Osmanlı Diplomasi Tarihinin Yazımında KullanÖlan Başlıca Kaynaklar ùle Bu Kaynakların incelenmesindeki Metodolojik ve Diplomatik Yöntemler Üzerine Bir Değerlendirme

Diplomasi, devletlerarasÖ iliûkileri yürütme sanatÖ olup, bir devletin diİer devletler ile olan iliûkilerinde uyguladÖİÖ yöntem ve esaslarÖ ifade eder. Tarih boyunca var olan her devlet gibi OsmanlÖ Devleti de kuruluûundan yÖkÖlÖûÖna kadar kendine özgü bir takÖm diplomatik faaliyetler sergilemiûtir. Bu faaliyetlerin incelenmesi ve tespiti, özellikle OsmanlÖ Devleti'nin dÖû politikasÖ olmak üzere, içyapÖsÖ ve diİer siyasî, sosyal, kültürel ve ekonomik geliûim süreçlerini aydÖnlatacak niteliklere sahiptir. Bu açÖdan OsmanlÖ diplomasi tarihinin araûtÖrÖlmasÖ ve yazÖmÖnda döneme ait kaynaklarÖn kullanÖmÖ ve bu kaynaklarÖn kullanÖmÖnda izlenecek yöntemlerin bilinmesi oldukça önem arz etmektedir. OsmanlÖ diplomasisi ile ilgili birinci elden kaynaklar olan ahitnameler, name-i hümayunlar ve sefaretnameler ile sÖnÖr tahdit raporlarÖ ve diİer ikincil çalÖûmalarÖn kronolojik ve metodolojik bir ûekilde incelenmesi diplomasi çalÖûmalarÖna önemli katkÖlar saİlayacaİÖ gibi, OsmanlÖ Devleti'nin bÖraktÖİÖ derin mirasÖn gelecek kuûaklara aktarÖlmasÖna yardÖmcÖ olacaktÖr. Bu noktada çalÖûmamÖz bu amaç doİrultusunda hazÖrlanmÖû olup, temel amacÖmÖz OsmanlÖ diplomasi tarihine yön veren kaynaklarÖn kullanÖmÖ ve yazÖmÖnda izlenecek diplomatik ve metodolojik yollarÖn tespitini yapmaktÖr.

A Review on Primary Sources Used in Writing Ottoman Diplomatic History and the Methodological and Diplomatics Techniques in Analyzing These Sources

Diplomacy is an art of managing international relationships and refers to the techniques and principles applied by a state in its relationships with other states. Like any state having existed throughout history, the Ottoman Empire adopted some distinctive diplomatic activities from its foundation to its collapse, as well. Analysis and determination of those activities has properties to enlighten internal structure and other political, social, cultural and economic development processes of the Ottoman Empire, foreign policy in particular. In this respect, it is highly important to use the sources related to the period and know the techniques to follow in use of those sources in searching and writing the diplomatic history of Ottoman Empire. Analyzing the treaties, imperial letters and ambassadorial reports, which are first hand sources concerning Ottoman diplomacy, and border restriction reports and other secondary works in a chronological and methodological manner will make significant contributions to diplomacy studies as well as help to transfer the deep heritage left by the Ottoman Empire to next generations. Herein, our study is prepared for this objective and our main objective is to determine the diplomatic and methodological techniques to follow in using the sources which direct diplomatic history of Ottoman Empire and writing this history.

___

BOA. A. DVNS. Nemçelü Ahidnamesi, nr. 57/1; 59/3.

BOA. ADV. DVE. D. Rusya Ahidnamesi, nr. 83/1.

BOA. C. MTZ., nr. 7/342; nr. 11/522.

BOA. A. DVN. MHM. nr. 29/89.

BOA. BEU, nr. 1058/79312; nr. 900/ 67455; nr. 398/29789.

BOA. Y. PRK. HR. nr. 10/14.

BOA. C. HR. nr. 11/522; nr. 157/7815.

BOA. HR. KKT, nr. 112/1.

BOA. C. HR. nr. 10/104.

BOA. HR. KKT, nr. 132/ 100.

ABOU EL-HAJ, RÖfaat Ali, Formation Of The Modern State: The Ottoman Empire Sixteenth to Eighteeth Centuries, Albany: State Üniversity of New York, Press, 1991. AFYONCU, Erhan, Tanzimat Öncesi OsmanlÖ Tarihi AraûtÖrma Rehberi, Yeditepe Yay., ùstanbul 2007.

Ahmed Cevdet Paûa, Tarih-i Cevdet, C. I-XII, Hikmet Neûriyat, ùstanbul 1858-1883.

AKIN, Hatice, XVIII. YüzyÖlÖn ùlk YarÖsÖnda OsmanlÖ ùmparatorluøu'nda Islahat ÇabalarÖ, BasÖlmamÖû Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya 2011.

BaûbakanlÖk OsmanlÖ Arûiv Rehberi, OsmanlÖ Arûivi Daire BaûkanlÖøÖ Yay.,ùstanbul 2000. BULL, Hedley, The Anarchical Society: A Study of in World Politics, Macmillian, London 2007, s.

DEVELLiO÷LU, Ferit, OsmanlÖca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, AydÖn Kitabevi, Ankara 2001.

ERDEM, Ahmet Yavuzhan, OsmanlÖ Diplomasisinin Modernleûmesinde Tanzimat Dönemi, BasÖlmamÖû Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2010.

ERDEM, Gökhan, OsmanlÖ ùmparatorluøu'nda Sürekli Diplomasi'ye Geçiû Süreci, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, BasÖlmamÖû Doktora Tezi, Ankara 2008.

Feridun Ahmed Bey, Münûeatü's-selâtin, C. II, ùstanbul 1275.

GÖKBùLGùN, M. Tayyib, OsmanlÖ Paleografya ve Diplomatik ùlmi, Enderun Kitabevi, ùstanbul 2013.

HAMMER, Josef Von, Devlet-i Osmaniye Tarihi, (Çev: Mehmet Ata), Üçdal Neûriyat, ùstanbul 1329.

TUNCER, Hüner, Eski ve Yeni Diplomasi, Kaynak Yay., Ankara 2002. KISSINGER, Henry, Diplomacy, Simon-Schuster Paperbacks, New York 1994.

KORKUT, Hasan, OsmanlÖ Elçileri Gözü ùle Avrupa, Gökkubbe Yay., ùstanbul 2007

KURAN, Ercüment, Avrupa'da OsmanlÖ ùkâmet Elçiliklerinin KurulmasÖ ve ùlk Elçiliklerin Siyasi Faaliyetleri, Türk Kültürü AraûtÖrma Enstitüsü, Ankara 1968.

KURTARAN, Uøur, OsmanlÖ Avusturya Diplomatik ùliûkileri (1526-1791), Ukde Yay., Kahramanmaraû 2009.

KÜTÜKO÷LU, Mübahat S., OsmanlÖ Belgelerinin Dili (Diplomatik), TTK. Yay., Ankara 2013.

MARDùN, úerif, Türk Modernleûmesi, ùletiûim Yay., ùstanbul 2012. Mustafa Hatti Efendi, Viyana Sefâretnamesi, (Haz. Ali ùbrahim Savaû),TTK. Yay., Ankara 1999.

NICOLSON, Harold, Diplomacy, Thornton Butterworth Ltd, London 1939. PAKALIN, Mehmet Zeki, OsmanlÖ Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüøü, C. I-III, (1983).

REYCMAN, Jan-AnanÖasz ZAJACZKOWSKI, OsmanlÖ-Türk DiplomatikasÖ El KitabÖ, (Çev. Andrew S. Ehrenkreuts), ùstanbul 1993.

SABEV, Orlin, ùbrahim Müteferrika ya da ùlk OsmanlÖ Matbaa Serüveni (1726-1746), (Çev: Orhan Salih), Yeditepe Yay., ùstanbul 2006.

SALZMAN, Ariel, Moderne Devleti Yeniden Düûünmek OsmanlÖ Ancien Regime'i, ùletiûim Yay., ùstanbul 2011.

SANDER, Oral, Anka'nÖn Yükseliûi ve Düûüûü OsmanlÖ Diplomasi Tarihi Üzerine Bir Deneme, ùmge Yay., Ankara 2008.

SAVAú, Ali ùbrahim, OsmanlÖ Diplomasisi, 3 F Yay., ùstanbul 2007.

SERTO÷LU, Mithat, OsmanlÖ Tarih Lugati, Enderun Kitabevi, ùstanbul 1986.

SHOW, Stanford, History of the Ottoman Empire And Modern Turkiye, Cambrich UnÖversity Press, 1976.

úùRùN, ùbrahim, OsmanlÖ ùmgeleminde Avrupa, Lotus Yay., Ankara 2007. TUNCER, Hüner-Hadiye, OsmanlÖ Diplomasisi ve Sefaretnameler, Kaynak Yay., ùstanbul 2010.

TURNBULL, Stephan, The Ottoman Empire 1326-1699, Osprey Publishing, London t.y. UNAT, Faik Reûit, OsmanlÖ Sefirleri ve Sefaretnameleri, (Yay. Bekir SÖtkÖ Baykal),TTK. Yay., Ankara 1987.

Yirmi Sekiz Çelebi Mehmed, Fransa Sefaretnamesi, (Yay.Hz. Abdullah Uçman), ùstanbul 1975.

YOUNG, John W., Twntieth-Century Diplomacy, CambrÖdge UnÖversÖty Press, New York, 2008.

ADANIR, Fikret, "Turkey's Entry ùnto The Concert of Europe", Europen Review, Vol, 13, No: 3, (2005), s. 395-417.

ARI, Bülent, "Early Ottoman Diplomacy: Ad Hoc Period", Ottoman Diplomacy: Conventional or Unconventional ?, (Ed. A. Nuri Yurdusev), Basingtoke: Palgrave, s. 36-66.

BERRIDGE, G. R., "Diplomatic Integration with Europe Before Selim III", Ottoman Diplomacy: Conventional or Unconventional ?, (Ed. A. Nuri Yurdusev). Basingtoke: Palgrave, s. 114-131.

BEYDùLLù, Kemal, "Sefaretname", DùA, C. 36, (2009), s. 289-294.

DERMAN, M. Uøur, "Tuøra", DùA., C. 41, (2012), s. 336-339.

GÜRSOY, BelkÖs Altuniû, "Türk Modernleûmesinde Sefir ve Sefaretnamelerin Rolü", Bilig, SayÖ: 36, (KÖû 2006), s. 139-164.

HUREWITZ, J.C., "The Europeanization of Ottoman Diplomacy: The Conversion From Unilateralism to Reciprocity in the Nineteenth Century," Belleten, XXV, No. 99, (Temmuz 1961), s. 455-466

ITZKOWITZ, Norman, "XVIII. YüzyÖlda OsmanlÖ ùmparatorluøu", OsmanlÖ, C. I, (2002), s. 516-524.

ùPúùRLù, Mehmet, "OsmanlÖ Devleti'nde Eman Sistemi", Çaødaû Türk Diplomasisi: 200 YÖllÖk Süreç, 15-17 Ekim 1997, Sempozyumuma Sunulan Tebliøler, (Haz: ùsmail Soysal), (1999), s. 3-11.

______________,Unvan", DùA, C. 42, (2012), s.166.

KARAGÖZ, ùbrahim, "OsmanlÖ Devletinde Islahat Hareketleri ve BatÖ Medeniyetine Giriû Gayretleri (1700-1839",OTAM, SayÖ: 6, (1995), s. 173-194.

KARASU, Cezmi, "Tanzimat Dönemi OsmanlÖ Diplomasisine Genel Bir BakÖû", OTAM, SayÖ: 4, (1993), s. 205-221.

KURTARAN, Uøur, "Sultan Birinci Mahmud'un Rusya'ya Verdiøi 1739 Tarihli Ahitnamenin Diplomatik AçÖdan Tahlili", Tarih ùncelemeleri Dergisi, SayÖ: XXIX/1, (2014), s.213-232. KÜTÜKO÷LU, Mübahat S., "Ahidnâme", DùA, C. I, (1992), s.536-540

_______________, "Diplomatika", DùA. C. IX (1994), s. 360-365.

_______________, "Berat", DùA., C. 5, (1992), s. 472-473.

_______________, "Elkab", DùA., C. 11, (1995), s. 51-54.

MOLNOR, Monika, "Karlofça AntlaûmasÖ'ndan Sonra OsmanlÖ Habsburg SÖnÖrÖ (1699- 1701)", OsmanlÖ, C. I, (1999), s. 472-479.

NAFF, Thomas,"Reform and the Conduct of Ottoman Diplomacy in the Reign of Selim III, 1789 -1807," The Journal of American Oriental Society, (1963), s. 295-296

NEGUT, Silviu -Andrea GAGEA,"Diplomacy in the Games of Power. Diplomacy of Power of Diplomacy I. Diplomacy of Power", Revista Romana de Geografic Politica, Year XII, no: 1, (2010), s. 29-40.

ODOKA, H., "OsmanlÖ Diplomasisinin BatÖlÖlaûmasÖ", OsmanlÖ, C. I, (1999), s. 676-680.

PAPP, Sandor, "Eflak ve Boødan VoyvodalarÖnÖn Ahitnameleri Üzerine Bir ùnceleme OsmanlÖ ùmparatorluøu'nun KuzeybatÖ Hududundaki Vassal Ülkeleri", Türkler, C. X, (2002), s. 744-753.

POLATÇI, Türkan, "OsmanlÖ BatÖlÖlaûmasÖnda Yirmi sekiz Çelebi Mehmed Efendi'nin Paris Sefaretnamesinin Önemi", ÇankÖrÖ Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (2), 2011, s. 249-263.

SAVAú, Ali ùbrahim, "Genel HatlarÖyla OsmanlÖ Diplomasisi", OsmanlÖ, C. I, (1999), s. 643-657. _______________, "OsmanlÖ DiplomatikasÖna Ait Nâme-i Hümâyun, Ahidnâme-i Hümâyûn ve Mektup Tahlilleri", OTAM, SayÖ: 7, (1992), s.219-253.

_______________, "OsmanlÖ Elçilerinin Resm-i Kabul Protokolleri", Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Tarih ùncelemeleri Dergisi, C. XI, 1996, s. 111-124.

_______________, "Takrir-i Ahmed Merâmi Efendi (Azak Muhaddidi Ahmed Meramî Efendi'nin 1740/1741 SÖnÖr Tespit ÇalÖûmalarÖ HakkÖndaki Raporu," Belgeler, C. 16, SayÖ: 20, (1994-1995), s. 171-173.

úAHùN, Muhammet, "OsmanlÖ Diplomasisinde Deøiûim Ve OsmanlÖ Devleti'nin Avrupa Devletler Sistemine Giriûi", Gazi Eøitim Fakültesi Dergisi, C. 4, SayÖ: 46,(2009), s. 823-834.

TURAN, NamÖk Sinan, "OsmanlÖ Diplomasisinde BatÖ ùmgesinin Deøiûimi ve Elçilerin Etkisi (18. Ve 19. YüzyÖllar)", Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 5, SayÖ: 2, (AralÖk 2004), s. 55-86.

YALÇINKAYA, Mehmet Alaaddin, " XVIII. YüzyÖl: Islahat, Deøiûim ve Diplomasi Dönemi (1703-1789)", Türkler, SayÖ: 12, (2002), s. 470-502.

_______________, "HacÖ Zaøanos", YaûamlarÖ ve YapÖtlarÖyla OsmanlÖlar Ansiklopedisi, C. I, (1999), s. 503-503.

_______________, "Kuruluû'tan Tanzimat'a OsmanlÖ Diplomasi Literatürü", Türkiye AraûtÖrmalarÖ Literatür Dergisi, C. 1, SayÖ: 2, (2003), s. 423-489.

_______________, "Zülfikâr Paûa", YaûamlarÖ ve YapÖtlarÖyla OsmanlÖlar Ansiklopedisi, C. II, (1999), s. 703-704.

_______________, OsmanlÖ Zihniyetindeki Deøiûimin Göstergesi Olarak Sefaretnamelerin Kaynak Deøeri", OTAM, SayÖ: 7, (1996), s.319-338. YAMAN, Ahmet, "Sulh", DùA, C. 37, (2007), s. 485-489.