M. (2016), ‘Prevalence and co-occurrence of compulsive buying, problematic Internet and mobile phone use in college students in Yantai, China: relevance of self-traits’, BMC Public Health, 16, 1211-1219.
Karagöz, Y. (2016). İstatistiksel Analizler, SPSS ve AMOS 23 Uygulamalı. 1. Baskı. Nobel Akademik Yayıncılık: Ankara.
Kircaburun, K., Demetrovics, Z., Tosuntaş, Ş. B. (2018), ‘Analyzing the Links Between Problematic Social Media Use, Dark Triad Traits, and Self-esteem’, International Journal of Mental Health and Addiction, April 2018, 1-12.
Krajewska-Kułak, E., Kułak, W., Stryzhak, A., Szpakow, A., Prokopowicz, W., Marcinkowski, J.T. (2012), ‘Problematic mobile phone using among the Polish and Belarusian University students, a comparative study’, Prog Health Sci, 2(1), 45-50.
Lee, S., Park, J., Lee, S. B. (2016), ‘The Interplay of Internet Addiction and Compulsive Shopping Behaviors’, Socıal Behavior and Personality, 44(11), 1901-1912.Lee, Y. J. ve Park, J. K. (2008), ‘The Mediating Role of Consumer Conformity in E-compulsive Buying’, Advances in Consumer Research, Vol. 35, 387-392.
Manchiraju, S., Sadachar, A., Ridgway J. L. (2016), ‘The Compulsive Online Shopping Scale (COSS): Development and validation using panel data’, International Journal of Ment Health Addiction, 15, 209-223.
Minaz, A. ve Çetinkaya Bozkurt, Ö. (2017), ‘Üniversite Öğrencilerinin Akıllı Telefon Bağımlılık Düzeylerinin Ve Kullanım Amaçlarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi’, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(21), 268-286.
Nakip, M. ve Yaraş, E. (2017). SPSS Uygulamalı Pazarlamada Araştırma Teknikleri. 4. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
O’Guinn, T. C. ve Faber, R. J. (1989), ‘Compulsive Buying: A Phenomenological Exploration’, Journal of Consumer Research, 16(2), 147-57.
Özçelik, A. B., Eser Gegez, E., Burnaz, Ş. (2017), ‘Mobil İnternet, Tüketici Materyalizmi ve Alışveriş Bağımlılığı: Alışveriş Motivasyonlarının Düzenleyici Etkisi Üzerine Bir Araştırma’, Pazarlama Teorisi ve Uygulamaları Dergisi, 3(2), 1-20.
Özdemir, B., Çakır, Ö., Hussain, I. (2018), ‘Prevalence of Nomophobia among University Students: A Comparative Study of Pakistani and Turkish Undergraduate Students’, EURASIA Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 14(4), 1519-1532.
Özgür Güler, E. ve Veysikarani, D. (2019), ‘Nomofobi Üzerine Bir Araştırma: Üniversite Öğrencileri Örneği’, Beykoz Akademi Dergisi,7(1), 75-88.
Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton, NJ: Princeton University Press. Sharif, S. P. ve Khanekharab, J. (2017), ’ Identity Confusion and Materialism Mediate the Relationship Between Excessive Social Network Site Usage and Online Compulsive Buying’, Cyberpsychology Behavior and Social Networking, 20 (8), 494-500.
Shin, D.C. ve Johnson, D.M. (1978), ‘Avowed Happiness As An Overall Assessment Of The Quality Of Life’, Social Indicators Research, 5(1-4), 475-492.
Soyer, F., Yıldız, N.O., Harmandar Demirel, D., Serdar, E., Demirel, M., Ayhan, C., Demirhan, O. (2017), ‘Üniversite öğrencilerinin rekreatif etkinliklere katılımlarına engel teşkil eden faktörler ile katılımcıların yaşam doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi’, Journal of Human Sciences, 14(2), 2035-2046.
Sözkesen, M.E. ve Biçer, S. (2018), ‘Instagram’da Sosyal Kıyaslama, Benlik Saygısı ve Yaşam Doyumu İlişkisi: Fırat Üniversitesi Üzerinde Bir İnceleme’, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 29. Özel Sayı, 302-326.
Talan, T., Korkmaz, A., Gezer, M. (2016), ‘Üniversite Öğrencilerinin Mobil Telefon Bağımlılık Düzeylerinin İncelenmesi Üzerine Bir Çalışma: Kilis 7 Aralık Üniversitesi Örneği’, Uluslararası Çağdaş Eğitim Araştırmaları Kongresi, 29 Eylül – 02 Ekim 2016, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, 424-434.
Taşlıyan, M., Hırlak, B., Güler, B., Gündoğdu, E. (2018), ‘İnternet Bağımlılığı, Yaşam Doyumu Ve Bazı Demografik Değişkenler Arasındaki İlişkiler’, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 166-179.
Vicdan, H., Chapa, S., de los Santos, G. (2007), ‘Understanding compulsive buyers’ online shopping incidence: a closer look at the effects of sales promotions and bargains on Hispanic Americans’, Journal of Customer Behaviour, 6(1), 57-74.
Yao, M. Z., He, J., Ko, D. M., Pang, K. (2014), ‘The Inﬂuence of Personality, Parental Behaviors, and Self-Esteem on Internet Addiction: A Study of Chinese College Students’, Cyberpsychology Behavior and Social Networking, 17(2), 104-110.
Ye, S., Yu, L., Li, K-K (2012), ‘A cross-lagged model of self-esteem and life satisfaction: Gender differences among Chinese university students’, Personality and Individual Differences, 52, 546-551.
Yılmaz, H., Hamarta, E., Arslan, C., Deniz, M.E. (2013), ‘An investigation of loneliness, self-esteem and emotional intelligence skills in university students’, International Journal of Academic Research, 5(1), 205-209.
Yiğiter, K, Sarı, İ., Öztan Ulusoy, Y., Soyer, F. (2011), ‘Examining The Effect of Recreational Actıvıtıes On University Students’ Self-Esteem’, Sport SPA, 8(2), 15-19.