İspanyol Casusu Juan De Briones'in İstihbarat Raporu ve 1578-1579 Osmanlı'nın İran Seferine İlişkin Verdiği Bilgiler

İnebahtı muharebesi (1571) ve Tunus fethinden (1574) sonra karşılıklı üstünlük sağlama mücadelesinde birbirlerinin enerjisini yersiz biçimde tüketen Osmanlı ve Đspanya devletleri, 7 Şubat 1578de imzaladıkları ateşkesle Akdenizdeki uzun soluklu egemenlik mücadelelerine bir mola verdiler. Braudelin deyimiyle, bu andan itibaren Osmanlı yüzünü Doğuya, Đspanya ise Atlantike döndü. Đspanya Kralı II. Felipe, Osmanlıların Kafkasya üzerinden yürüttükleri Đran Seferini kendi istihbarat ağı ile yakından izlemeye çalıştı. Đspanya-Osmanlı-Đran ilişkileri ekseninde ele aldığımız II. Felipeye gönderilen bu casusluk raporu, 1578- 1579 Osmanlının Đran Seferi sırasında dönemin bir kesitine yakından tanıklık etmiş olan yabancı bir gözlemcinin kayıtları olması bakımından önemli bir kaynak değerine sahiptir.

Intelligence Report of Spanish Agent Juan De Briones and His Accounts of 1578-1579 Ottomans Campaign to Persia

After the Battle of Lepanto (1571) and the Conquest of Tunis (1574), dissonantly exhausting each other\\\'s powers in reciprocal supremacy struggle, Ottoman Empire and Spain paused their long- running domination struggle in Mediterranean by making a truce on February 7, 1578. In Braudel\\\'s words, after this moment Ottoman Empire shifted its attention towards East and Spain shifted its attention towards Atlantics. Felipe/Phillip II of Spain tried to closely monitor Ottoman Empire\\\'s Persia campaign conducted via Caucasia through his own spy network. This espionage report sent to Felipe II is addressed in the framework of relations of Spain, Ottoman and Persia and is regarded as an invaluable source of information as recordings of foreign observer who witnessed the period during Ottomans\\\' 1578-1579 Persia campaign.

___

I- İspanyol Arşiv Belgeleri Archivo General de Simancas (AGS) Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 390, Folio 80. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 390, Folio 148. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 390, Folio 156. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 490, Folio 46. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 1072, Folio 14. Archivo General de Simancas, Estado, Legajo 1144, Folio 281.

II- Kaynak Eserler Don Juan de Persia, Relaciones de Don Juan de Persia, Prologo y Notas: D. Narcio Alonso Cortés, Real Academia Española, Madrid 1946, s. 131-132.

İskender Bey Münşî Türkmen, Tarih-i Âlem Ârâ-i Abbâsî (Birinci Şah Tahmaspın Vefatından Đkinci Đsmail Mirzanın vefatına Kadar) Kısım II, çev. Ali Genceli, Türk Tarih Kurumu Yayınlanmamış Eser, İstanbul 1945.

III- Kitaplar BIJIŞKYAN, P. Minas, Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası (1817-1819), Çeviri: Hrand D. Andreasyan, İstanbul Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1969.

BİLGE, M. Sadık, Osmanlı ve Kafkasya, Eren Yayıncılık, İstanbul 2005.

BRİONES, Juan de, Un Viaje de Alí Bajá Al Reino de Trebisonda, Clasicos Mínimos 1, Editörler: Raul Gonzâles Luciano-Đsrael Alonso Muñoz- José Ignacio García Blasco, Koordinatör: Emilio Sola, Fugaz Ediciones, Madrid 2001.

BRAUDEL, Fernand, El Mediterráneo y ek Mundo Mediterráneo en la Época de Felipe II, Tomo Segundo, Traduccion: Mario Monteforte Toledo, Wenceslao Roces y Vicente Simón, Fondo de Cultura Económica, Mexico 2010.

FERNANDEZ, Luis Gil, El Đmperio Luso-Español y La Persia Safávida, Tomo I (1582- 1605), Fundación Universitaria Española, Madrid 2006.

HANKS, Merry E. Wiesner, Erken Modern Dönemde Avrupa 1450-1789, çev. Hamit Çalışkan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.

JORGA, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Yeditepe Yayınevi, çev. Nilüfer Epçeli, C.3, İstanbul 2005.

KIRZIOĞLU, M. Fahrettin, Osmanlıların Kafkas Ellerini Fethi (1451-1590), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1998.

KÜTÜKOĞLU, Bekir, Osmanlı-İran Siyasi Münasebetleri (1578-1612), Đstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul 1993.

RİVAS, Javier Marcos-GARCÍA, Carlos Carnicer, Espionaje y Traición en el Reinado de Felipe II:Historia del Vallisoletano de Felipe II, Diputación Provincial de Valladolid, Valladolid 2001.

SOLA, Emilio-Peña, José F. De la, Cervantes y la Berbería, Fondo de Cultura Económica, Madrid 1996.

SÜMER, Faruk, Safevî Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1999.

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi: XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna Kadar, III. Cilt 2. Kısım, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2003.

IV- Makaleler CASTRİLLO, Ricardo Gonzáles, La Perdida de la Goleta y Túnes 1574 y Otros Sucesos de Historia Otomana, Narrados por un Testigo Presencial: Alonso de Salamanca, Anaquel de Estudios Árebes, Vol. 3, Madrid 1992.

GÜNDOĞDU, Abdullah, Türkistanda Osmanlı-Đran Rekabeti (1583-1598), Uluslararası Osmanlı Tarihi Sempozyumu (8-9 Nisan 1999) Bildirileri, Basset Matbaası, İzmir 2000.

IMİZCOZ, José M. Floristan, Vacilaciones de la Política Española Frente a Turquía en Época de Felipe II: Entre el Sapotaje y la Tregua Encubierta, España- Turquía, Isis, İstanbul 2002.

İNALCIK, Halil, Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı Teşebbüsü, Belleten, C. XII, Sayı 46, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1948.

TURAN, Şerafettin Selim II., Đslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, C. 10, İstanbul 1993.

V-Sözlükler Diccionario de la lengua Española, Real Akademía Española, Tomo I, Espasa Calpe, Madrid 2001.

VI-Đnternet Adresleri ÁLEZ CASTRILLO http://www.archivodelafrontera.com/wp-content/uploads/2012/05/Trebisonda-y- Uchali-1579-fugaz.pdf.