ÜMMÎ SİNAN DİVANI PERSPEKTİFİNDEN TASAVVUF

Zengin terim, mecaz, alegori dünyasına sahip tasavvuf klasik Türk edebiyatının beslendiği ana kaynaklardandır. Mutasavvıfşairlerin hislerini ifade etmesinde kullandıkları terimler klasik Türk edebiyatının evrensel dili olmuştur. Terimler klasikedebiyatta teşbih, istiare, telmih sanatlarıyla kullanılmış, edebiyatın mana derinliğine ulaşmasına vesile olmuştur. Dolayısıylamutasavvıf şairlerin divanları oldukça önemlidir. Bunlardan biri de XVII. yy. mutasavvıf şairi Ümmî Sinan Divanı’dır.Divanı’nda şair kendisini aşk dalgıcı, yüreği yaralı, Mansûr’u seyreden olarak betimleyerek teşbih, telmih sanatlarınıgerçekleştirmiştir. Ayrıca şair vahdet-i vücut anlayışı, aşk, âşık, bahr, mevc, dürr gibi eşya ve kâinatla ilgili tefekkür bakışınısembolik ifadelerle yansıtmıştır. Makalede aruzla yazılan 145 manzumenin taranması neticesinde elde edilen şiirlerden yolaçıkarak; tasavvufî ıstılâhlar, sûfîlerin makâm ve hâlleri incelenmiştir. Makalede incelenen konular şeriatla hakikat ilimlerininuzlaştırıcısı kabul edilen tasavvuf ilmine ait Kuşeyrî’nin Risâlesi temel alınarak yapılmıştır. Ümmî Sinan Divanı’ndan hareketletasavvuf görüşünün klasik Türk edebiyatına katkılarını, eserde hangi benzetme ve hayallerin yer aldığını belirleyerek alançalışmalarına katkı sağlayacağımızı düşünüyoruz

Anahtar Kelimeler:

Klasik Türk edebiyatı, Divan, Ümmî Sinan, Tasavvuf

SUFISM FROM THE PERSPECTIVE OF ÜMMÎ SİNAN’S DİVAN

Sufism, which has a rich world of term, metaphor, allegory, is one of the main sources where classical Turkish literature isfed. The terms used by the Sufi poets to express their feelings have been the universal language of classical Turkishliterature. The terms have been used in classical literature with the arts of simile, metaphor, and allusion and have beeninstrumental in reaching the depth of meaning. Therefore, the divans of Sufi poets are significant. One of them is the divanof Sufi poet Ümmî Sinan of XVII. century. In his Divan, Ümmî Sinan describes himself as a love-diver, who is heart-woundedand watching Mansûr, and performs the arts of smile and reference. The poet also reflects his understanding of the unity ofexistence and his view of contemplation of love, lover, sea, waves, pearl, or the universe with symbolic expressions. Sufiterms and the levels and states of Sufis have been scrutinized in the article based on the poems obtained as a result ofscanning 145 poems written in prosody. The topics were examined via the Kuşeyrî's Risale, which is accepted as a workbringing together sharia and sciences of truth. Overall, through Ümmî Sinan's Divan, the article is thought to contribute tothe field studies by identifying the contribution of Sufism to the classical Turkish literature and which metaphors anddreams are included in the work.

Keywords:

Classical Turkish literatur, Ottoman poetry, Ümmî Sinan, Sufism,

PDF

___

Aclûnî, İsmail b. Muhammed (ö.1162/1749), Keşfu’l-Hafâ ve müzilü’1-ilbas ‘alâ mâ iştehere mine’l-ehâdîs ‘alâ elsineti’n-nâs, I-II, Mektebetü’l-İlmi’l-Hadis, thk. Yusuf b. Mahmud Elhac Ahmed, ts.
Akün, Ö. F. (1994), “Divan Edebiyatı” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 9, İstanbul, s. 396.
Bilgin, A. (2012), “Ümmî Sinan” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 42, İstanbul, s. 310.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. (2017). Ümmî Sinan Divanı. (31.03. 2020) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr.
Canım, R. (2009), “Sâkînâme” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 36, İstanbul, s. 13.
Çağrıcı, M. (2012), “Tevekkül” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 41, İstanbul, s. 2.
Devellioğlu, F. (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 24. Baskı, Aydın, Ankara.
Erdoğan Taş, M. (2018). Güzellik Unsurlarıyla Divan Şiirinde Sevgili, 2. Baskı, Kitabevi, İstanbul.
Fığlalı, R. F. (1989), “Ali” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 2, İstanbul, s. 371.
Işık, E. (1995), “Fâtiha Sûresi” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 12, İstanbul, s. 252-253.
Kara, M. (2008), “Tekke Eğitimi ve Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6/12, 107-138.
Kuşeyrî, A. (2019). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risâlesi, (Çev: S. Uludağ), Dergâh Yayınları, İstanbul.
Nalçacıgil Çopur, E. (2016). 16. Yüzyıl Mesnevilerinde Ayet ve Hadis İktibasları, 1. Baskı, Uğur Tuna, İstanbul.
Öngören, R. (2011), “Tasavvuf” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 40, İstanbul, s. 119.
Öngören, R. (2013), “Zikir” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 44, İstanbul, s. 410.
Öz, M. (2013), “Zülfikar” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 44, İstanbul, s. 553.
Özler, M. (2012). “Tevhid” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 41, İstanbul, s. 18.
Pala, İ. (2004). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, 13. Baskı, Kapı, İstanbul.
Râzî, F. (2008). Tefsîr-i Kebîr Mefâtîhu’l-Gayb, (Çev: S. Yıldırım, S. Kılıç, L. Cebeci, C. S. Doğru), Huzur Yayınevi, İstanbul.
Sarıkçıoğlu, E. (2012), “Tevhid” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 41, İstanbul, s. 22.
Taslaman, C. (2020). Bıg Bang ve Tanrı, 26. Baskı, İstanbul, İstanbul.
Topaloğlu, B. (1997). “Hamd” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 15, İstanbul, s. 443.
Uludağ, S. (2005). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, 2. Baskı, Kabalcı, İstanbul.
Uludağ, S. (1997), “Hallâc-ı Mansûr” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 15, İstanbul, s. 378.
Uludağ, S. (1997), “Halvet” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 15, İstanbul, s. 386.
Uludağ, S. (2010), “Takvâ” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 39, İstanbul, s. 484.
Uludağ, S. (2012), “Tevekkül” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 41, İstanbul, s. 3.
Uludağ, S. (2012), “Tevhit” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 41, İstanbul, s. 21-22.
Uludağ, S. ve Eraydın, S. (1995), “Erbaîn” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 11, İstanbul, s. 270.
Yavuz, Y. Ş. (1997), “Hakka’l-Yakîn” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 15, İstanbul, s. 203.
Yılmaz, M. (2013). Kültürümüzde Ayet ve Hadisler Ansiklopedik Sözlük, 1. Baskı, Kesit, İstanbul.