Akkoyunlu dönemi eseri olarak bilinen bir Osmanlı camii (Bayburt Hınzeverek/Çatalçeşme köyü camii)

Akkoyunlular, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun Türkleşmesine ve bölgenin imarına önemli katkı sağlamışlardır. Akkoyunlu Kutlu Bey ile Ferruhşad Bey’in Bayburt köylerinde cami ve sair eserleri vardır. Araştırmada ele alınan Hınzeverek Köyü/ Çatalçeşme Köyü günümüzde Bayburt İli’nin Demirözü İlçe’sine bağlı olup, tarihi özelliklere sahip bir yerleşim alanıdır. Köyde eski bir cami bulunmakta olup, şimdiye kadar ait olduğu dönem net olarak ortaya çıkarılamamıştı. Akkoyunlu eserlerinin bulunduğu Pulur ve Sünür köyleri çevresinde bulunması nedeniyle Hınzeverek Köyü Camii de bir Akkoyunlu eseri olarak kabul görmüştü. Ancak yeni bulunan bir vakfiye ile bunun böyle olmadığı ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada caminin, bir Akkoyunlu eseri olmayıp, Osmanlı sadrazamı Kara İbrahim Paşa (1683-1685) tarafından yaptırılan bir Osmanlı eseri olduğu hususu açığa kavuşturulmuştur.

An Ottoman mosque known as a work of Aqquyunlu period

Aqquyunlu State especially contributed to Turkification of Eastern and Southeastern Anatolia and public improvement of the region. Kutlu Bey and Ferruhsad Bey from the Aqquyunlu dynasty have many mosques and some other buildings in Bayburt villages. Hınzeverek with a deep historical heritage, is a village of Demirözü province, Bayburt. There is an ancient mosque in the village and the period it belongs to has been uncovered until recent years. Being close to Pulur and Sunur villages which harbour many Aqquyunlu buildings, Hınzeverek Mosque was thought to be an Aqquyunlu work. However, finding out a new charter of wakf has buried such thoughts. This study has proved that the mosque is not a work of Aqquyunlu but a work built by Ibrahim Pasha, the Grand Vizier of Ottoman State (1683-1685).

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Cevdet Belediye, nr.5834.

BOA, Maliyeden Müdevver Defterler (MAD.), nr.5152.

BOA. Şûra-yı Devlet (Ş.D), nr.1505/13.

Vakıflar Genel Müdürlüğü (VGM), Atik Erzurum Muhasebe Defteri, nr. 164.

Ebu Bekr-i Tihranî, Kitab-ı Diyarbekriyye, Çeviren Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.

Erşahin, Seyfettin; Akkoyunlular, Siyasal, Kültürel, Ekonomik ve Sosyal Tarih, Ankara 2002.

Gündoğdu, Hamza: “Bayburt Yöresinde Bir Külliye, Bir Kitabe ve Bir Vakfiye”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 2001-2002, Prof.Dr. İsmet Miroğlu Hatıra Sayısı, sayı 37, İstanbul 2002, s.120-128.

Güreşsever, Gönül; Altun, Ara: “Bayburt Köylerinde Türk Mimarî Eserleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Enstitüsü Sanat Tarihi Yıllığı 1969-1970, III, İstanbul 1970, s.33-47.

John E. Woods, The Aqquyunlu, Clan, Confederation, Empire, Minneapolis and Chicago 1976; Türkçe tercümesi ( S.Özbudun); Akkoyunlular, Aşiret, Konfederasyon, İmparatorluk, 15. Yüzyıl Türk-İran Siyaseti Üzerine Bir İnceleme, İstanbul 1993.

Keskin, Timur; İl Oluşunun 10. Yılında Bayburt Tarihi, Bayburt Valiliği Yayınları, Bayburt 2000.

Konukçu, Enver: Otlukbeli Meydan Savaşı, Ankara 1998.

Miroğlu, İsmet :“ Akkoyunlu Beylerinden Ferruhşâd Bey’in Vakfiyesi”, Türk Tarih Kurumu Belgeler, XV, sayı 19. Ankara 1993, s.183-205.

Miroğlu, İsmet: XVI. Yüzyılda Bayburt Sancağı, Üçler Matbaası, İstanbul 1975.

Osmanzâde Taib Ahmed, Hadikatü’l Vüzerâ, Freiburg 1969.

Özcan, Abdulkadir: “İbrahim Paşa, Kara”, DİA, XXI, İstanbul 2000.

Özger, Yunus: XIX. Yüzyıl Bayburt (Sosyo-Ekonomik, İdarî ve Demografik Yapı), IQ Yayınları, İstanbul 2008.

Parmaksızoğlu, İsmet: “İbrahim Paşa, Kara”, İA, V/II, İstanbul 1968.

Sinclair, Thomas Alexander: Eastern Turkey: An Architectural And Archaeological Survey, Volume II, London 1989.

Sözen, Metin: Anadolu’da Akkoyunlu Mimarisi, İstanbul 1981.

Sümer, Faruk: “Akkoyunlular”, Türk Dünyası Araştırmaları, sayı 40, (Şubat 1986), s.1- 38, İstanbul 1986.

Şemseddin Sami, Kâmûs’ül Alâm, I, İstanbul 1306.

Taşçı, Aydın: Bayburt’ta Türk-İslam Devri Dinî Mimari, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Master Tezi, Erzurum 1997.

Uslu, Gülyüz (Akagün): Gümüşhane ve Çevresinin Tarihi- Sanat Eserleri (1969-1971), İstanbul 1980.

Uzunçarşılı, İ.Hakkı: Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara 1988.

Varlık, Çetin; “Ak-koyunlular”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, VII, İstanbul 1989, s.407-439.

Yinanç, M.Halil: “Akkoyunlular”, İ.A,I, İstanbul 1993.