SAMSUN ŞEHRİNDE TARİHÎ YAPI MİRASİ VE ŞEHİRSEL KORUMA

Bu çalışmada, Samsun şehrindeki tarihî yapı mirasının korunması, koruma sorunları ve şehrin modern hayatına katılmalaları tartışılarak öneriler getirilmiştir. Samsun şehri, Karadeniz kıyısında eski bir yerleşim yeri olarak uzunca bir tarihî ve kültürel geçmişe sahiptir. Bununla birlikte, özellikle 1950 sonrası hızlı şehirleşme ve modernleşme hareketlerine bağlı olarak şehrin geçmişiyle ilgili tarihî ve kültürel varlıkların önemli bir bölümü yok edilmiştir. Şehirdeki mevcut tarihî mirasın büyük bölümü, şehrin kuruluş çekirdeğini oluşturan Kale Mahallesi ve yakın çevresindedir. Günümüzde şehrin merkezi iş alanına karşılık gelen bu alanlardaki günlük nüfus hareketliliği ve yoğun mekân kullanımına bağlı rant artışı, tarihî miras üzerinde büyük baskı oluşturmaktadır. Özellikle geçmişte, şehrin bu kesimindeki çok katlı yapılaşma izinleri, tarihî yapıların yok edilmelerine neden olmuştur. Şehirdeki tarihî varlıkların korunmasına ilişkin çalışmalar yakın zamanda başlamıştır. Şehrin tarihî ve kültürel kimliği açısından önem taşıyan yapı ve mekânların, şehrin sürdürülebilir gelişimi içinde korunması gerekmektedir. Tarihî mirasın korunması, şehirde yaşayanların kimlik duygusunu ve tarih bilincini geliştirmesinin yanı sıra, şehir turizmine de önemli katkı sağlayacaktır. Son dönemde bazı tarihî yapıların restore edilerek şehrin modern hayatına katılması, şehrin turizm açısından çekiciliğini artırmış, şehir kimliği ve nostalji açısından önemli katkı sağlamıştır.

Historical Heritage and Urban Conservation in Samsun City

This study discusses the conservation of historical buildings and places and its participation in the modern city life in Samsun city. Samsun city has a long historical and cultural past as an old settlement along the coastline of Black Sea. However, as a result of the rapid urbanization and modernization movements after 1950, a great part of historical and cultural assets of the city’s past was destroyed. A great part of the existing historical inheritance in the city is in Kale district which forms the core of the city. Daily population mobility and increase in rent due to intense use of places, which corresponds to central work area today, creates a great pressure on historical structures. Especially in the past, permissions for multi-storey buildings in this part of the city caused the destruction of historical structures. Works about the conservation of historical assets in the city have started recently. Buildings and places which are important in terms of the historical and cultural identity of the city should be conserved within the sustainable development of the city. In addition to developing the feeling of identity and awareness of history, conserving historical legacy will also make great contributions to city tourism. Recently, the restoration and inclusion of some historical buildings to modern life of the city has increased the attraction of the city in terms of tourism in addition to its significant contribution to the identity and nostalgia of the city.

PDF

___

Çadırcı, Musa, “Tanzimat’ın Karadeniz’de Uygulanması”, Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri”, Samsun 1988, s. 471-475.
Duymaz, A. Şevki. ”XIX. Yüzyılda Samsun’un Kentsel Gelişimine Dair Bir Kaç Mimari Örnek”. Geçmişten Geleceğe Samsun, Otak Form-Ofset, Samsun 2006, 443-463.
Erler, M. Yavuz, “Karadeniz’de Avrupai Bir Kent: Samsun (1865-1875)”, Karadeniz Tarihi Sempozyumu I. Cilt, KTÜ Yayınları, Trabzon 2007, s. 541-569
Kodaman, Bayram, “XVIII. Yüzyıl Sonunda Samsun Gümrüğü”, İkinci Uluslararası Tarih Boyunca Karadeniz Bildirileri (1-3 Haziran 1988), Samsun 1990, s. 92-93
Kökten, Kılıç & Özgüç, Nimet & Özgüç Tahsin, “1940-1941 Yılında Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Samsun Bölgesi Kazılarını Hakında İlk Rapor”, Belleten, Sayı: IX/35,1945, s. 361-400.
Köse, Osman, “Canik’in Osmanlı’lara geçişi ve Canik’te İktisadi Hayat”, İlkçağdan Cumhuriyete Canik, Ed: Cevdet Yılmaz, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun 2013, s. 80
Kültür ve Turizm Bakanlığı, T.C. Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu İlke Kararı [erişim tarihi: 23.02.2018].
Özgüç, Nazmiye, “Şehirsel Koruma ve Coğrafya”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, Sayı: 3, 1992, s. 61-122.
Samsun Valiliği İl Özel İdaresi, Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri, Samsun Valiliği Yayınları, Samsun 2012.
Sarısakal, Baki, Bir Kentin Tarihi Samsun, Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Samsun 2002. Sarısakal, Baki, Samsun Eğitim Tarihi, Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun 2011. Sarısakal, Baki, Samsun’un Tarihi Mekânları Hakkında http://www.bakisarisakal.com/rapor.pdf [erişim tarihi: 22.12.2017]. Öneriler,
Serbestoğlu, İbrahim, “Ali Rıza Efendi’nin Teftişi Esnasında Canik ve Amasya Sancaklarında Dinî Yapıların İnşa ve Tamir Faaliyetleri”, Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3, 2014, s. 117-139. Serbestoğlu, İbrahim, Bir Taşra Şehrinde Tanzimat ve Modernleşme Canik Sancağı (1863- 1865), Malatya 2015
Tellioğlu, İbrahim, “Osmanlı Hâkimiyetine Kadar Canik”, İlkçağdan Cumhuriyete Canik, Editör: Cevdet Yılmaz, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun 2013, s. 30.
Tellioğlu, İbrahim, “Samsun’a Türk Yerleşiminin Tarihî Gelişimi”, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9, 4, 2014, s. 1114.
Tüfekçioğlu, Abdülhamit- Boran, Ali, “Kitabelerin Diliyle Samsun Kalesi ve İç Kale Mescidi”, Vakıflar Dergisi, Sayı: 28, 2004, s. 283-290.
Us, Fatih, “Bir 19. YüzyılEndüstri Mirasının Yeniden Kullanımı: Samsun Tekel Tütün Fabrikası’nın Bulvar Samsun Projesi’ne Dönüşümü”, Mimarlık, 377, 2014, s. 1-5.
Uzuneminoğlu (Akengin), Hamza, Samsun: Bir Uygulamalı Şehir Coğrafyası, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1992.
Yolalıcı, M. Emin, XIX. Yüzyılda Canik (Samsun) Sancağının Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1998.
Yuen, Belinda- Hock, Ng Tze, “Urban Conservation in Singapore: Traditionor Tourist Bane?”, Planning Practice & Research, Vol: 16 (1), 2001, s. 39-50.