Türk İstiklâl Harbi'nde Alman Silahları ve Askerî Mühimmâtı

I. Dünya Savaşı sonunda İtilaf Devletleriyle yapılan Mondros Mütarekesi hükümleri gereğince Osmanlı Devleti, müttefiki olduğu Almanya ve Avusturya ile irtibatını kesmek zorunda kaldı. Aynı zamanda Osmanlı Devleti, yine mütareke hükmü gereğince kendi ülkesinde savaş süresince önemli vazifelerde bulunmuş olan bu devletlerin asker ve sivil halkını da sınır dışına çıkarmak mecburiyetinde idi. Mütarekenin Anadoluda doğurduğu kasvetli hava ve ardından İtilaf Devletlerinin Anadoluda başlattığı işgaller karşında Türk halkı, Mustafa Kemal Paşa liderliğinde silahlı direnişi başlattı. Türk halkının, istiklâl mücadelesinde kullandığı bu silahların önemli miktarı Alman silahları idi. Bahsedilen silahlarının bir kısmı I. Dünya Savaşından Anadoluda kalanlar -kalması için büyük mücadele verilen- diğer kısmı ise Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılmasından sonra özellikle Almanyadan satın alınanlardı. Bu çalışmada; İstiklâl Harbi yıllarında kullanılan Alman silahlarının ve diğer askerî mühimmâtın hangi cephelere sevk edildiği, ayrıca Almanyadan peyderpey silah ve diğer harp malzemelerinin ne kadar alındığı tespit edilmeye çalışılacaktır. Mondros Mütarekesinden sonra Osmanlı Devletinin dirayetsizliği karşısında Türk halkının kendi topraklarını korumak maksadıyla tekrar İtilaf Devletleriyle silahlı mücadeleye girmek zorunda kalması, aslında I. Dünya Savaşının sonucuna Anadolu halkının hiç de razı olmadığını göstermektedir. İtilaf bloku içinde bulunan İngiltere, Fransa, Yunanistan ve İtalya bu yıllarda Anadoluda işgalci devletler konumunda olduğuna göre, Türk halkının onlara karşı kullanılacağı Alman silahları ve askeri mühimmâtı ayrı bir önem taşımaktadır. Ayrıca Milli Mücadele döneminde Ankara Hükümeti ile Almanya arasında temasların olması, adı koyulmamış gizli bir ittifakın da devam ettiğine işaret etmektedir.

German Weapons and Ammunition in the Turkish War of Independence

At the end of the First World War, due to the conditions of the Armistice of Mudros, which was signed with the Entente Powers, the Ottoman State had to cut all ties with its Allies -Germany and Austria- and had to deport all the soldiers and civilians of these states, who held important positions during the war. In the face of negative mood generated by the Armistice and the occupations of Entente Powers in Anatolia, the Turkish people started the armed resistance under the leadership of Mustafa Kemal Pasha. Majority of the weapons that the Turkish people used during the War of Independence were German weapons. A part of these weapons were remains of weapons used in Anatolia during the First World War (and a great deal of effort was given for these weapons to stay in Anatolia); another part of them were bought particularly from Germany after the opening of the Turkish Grand National Assembly. In this study, we will try to establish which fronts these German weapons and other ammunition were sent during the years of the Turkish War of Independence and the quantity of weapons and other ammunition received from Germany. We will also adress financial aspects of these German munitions, which were bought by the Turkish side. The fact that the Turkish people, when faced with the incapability of the Ottoman State after the Armistice of Mudros, began to organize an armed resistance against the Entente Powers in order to protect their country, clearly indicates that the Turkish people did not comply with the outcome of the First World War. Within this period, the Entente Powers - Britain, France, Greece, Italy - were in the position of occupying states, thus the German weapons and ammunition, which were to be used against them by the Turkish people, signify a particular importance. Furthermore the existence of various contacts between Ankara government and Germany during the period of the Turkish War of Independence, indicates that an unnamed secret alliance continued.

___

A. Arşivler Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Arşivi (Tite Arşivi): K22B22-12001; K249G14B14-4001; K249G9B9001; 244G2B2001; K249G11B11-2001; K252G21B21001; K249G9B9-1001; K60G69B69001; K60G65B65-2001-2; K60G72B72-6001; K60G61B61001; K313G86B86001; K322G34B34001; K322G24B24001; K322G20B20001; K321G13B13001; K321G50B50001; K321G52B52001; K321G54B54001; K35G151B151001; K321G65B65-1001; K318G83B83001; K53G199B199-a001; K61G69B69001; K61G13B13001; K39G34B34001: K41G71B71001; K36G151B151001; K41G77B77001; K41G77B77-1001; K38G44B44001; K38G44B44-1001; K28G2B2-7001; K36G182B182001; K59G122B122001; K59G135B135001; K38G43B43-2001; K38G43B43-1001; K46G133B133-3001; K297G16B16001: 206G46B46001; K93G29B29-12.a001. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA): 030.18.01.01.2.23.17; 080-180-01-01/013- 13-14; 030.18.01.01.014.39.10.001; 030.18.01.01.2.36.4; 030.18.01.010.40.001; 030.18.01.01.2.30.9; 030.018.01.00112.58-14; 030.18.01.01.2.36.4; 180.09.61.304.1.69. Türk Kızılay Arşivi (TKA): 223-38; B. Gazeteler Alemdar, 18 Kanun-ı Evvel 1334/18 Aralık 1918; 14 Şubat 1335/14 Şubat 1919; 29 Kanun-ı Sani 1335/29 Ocak 1919; 25 Şubat 1335/25 Şubat 1919; 29 Kanun-ı Evvel 1334/29 Aralık 1918. Akşam, 18 Teşrin-i Sani 1337/18 Kasım 1921; 25 Teşrin-i Evvel 1337/25 Ekim 1921; 12 Temmuz 1339/12 Temmuz 1923. Ahali, 22 Kanun-ı Evvel 1334/22 Aralık 1918; 30 Kanun-i Sani 1335/30 Ocak 1919. İstiklâl, 1 Kanun-ı Sani 1335/1 Ocak 1919; 7 Kanun-ı Sani 1335/7 Ocak 1919; 16 Kanun-ı Sani 1335/16 Ocak 1919; 29 Kanun-ı Sani 1335/29 Ocak 1919; 5 Şubat 1335/5 Şubat 1919; 2 Mart 1335/2 Mart 1919; 18 Mart 1335/18 Mart 1919; 11 Mayıs 1335/11 Mayıs 1919; 25 Mayıs 1335/25 Mayıs 1919; 22 Haziran 1335/22 Haziran 1919; 22 Haziran 1335/22 Haziran 1919; 19 Ağustos 1335/19 Ağustos 1919; 3 Eylül 1335/3 Eylül 1919. İstiklâl Harbi Gazetesi, Yayına Hazırlayan: Ömer Sami Coşar, 23 Mayıs 1919; 10 Temmuz 1919. Yenigün, 11 Teşrin-i Evvel 1923/11 Ekim 1923. C. Hatıralar AKER, M. Şefik, 57 nci Tümen ve Aydın Millî Mücadelesi (1918-1920), Yayına Hazırlayanlar: Ahmet Tetik, Ayşe Seven, Mahmut Yüksel Canbaz, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 2006.

AKINCI, İbrahim Ethem, Demirci Akınları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.

AMSTRONG, Harold, Türkiye Nasıl Doğdu, Özgü Yayınları, İstanbul 2011.

ALTAY, Fahrettin, İstiklâl Harbimizde Suvari Kolordusu, İnsel Kitabevi, İstanbul 1949.

APAK, Rahmi İstiklâl Savaşında Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1990.

ATAY, Falih Rıfkı, Çankaya, Bateş Yayınları, Ankara 1984.

ATAY, Falih Rıfkı, Atatürkün Anlattıkları, Sel Yayınları, İstanbul 1955.

BAŞKÂTİPZÂDE, Ragıp, Tarih-i Hayatım, Tahsil-Harp-Esaret-Kurtuluş Anıları, Yayına Hazırlayan: M. Bülent Varlık, Kebikeç Yayınları, Ankara 1996.

BIYIKLIOĞLU, Tevfik, Trakyada Milli Mücadele, Cilt I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1987.

CEBESOY, Ali Fuat, Bilinmeyen Hatıralar, Kuva-yı Milliyenin İçyüzü, Yayına Hazırlayan: Osman Selim Kocahaboğlu, Temel Yayınları, İstanbul 2011.

ÇETİNKAYA, Ali, Ali Çetinkayanın Milli Mücadele Dönemi Hatıraları, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1993.

Genekurmay Personel Daire Başkanlığı Askeri Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı, Kuvayımilliye Komutanı Tekelioğlu Sinan Beyin Günlüğü, Ankara. 2012.

GÖRGÜLÜ, İsmet- ÇALIŞLAR, İzzettin, On Yıllık Savaşın Günlüğü, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997.

İNÖNÜ, İsmet, İnönünün Hatıraları, Genç Subaylık Yıllarım 1884-1918, Cilt I, Burçak Yayınları, İstanbul 1969.

MÜLÂZIM, Mehmet Sinan, Harp Hatıraları Çanakkale-Irak-Kafkas Cephesi, Vadi Yayınları, Ankara, 2006.

NUTKU, Emrullah Bir Deniz Subayının İstiklâl Savaşı Hatıraları I, İstiklal Savaşında Denizciler, Yakın Tarihimiz, 1(1 Mart 1962), s. 25-27.

OKDAY, İsmail Hakkı, Yanyadan Ankaraya, Sebil Yayınevi, İstanbul 1994.

ÖZALP, Kâzım Milî Mücadele, Cilt I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.

PEKER, Nurettin, Nurettin Peker, 1918-1923 İstiklâl Savaşının Vesika ve Resimleri İnönü, Sakarya, Dumlupınar Zaferlerini Sağlayan İnebolu-Kastamonu ve Havalisi Deniz ve Kara Harekâtı ve Hatıralar, Gün Basımevi, 1955.

SÂBİS, Ali İhsan, İstiklâl Harbi ve Gizli Cihetleri, Cilt 5, Nahir Yayınları, İstanbul 1993. SANDER, Liman von, Türkiyede Beş Sene, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2010.

SELÇUK, İlhan, Yüzbaşı Selahattinin Romanı, Cilt 1-2, Remzi Kitabevi Yayınları, İstanbul 1975-1976.

TANSU, Samih Nafiz, Samih Nafiz Tansu, İki Devrin Perde Arkası, Ararat Yayınları, İstanbul 1969.

TENGİRŞEK, Yusuf Kemal, Vatan Hizmetinde, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1981.

TOMRUK, Ahmet Esat /İngiliz Kemal, Türk Casusu İngiliz Kemal Ortadoğuda, Geçit Kitabevi Yayınları, İstanbul 2005.

D. Telif Eserler AYDINEL, Sıtkı, Güneybatı Anadoluda Kuvâ-yı Milliye Harekâtı, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990.

AYIŞIĞI, Metin, Metin Ayışığı, Belgelerin Işığında Mili Mücadele Tarihimiz, Sentez Yayınları, İstanbul 2012.

BAYUR, Yusuf Hikmet, Türkiye Devetinin Dış Siyasası, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995.

BEŞİRLİ, Mehmet II. Abdülhamit Döneminde Osmanlı Ordusunda Alman Silahları, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (2004), s. 121-139.

BEŞİRLİ, Mehmet, I. Dünya Savaşı Öncesinde Türk Ordusunun Top Mühimmatı Alımında Pazar Mücadelesi: Alman Friedrich Krupp Firması ve Rakipleri, Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15 (2004), s. 169-203.

DURGUN, Bülent, Alman Islah Heyetleri ve Bischoffun Balkan Harbinde Osmanlı Ordusunun Ulaştırması Hakkında Değerlendirmeleri, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XII/2 (Kış 2012) s. 101-120.

Türk İstiklâl Harbi, Cilt II, Batı Cephesi 3. Kısım, Genelkurmay Harp Tarihi Yayınları, Ankara 1966.

GÖRGÜLÜ, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1993.

HARMAN, Chris, Kaybedilmiş Devrim, Almanya (1918-1923), Çeviren: Cengiz Algan, Pencere Yayınları, İstanbul 2011.

KARACAGİL, Ö. Ömer, Alman İmparatoru İstanbulda (1917), Gazi Akademik Bakış, 6/12 (Yaz 2013), s. 111-133.

KAZMAZ, Süleyman, Milli Mücadelede İpsiz Recep ve Rizeli Gönüllüler, Türk Halk Kültürü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, Ankara 1996.

KENT, Marian, Osmanlı İmparatorluğunun Sonu ve Büyük Güçler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.

KILIÇ, Sezen, Türk Alman İlişkileri ve Türkiyedeki Aman Okulları (1852den 1945e Kadar), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2005.

İLHAN, Suat, Harp Yöntemi ve Atatürk, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1987.

ORTAYLI, İlber, Osmanlı İmparatorluğunda Alman Nüfuzu, İletişim Yayınları, İstanbul 2001.

SATIŞ, İhsan, 19. Yüzyılın İkinci yarısında Osmanlı Amerika Silah Ticareti, History Studies, Relationships of the USA and The Great Middele East Special Issue /2011, s. 295- 311.

ŞİMŞİR, N. Bilâl, Atatürk İle Yazışmalar 1920-1923, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992.

TANSEL, Selahattin, Mondrostan Mudanyaya Kadar, Cilt I-IV, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1991.