Uşak kazası (1676 tarihli avarız defterine gore)

Uşak, günümüzde Ege Bölgesi’nde yer alan bir il merkezidir. XI. yüzyıldan itibaren Türk hâkimiyetine girmiş ve Bizans ve Selçuklular arasında sürekli el değiştirmiştir. Uzun bir süre Germiyanoğulları Uşak ve civarında hâkim olmuştur. II. Murad döneminde, Germiyanoğlu II.Yakub Bey’in vasiyetiyle kesin olarak Osmanlı Devleti idaresine girmiştir (1429). Anadolu Eyâleti’nin Kütahya sancağına bağlı bir kazâ statüsü kazanmış ve bu özelliğini muhafaza etmiştir. 1676 tarihinde Kütahya Sancağı’nın avârız tahriri yapılmıştır. Bu incelemede Kütahya Sancağı’na bağlı Uşak Kazâsı’nın durumu ele alınmış, Uşak Şehri ve kazâya bağlı köylerin nüfusu değerlendirilmiştir. Bahsedilen tarihte Uşak şehir merkezinde 9 mahalle yer almaktadır. Bu mahallelerde 383 nefer ve 72 askerî olmak üzere toplam 455 hâne kayıtlıdır. Kazaya bağlı köylerde 2269 nefer ve 64 askerî olmak üzere 2333 hâne kaydedilmiştir.

Town of Uşak (according to the avariz defteri of 1676)

Today, Uşak is a city center located in the Aegean Region. It fell under the domination of the Turks during the 11th century, and constantly changed hands between the Byzantine and Seljuks. For a long time, the Germiyanoğulları dominated Uşak and its surrounding districts. During the 2nd Murad period, due to the will of Germiyanoğlu 2nd Yakub bey it fell under the domination of the Ottoman Empire (1429). It took over the status of a town, which was connected to the sanjak of Kütahya, an Anatolian state; it preserved this characteristic. The extraordinary tax for the flag of Kütahya was written in 1676. The state of the town of Uşak, of the Kütahya sanjak, was addressed in this study. The city of Uşak and the population of its surrounding towns were assessed. There were nine neighborhoods in the city center of Uşak at the date in question. The recorded number of households in these neighborhoods was 455; 383 “nefer” and 72 “askerî”. The recorded number of households in the villages of the town was 2333; 2269 “nefer” and 64 “askerî”.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi,

Maliyeden Müdevver Defterler

BOA. MAD. 2498.

BARKAN, Ömer Lütfi, “Avarız”, İA, II, 2001, s. 13-19.

ÇAKIR, İbrahim Etem, "1642 Tarihli Avarız Defterine Göre İspir Sancağı", The Journal of International Social Research, 2 / 8, 2009, s. 109-122.

DARKOT, Besim, “Uşak”, İA, XIII, 2001, s. 73-75.

DEMİRCİ, Süleyman, “Complaints about avâriz assessment and payment in the avâriztax system: An aspect of the relationship between centre and periphery. A case study of Kayseri 1618-1700”, Journal of the Economic and Social History of the Orient JESHO, 46/4 (2003), s. 437-474.

DEMİRCİ, Süleyman, “Collection of avâriz and nüzul Levies in the Ottoman Empire: A Case Study of the Province of Karaman, 1620-1700”, Belleten, 69/256 (Aralık 2005), s. 897-912.

DEMİRCİ, Süleyman, “Avâriz and Nüzul Levies in the Ottoman Empire: A Case Study of the Province of Karaman, 1620s-1700”, Belleten, 70/258 (Ağustos 2006), s. 563-590.

DEMİRCİ, Süleyman, “Demography and History: The Value of the Avârizhâne Registers for Demographic Research, A Case of Study of the Ottoman Sub- Provinces of Konya, Kayseri ve Niğde, c. 1620s-1700, Turcica, 38, 2006, s. 181- 211.

DEMİRCİ, Süleyman, C. Ebru Saygı, “XVII. Yüzyıl Ortalarına Doğru Erzincan Kazâsında İskân ve Toplumsal Yapı”, CIEPO-Comité International des Études Pré-Ottomanes et Ottomanes/Uluslararası Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Tarihi Araştırmaları 6. Ara Dönem Bildirileri Kitabı (Uşak / 14-16 Nisan 2011), c. 1, İzmir, Kasım – 2011, s. 486-510.

ERGENÇ, Özer, “Osmanlı Şehirlerindeki Yönetim Kurumlarının Niteliği Üzerinde Bazı Düşünceler”, VIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, c. II, Ankara, 1981, 1265-1274.

ERGENÇ, Özer, “Osmanlı Şehrindeki Mahallenin İşlev ve Nitelikleri Üzerine”, Osmanlı Araştırmaları, IV, 1984, 69-78.

Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, c. IX, (Haz: Y. Dağlı-S. A. Kahraman-R. Dankoff), İstanbul 2005.

GÖKÇE, Turan, XVI ve XVII. Yüzyıllarda Lâzıkıyye (Denizli) Kazâsı, Ankara 2000.

GÖKÇE, Turan, “Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Uşak Kazâsı”, 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu 25-27 Ekim 2001, c. I, İstanbul 2001, s. 201-216.

GÖKÇE, Turan, “Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Uşak Kazâsı Kır İskân Yerleri ve Nüfus”, XIII. Türk Tarih Kongresi Ankara, 4-8 Ekim 1999 Kongreye Sunulan Bildiriler, c. III, III. Kısım, Ankara 2002, s. 1365-1387. Transformation in the Ottoman Empire, 1600- 1700” Archivum Ottomanicum, VI (1980), s. 283-337.

İNBAŞI, Mehmet, “1642 Tarihli Avârız Defterine Göre Erzurum Şehri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, IV, İstanbul 2001, s. 9-32

İNBAŞI, Mehmet, “Erzincan Kazâsı (1642 Tarihli Avârız Defterine Göre)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 16/41, Erzurum 2009, s. 189-214.

İNBAŞI, Mehmet, “Bayburd Sancağı (1642 Tarihli Avârız Defterine Göre)”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10/2, Erzurum 2007,s. 89-117.

Kâtib Çelebî, Kitâb-ı Cihânnümâ, İstanbul 1145.

KUL, Eyüp, “1642 Tarihli Avârız Defterlerine Göre Şiran Kazası ve Köyleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 44, 2010, s. 271-289.

OCAK, Ahmet Yaşar, “Hacım Sultan”, DİA, 1996, XIV, s. 505-506.

Orta Karadeniz Tarihinin Kaynakları VII-Karahisar-ı Şarkî Sancağı Mufassal Avârız Defteri (1642-1643 Tarihli), (Haz. Mehmet Öz-Fatma Acun), Ankara 2008.

ÖNTUĞ, Murat, Osmanlı Dönemi Uşak’taki Dini Yapılar: Camiler ve Mescitler, CIEPO-Comité International des Études Pré-Ottomanes et Ottomanes/ Uluslararası Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Tarihi Araştırmaları 6. Ara Dönem Bildirileri Kitabı (Uşak / 14-16 Nisan 2011), c. II, İzmir, Kasım – 2011, s. 959-992.

ÖZ, Mehmet, “Bozok Sancağı’nda İskân ve Nüfus (1539-1642), XII. Türk Tarihi Kongresi (Ankara, 12–16 Eylül 1994), Kongreye Sunulan Bildiriler III, Ankara 1999, s. 787-794.

ÖZDEĞER, Mehtap, 15-16. Yüzyıl Arşiv Kaynaklarına Göre Uşak Kazasının Sosyal ve Ekonomik Tarihi, İstanbul 2001.

ÖZEL, Oktay, “17. Yüzyıl Osmanlı Demografi ve İskan Tarihi İçin Önemli Bir Kaynak: Mufassal Avarız Defteri”, XII. Türk Tarihi Kongresi (Ankara, 12–16 Eylül 1994), Kongreye Sunulan Bildiriler III, Ankara 1999, s. 735-743.

PAMUK, Bilgehan, XVII. Yüzyılda Bir Serhad Şehri Erzurum, İstanbul 2006.

SAHİLLİOĞLU, Halil, “Avârız”, DİA, IV, İstanbul 1991, s. 108-109.

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Bizans ve Selçukiylerle Germiyan ve Osmanoğulları Zamanında Kütahya Şehri, İstanbul 1932.

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu ve Karakoyunlu Devletleri, Ankara 2003.

ÜNAL, Mehmet Ali, “1646 (1056) Tarihli Harput Kazâsı Avârız Defteri”, Osmanlı Devri Üzerine Makaleler-Araştırmalar, Isparta, s. 119-169.

ÜNAL, Mehmet Ali, “XVI. Yüzyılda Buldan Yöresine Ait Bilgiler”, Buldan Sempozyumu Bildirileri, (edit. İrfan Ertuğrul-Turgut Tok), 2005, s. 473-492.

VARLIK, Mustafa Çetin, Germiyanoğulları Tarihi (1300-1429), Ankara 1974.

VARLIK, Mustafa Çetin, “XVI. Yüzyılda Kütahya Sancağı’nda Yerleşme ve Vergi Nüfusu”, Belleten, LII / 202, Nisan 1988, s. 115-168.

VARLIK, Mustafa Çetin, “Kütahya”, DİA, XXVI, 2002, s. 581-584.