KİTÂBU’L-CUMELİ Fİ’N-NAHV VE NETÂİCU’L-FİKERİ Fİ’N-NAHV KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME

Arapçanın dil bilgisi kurallarını ihtiva eden eserlerden ikisi Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. İshâk ez-Zeccâcî’nin (ö. 339/951) Kitâbu’l-Cumeli fi’n-Nahv ve Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdillah b. Ahmed el-Has‘amî es-Süheylî’nin (ö. 581/1185) Netâicu’l-Fikeri fi’n-Nahv isimli eserleridir. Bu iki eser de ağırlıklı nahiv olmak üzere, hem nahiv hem de sarf konularını ihtiva etmektedir. Netâicu’l-Fikeri fi’n-Nahv isimli eserlerin mukaddimesinde yazar eserinin, ez-Zeccâcî’nin Kitâbu’l-Cumeli fi’n-Nahv’in bir şerhi olduğunu iddia etmektedir. Bu çalışmanın konusu ve amacı bu iddianın doğru olmadığının ortaya konulmasıdır. Çalışmada öncelikle müellifler ve bütün eserleri hakkında bilgiler verilmiş, ardından çalışmada ele alınan iki eser detaylı bir şekilde tanıtılmıştır. Her iki eser yöntem, muhteva ve üslup yönünden karşılaştırılmıştır. İki eserde ele alınan her bir konunun eserlerde anlatımı ayrı ayrı verilmiştir. Bu karşılaştırma neticesinde ikinci eserin yazarın iddia ettiği gibi birinci eserin şerhi niteliğinde olmadığı, özgün bir eser olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili ve Belagatı, Arapça, Nahiv, Sarf

KITAB AL-CUMEL FI’N-NAHV AND NETAIC AL-FIKER FI’N-NAHV A COMPARATIVE REVIEW

PDF

___

Çöğenli, M. Sadi. (1993). “el-Cümelü’l-Kübrâ”. TDV İslam Ansiklopedisi VIII:114-15.
ed-Dabbî, Ebu Cafer Ahmed b. Yahya b. Ahmed el-Endelûsî. (1989). Buğyetu’l-Multemis fî Târihi Ricâli Ehli’l-Endelus. C. II. thk. İbrahim el-Ebyarî. Kahire: Dâru’l-Kitabi’l-Mısrî.
el-Ednevî, Ahmed b. Muhammed. (1997). Tabakâtu’l-Mufessirîn. thk. Süleymân b. Salâh Kazzî. Medine: Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem.
İbn Dihye, Ebu’l-Hattab Ömer b. Hasan b. Ali el-Kelbî. (1954). el-Mutrib min Eş’âri Ehli’l-Mağrib. thk. Hamid Abdülmecid, İbrahim el-Ebyarî. Kahire: Vizâretu’t-Terbiye ve’t-Ta’lîm.
İbn Hallikân, Ebu’l-Abbâs Şemseddin Ahmed b. Muhammed. (1968). Vefeyât’ul-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zemân. C. II. thk. İhsan Abbâs. Beyrut: Dâru Sâdır.
el-Kıftî, Cemâluddin Ebu’l-Hasan Ali b. Yusuf. (1986). İnbâhur-Ruvât ‘alâ Enbâahi’n-Nuhât. C. II. thk. Ebu’l-Fadl İbrahim. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabiyyi.
Kızıklı, Salih Zafer. (2013). “Bağdat Gramer Ekolüne Genel Bir Bakış”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 13(3):133-49.
Küçükaşçı, Mustafa Sabri. (2010). “Süheylî, Abdurrahman b. Abdullah”. TDV İslam Ansiklopedisi XXXVIII:30-32.
Özmen, Ferihan. (2017). “Abdurrahmân Es-Süheylî’nin Müfessir Kişiliği ve Er-Ravzü’l-Ünüf İsimli Eserinin Tefsir İlmi Açısından Tahlili”. Journal of Turkish Studies 12(35):375-91.
Sarmış, Sümeyye. (2000). “Basra Dil Ekolü ve ez-Zeccâcî’nin ‘el-Cumel fi’n-Nahv’ Kitabı”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
es-Suyyûtî, Hafız Celâluddin Abdurrahmân. (1979). Buğyetu’l-Vu‘at. C. II. thk. Muhammed Ebu’l-Fadıl İbrahim. Kahire: Daru’l-Fikr.
es-Süheylî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdillah b. Ahmed el-Has‘amî. (1992). Netâicu’l-Fikeri fi’n-Nahv. thk. Ali Muhammed Muavvaz, Âdil Ahmed Abdulmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye.
Tala, Murat. (2011). “ez-Zeccâcî ve el-Emâlî Adlı Eserinin Arap Dili ve Edebiyatında Yeri ve Değeri”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Tuna, Bekir. (2010). “ez-Zeccâcî ve İştikâku Esmâillâh Adlı Eserinin Arap Dilindeki Yeri”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Yıldız, Güllü. (2010). “Abdurrahman es-Suheylî (581/1185) ve Siyer Şehi”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yıldız, Musa. (2013). “Zeccâcî, Ebu’l-Kâsım”. TDV İslam Ansiklopedisi XLIV:175-76.
ez-Zeccâcî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahman b. İshâk. (1984). Kitâbu el-Cumeli fi’n-Nahv. thk. Ali Tevfîk el-Hamed. Ürdün: Dâru’l-Emel.
ez-Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. (1956). Tezkîratu’l-Huffâz. C. IV. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-’Arabî.
ez-Zirikli, Hayreddin. (1990). el-Aʻlâm. C. III. Beyrut: Dâru’l-ʻİlmi li’l-Melâyîn.