Denizli belediye tabibi Şakir Efendi İbn-i Hacı Ahmet Ağa (ö.1898)
Özet Amaç: Bu çalışmada, Osmanlı İmparatorluğu döneminde XIX. yüzyılın son çeyreğinde Denizli Sancağı ́nda en uzun süreyle Belediye Tabipliği görevini yerine getiren Şakir Efendi ́yi tanıtmak, sağlık alanında yapmış olduğu çalışmaları, o dönemde belediye tabiplerinin sorumluluk alanlarını ve yaşanan bazı sağlık problemleri ile sağlık konusunda halk uygulamalarını ortaya koymayı amaçladık. Gereç ve yöntem: Şeriye Sicil Defterleri ve Osmanlı Arşiv Belgeleri tarandıktan sonra transkripsiyonları yapılarak değerlendirilmeleri yapılmıştır. Bulgular: İncelediğimiz belgelerde Şakir Efendi, Denizli belediye sınırları içersinde teşhis ve tedavi hizmetlerinin yanı sıra, başka tabiplerle ortak cerrahî müdahalelere katılmış, özel olarak çalışan hekimlerin çalışmalarına nezaret ederek onların cerrahî müdahalelerine olur vermiş, otopsi yapmış ve adlî tabiplik görevini yürütmüştür. Sonuç: Şakir Efendi, yürürlükteki mevzuata uygun olarak en uzun süre Belediye Tabipliği görevini icra etmişken, görevini suistimal etmesi sonucunda hakkında adlî tahkikat süreci başlatılmış ve bunun neticesinde görevinden el çektirilmiştir.
Denizli municipality doctor: Shakir Efendi Ibn-i Haci Ahmet Aga (d.1898)
Purpose:In this study, we aim to introduce Shakir Efendi, who worked as municipality doctor for the longest time in Denizli in the last quarter of XIXth century, and his studies in the field of medicine, describing municipality doctors responsibilities, some health problems experienced and public health applications of the time. Materials and methods:Denizli Religious Registry Books and Ottoman archive documents, which were scanned and transcripted, have been evaluated. Results:According to the documents we have examined, Shakir Efendi participated in operations with other surgeons, approved some doctors operation decisions and worked as forensic practitioner performing autopsy as well as ordinary treatment services. Conclusion:Shakir Efendi, who worked for the longest time as municipality doctor in the framework of law, was forced to give up his job as a result of a judicial investigation into his abuse of his profession.
___
- 1. Atabek E M. Ortaçağ tababeti. İstanbul: Hilâl Matbaası, 1977;12-27.
- 2. Aksoy Y. Tarihte osmanlı bilim ve teknolojisi. İstanbul: Karma Kitaplar, 2008;49-79.
- 3. Cantay G. Anadolu türk beylikleri sanatı. Türkler (ed: Güzel H C. vd.). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002:8:15-29.
- 4. Nasuhioğlu İ. Tıp tarihine kısa bir bakış. Ankara: Diyarbakır Tıp Fakültesi Yayını, 2. Baskı, 1975;118- 132.
- 5. Şevki O. Beşbuçuk asırlık türk tabâbeti tarihi. sadeleştiren: Uzel İ. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını, 1991;27.
- 6. Altıntaş A. Karl Ambros Bernard ́ın Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane ́nin kurucusu olduğu meselesi ve görevi hakkında: 3. Türk Tıp Tarihi Kongresi, Kongreye sunulan bildiriler, 20-23 Eylül 1993, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1999;91-99.
- 7. Şehsuvaroğlu B N. Tıbbî deontoloji. İstanbul: Fatih Gençlik Vakfı Matbaa İşletmesi, 1986;49-177.
- 8. 8. Takvîm-i Vekâyi Gazetesi, Sayı: 259, 21 Ramazan 1259/15 Ekim 1843;3.
- 9. Bayat A H. Şeriye sicilleri ve tıp tarihimiz 1 rıza senetleri. 2. Türk Tıp Tarihi Kongresi, Kongreye sunulan bildiriler. 20-21 Eylül 1990, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1999;39-51.
- 10. Denizli Şeriye Sicil Defteri (DŞSD), 681:138/206. 19 Za 1295/14 Kasım 1878.
- 11. Denizli Şeriye Sicil Defteri (DŞSD), 681:247/468. 7 C 1299/25 Nisan 1882.
- 12. Denizli Şeriye Sicil Defteri (DŞSD), 681:247/469. 13 C 1299/1 Mayıs 1882.
- 13. Pakalın M Z. Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1983:3.
- 14. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İ..DH.. 1258/98831. 26 C 1309/27 Ocak 1892.
- 15. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.MKT. 1859/52. 10 M 1309/16 Ağustos 1891.
- 16. Ayverdi İ. Kubbealtı lugatı asırlar boyu târihî seyri içinde misalli büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınları, 2011.
- 17. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İ..DH.. 1258/98831. 26 C 1309/27 Ocak 1892.
- 18. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.MKT. 1920/73. 9 B 1309/8 Şubat 1892.
- 19. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.MKT. 343/12. 15 Ş 1312/11 Şubat 1895.
- 20. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), İ..TAL. 145/48. 21 Ra 1316/9 Ağustos 1898.
- 21. Devellioğlu F. Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi, 7. Baskı, 1986
- 22. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.MKT. 2110/105. 10 Ca 1316/26 Eylül 1898.
- 23. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.MKT. 2129/106. 22 C 1316/ 7 Kasım 1898.
- 24. Zeren Z. Lâtince-Türkçe-Osmanlıca anatomi sözlüğü ve türk anatomi terimleri, İstanbul: Çelikcilt Matbaası, 1959;166-206.
- 25. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), HSD.CB. 2/32. 8 M 1303/17 Ekim 1885.
- 26. http://teknonline.com/topografya-nedir.html (Erişim tarihi: 21.03.2014)
- 27. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.MKT. 1344/1. 1 Ca 1301/28 Şubat 1884.
- 28. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.MKT. 2005/113. 5 Ra 1310/27 Eylül 1892.
- 29. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.MKT. 2197/59. 25 Z 1316/6 Mayıs 1899.
- 30. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 20. Defa, Vilâyet Matbaası, İzmir 1317 H (1899/1900);290.
- 31. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), ŞD. 1027/9. 14 Ra 1322/29 Mayıs 1904.
- 32. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.MKT. 2197/112. 25 Z 1316/6 Mayıs 1899.
- 33. Avcı Y. Osmanlı devletinde afet yönetimi ve 1899 denizli depremi: Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu, Bildiriler (Ed: Özçelik A. vd.). Isparta: Fakülte Kitabevi, 2007;1:361-367.
- 34. Denizli Şeriye Sicil Defteri (DŞSD), 685: 104/454. 11 L 1317/12 Şubat 1900.
- 35. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 1. Defa, m.a.y., İzmir 1296 H (1878/1879);106.
- 36. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 2. Defa, Aydın Vilâyet Matbaası, İzmir 1297 H (1879/1880);111.
- 37. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 3. Defa, Aydın Vilâyet Matbaası, İzmir 1298 H (1880/1881);141.
- 38. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 4. Defa, Aydın Vilâyet Matbaası, İzmir 1299 H (1881/1882);170.
- 39. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 5. Defa, Aydın Vilâyet Matbaası, İzmir 1300 H (1882/1883);226.
- 40. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 6. Defa, Aydın Vilâyet Matbaası, İzmir 1301 H (1883/1884);201.
- 41. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 7. Defa, Tertip eden Mektupçu Hasan Hilmi, Aydın Vilâyet Matbaası, İzmir 1302 H (1884/1885);179.
- 42. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 10. Defa, Tertip eden Mektupçu Fehmi, Aydın Vilâyet Matbaası, İzmir 1304 M (1888/1889);346.
- 43. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 11. Defa, Aydın Matbaası, İzmir 1305 M (1889/1890);161.
- 44. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 12. Defa, Aydın Vilâyet Matbaası, İzmir 1306 M (1990/1891);190.
- 45. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 13. Defa, Tertip eden Cemiyet-i Resmiye azasından İbrahim Cavid, Vilâyet Matbaası, İzmir 1307 M (1891/1892);2:168
- 46. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 14. Defa, Vilâyet Matbaası, İzmir 1311 H (1893/1894);240.
- 47. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 15. Defa, Vilâyet Matbaası, İzmir 1312 H (1894/1895);348.
- 48. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 16. Defa, Vilâyet Matbaası, İzmir 1313 H (1895/1896);327.
- 49. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 17. Defa, Vilâyet Matbaası, İzmir 1314 H (1896/1897);321.
- 50. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 18. Defa, Vilâyet Matbaası, İzmir 1315 H (1897/1898);329.
- 51. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 19. Defa, Vilâyet Matbaası, İzmir 1316 H (1898/1899);309.
- 52. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 21. Defa, Vilâyet Matbaası, İzmir 1319 H (1901/1902);248.
- 53. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 22. Defa, Vilâyet Matbaası, İzmir 1320 H (1902/1903);252.
- 54. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 23. Defa, Vilâyet Matbaası, İzmir 1321 H (1903/1904);240.
- 55. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 24. Defa, Vilâyet Matbaası, İzmir 1323 H (1905/1906);234
- 56. Aydın Vilâyet Salnâmesi, 25. Defa, Vilâyet Matbaası, İzmir 1326 H (1908/1909);514.