Raimondo D'Aronco'nun İstanbul Art Nouveau Tarzının Doğuşu: Sanayi MektebininOrman, Madencilik ve Tarım Bakanlığı ve Yeniçeri Müzesine Dönüşümü
Bu çalışmada, Sultanahmet Meydanı’nda yer alan ve günümüzde Marmara Üniversitesi Rektörlük Binası olarak hizmet veren yapı, ayrıntılı olarak incelenmektedir. Yapı ilk olarak 1866-1868 yıllarında Dersaadet Sanayi Mektebi olarak inşa edilmiş, 1894’teki büyük depremden sonra Raimondo D’Aronco tarafından 1894-1900 yılları arasında Orman, Maadin ve Ziraat Nezareti olarak yeniden tasarlanmış ve Yeniçeri Müzesi eklenmiştir. Bu makalenin yazarları, her ne kadar diğer yazarlarca farklı yorumlansa da bu tasarımın İstanbul’daki Art Nouveau hareketinin ilk yorumları olduğu ve Osmanlı’da genius loci olarak ilk izlerini yansıttığı görüşündedir. Bilindiği gibi İstanbul Art Nouveau’su daha sonra çokça ilgi görmüş ve özellikle konut mimarisinde tercih edilmiştir. Bu makalede Raimondo D’Aronco’nun tasarımında Osmanlı yerel mimarisi ile Art Nouveau özelliklerinin nasıl birlikte yorumlandığı tartışılacaktır. İncelenen yapı, Raimondo D’Aronco’nun tasarımının gelişiminin kesin tarihlerle takip edilmesine olanak vermesi ve en erken örneklerinden olması açısından önemlidir. İlk kez 3 boyutlu lazer tarama cihazı kullanılarak dijital olarak yapılan cephe çizimleri, yapı evrelerinin ayrıntılı incelenmesine olanak vermiştir.
EMERGENCE OF THE ISTANBUL ART NOUVEAU STYLE OF RAIMONDO D'ARONCO: THE TRANSFORMATION FROM THE SCHOOL OF INDUSTRY TO THE MINISTRY OF FORESTRY, MINING AND AGRICULTURE AND THE JANISSARY MUSEUM
This study details the transformation of the Istanbul School of Industry (Dersaadet Sanayi Mektebi) building at the Sultan Ahmed Square which was originally built between 1866 and 1868, and now serves as the Marmara University Rectorate Building. Because of the damage caused by the great earthquake of 1894, the building was redesigned by Raimondo D’Aronco between 1894 and 1900 for use as the Ministry of Forestry, Mining and Agriculture, and the Janissary Museum was added to the building. The authors believe that this design is one of the first interpretations of the Art Nouveau movement in Istanbul and reflects its first traces in the Ottoman Empire as genius loci, although it was also interpreted differently by other experts. As known, the Istanbul Art Nouveau later became very popular, especially in residential construction. The present study discusses how the Ottoman local architectural tradition is reflected in Raimondo D’Aronco’s design together with the elements of the Art Nouveau in this building. Since the building is one of the earliest works by D’Aronco reflecting precise dates in this style, it gives us the opportunity to follow the development of his art as well. The drawings of the facade, digitally documented by using a 3D Laser scanner for the first time, additionally provide information on the construction phases as supported by researches.
___
- Adıgüzel, Hatice. “Bir Tasarımın İzinde: Yeni Bulgular Işığında Raimondo D’Aronco’nun İlk İstanbul Projesi Dersaadet Ziraat ve Sanayi Sergi-i Umumisi” METU Journal of the Faculty of Architecture 36, no.1 (2019): 157-182.
- Ahunbay, Zeynep. “Sultan Ahmet Meydanı’nda Bulunan Marmara Üniversitesi Rektörlük Binaları’nın Tarihi Kimliği ve Restorasyon Sorunları”. In Prof. Dr. Doğan Kuban’a Armağan, 195-215. İstanbul: Eren Yay., 1996.
- Akyıldız, Ali. Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme. İstanbul: İletişim Yay., 2004. Ambasciata d’Italia Ankara, “Villa Tarabya,” Accessed April 2, 2021 https://ambankara.esteri.it/Ambasciata_Ankara/tr/ambasciata/news/dall-ambasciata/villatarabya.html.
- Archive of the Republic of Turkey Ministry of Culture and Tourism, Regional Board Directorate for the Protection of Cultural Heritage of the No. 1 Renovation Area in Istanbul/ İstanbul 1 Numaralı Yenileme Alanı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü Arşivi.
- Ayverdi, Ekrem Hakkı. Fatih Devri Sonlarında İstanbul Mahalleleri, Şehrin İskânı ve Nüfusu. İstanbul: Vakıflar Umum Müdürlüğü Neşriyatı, 1958.
- Barillari, Diana and Ezio Godoli. İstanbul 1900 Art Nouveau Mimarisi ve İç Mekânları. İstanbul: YEM Yay., 1997.
- Barillari, Diana. Genius loci e Modernismo: le Ville de Raimondo D’Aronco tra Architettura ottomana e Mitteleuropea, Architettura e Architetti Italiani ad Istanbul tra il XIX e il XX Secolo, Istanbul 27-28 Novembre 1995, Istanbul: Istituto Italiano di Cultura di Istanbul, 21-32. 1996.
- Barillari, Diana. Gli Architetti Raimondo D’Aronco, Roma: Editori Laterza, 1995.
- Batur, Afife, “Yıldız Serencebey’de Şeyh Zafir Türbe, Kitaplık ve Çeşmesi”. Anadolu Sanatı Araştırmaları, I, 102-50. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, 1968.
- Batur, Afife. “19. yüzyılda İstanbul Mimarlığı’nda Bir Stilistik Karşılaştırma Denemesi: A.Vallaury / Raimondo D’Aronco”. In Osman Hamdi Bey ve Dönemi 17–18 Aralık 1992, ed. Zeynep Rona, 146–158. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay., 1993.
- Batur, Afife. “L’Art Nouveau d'Istanbul et ses Particularites”. Fifth International Congress of Turkish Art, 147-161. Budapest: Akademial Kiado, 1975.
- Batur, Afife. “Les Oeuvres de Raimondo D’Aronco a İstanbul” Atti del Congresso Internazionale di Studi su R. D’Aronco, Udine, (1981): 118-134.
- Batur, Afife. “Raimondo D’ Aronco’ nun İstanbul’ daki Restorasyon Çalışmaları Bir Örnek Uygulama: Ayasofya Şadırvanı Restorasyonu”. In Semra Ögel’e Armağan, Mimarlık ve Sanat Tarihi Yazıları, 71- 83, İstanbul: Ege Yay., 2000.
- Batur, Afife. “Raimondo Tomosso D’Aronco”. In Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi 2: 550–551. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay., 1994.
- Bayazıt, Nigan. Büyükada’da Art Nouveau Mimarlık Araştırmaları. Büyükada: İletişim Yay., 2020.
- Can, Cengiz. “İstanbul’da 19. Yüzyıl Batılı ve Levanten Mimarların Yapıları ve Koruma Sorunları” Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, 1993.
- Cantay, Tanju, “Atmeydanı”. In Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi IV. 82-83. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 1991.
- Charles, Victoria and Klaus H. Carl. The Viennese Secession. London: Parkstone International, 2011.
- Çalık, Sıddık. 1894 Yılında İstanbul’ da Meydana Gelen Büyük Depreme Ait Anonim Bir Günlük, İstanbul: Üsküdar Belediye Başkanlığı Yay., 2003.
- Çobanoğlu, Ahmed, Vefa. “Sultan Ahmed Camii ve Külliyesi”. In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi XXXVII, 497-503. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2009.
- Çobanoğlu, Ahmed, Vefa. “Sultan Ahmet Külliyesi İmaret Yapıları”. Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi 2 (1989): 3-10.
- Demirel, Fatmagül. Sultan II. Abdülhamid’in Mirası İstanbul’da Kamu Binaları. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yay., 2011.
- Ergin, Osman Nuri. Türkiye Maarif Tarihi II İstanbul: Osmanbey Matbaası, 1940.
- Eski İstanbul Fotoğrafları Arşivi, “Atmeydanı, 1852”, Accessed June 11, 2021 http://www.eskiistanbul.net/5626/atmeydani-1852
- Eski İstanbul Fotoğrafları Arşivi, “Atmeydanı”, Accessed March 22, 2021 http://www.eskiistanbul.net/7190/atmeydani-guillaume-berggrenfotografi#lg=0&slide=0.
- Evren Emre, Ziyadin Çakır, Hakan Mintaş, H. Murat Ceylan, Murat Sav, Mehmet Tuzer and Dara Meral. “Sultan Ahmet Camii’nde Arkeojeofizik Çalışmalar-Archeogeophysical Studies in the Sultan Ahmet (Blue) Mosque”, Vakıf Restorasyon Yıllığı 4 (2012): 100- 112.
- Eyice, Semavi. “Arslanhane”. In Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, III, 403-404. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991.
- Garuzzo, Valeria. Torino 1902 Esposizione Universale. Torino: Testo & Immagine. 1999.
- Girardelli, Paolo. “Ottoman Influences in the Work of Some Italian Architects Active in 19th Century İstanbul” Art Turc / Turkish Art: 10e Congrès International d’Art Turc, Proceedings of the 10th International Congress of Turkish Art (Geneva), Geneva: Fondation Max van Berchem, (1999): 361–368.
- Girardelli, Paolo. “D’Aronco: Architect to a New Society” Cornucopia 46, (2011): 72-93.
- Girardelli, Paolo. “Italian Architects in an Ottoman Context. Perspectives and Assessements” İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yıllığı 1 (2012): 101-122.
- Goodwin, Godfrey. A History of Ottoman Architecture. London: Thames & Hudson, 1997 (1971 first edition).
- Işın, Ekrem. ed. Hippodrom/Atmeydanı İstanbul'un Tarih Sahnesi- A Stage for İstanbul's History II, İstanbul: Suna-İnan Kıraç Foundation Pera Museum, 2010.
- Kök, Elif. “Yeniçeri Müzesi’ne Ait Yeni Bulunan Bir Çizim” Akdeniz Sanat, 21. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (2019): 265-276.
- Kuban, Doğan and Yegan Kahya. “Hippodrom” In Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi 4, 74-77. İstanbul: Tarih Vakfı Yay., 1994.
- Kuban, Doğan. “Atmeydanı”. In Hippodrom/Atmeydanı İstanbul'un Tarih Sahnesi- A Stage for İstanbul's History II, ed. Ekrem Işın, 17-31. İstanbul: Suna-İnan Kıraç Foundation Pera Museum, 2010.
- Kuban, Doğan. Osmanlı Mimarisi. İstanbul: YEM Yay., 2007.
- Kula Say, Seda. “Alexandre Vallauri and his Works for the Italian Community in Istanbul”. In Italian Architects and Builders in the Ottoman Empire and Modern Turkey: Design across Borders, ed. Paolo Girardelli and Ezio Godoli, 165-182. Cambridge: Cambridge Scholars Publishing, 2017.
- Kuleli Mimarlık Ltd. Şti., “Marmara Üniversitesi Rektörlük Binası Restitüsyon Raporu” prepared by Ayşe Esin Kuleli / Conservation Architect, Pfeiffer Taş, Şule/ Art Historian (Advisor) and Project Team, İstanbul 1 Numaralı Yenileme Alanı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, 2015.
- Le Moniteur Oriental, September 4, 1900. Accessed March 19, 2021. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/129415.
- Library of Congress, “The erected inscribed stones (obelisks) in the Hippodrome”, Accessed March 14, 2021, http://hdl.loc.gov/loc.pnp/cph.3b27863.
- Makzume, Erol. Sultan II. Abdülhamid’in Hizmetinde Selim Melhame Paşa ve Ailesi. İstanbul: MD Basım, 2019. Marmara University Archive.
- Nayır, Zeynep. “R. D’Aronco and Ottoman Revivalism” Atti del Congresso Internazionale di Studi su R.D'Aronco Udine (1981): 135-149.
- Osmanlı Mimarı D’Aronco-İstanbul Projeleri 1893–1909, Restorasyonlar, Projeler, Kitaplar, ed. Diana Barillari, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, 2010 (2006 first edition).
- Öleki, Dilşat Deniz. “Art Nouveau’nun Osmanlı’daki Yansıması: Şeyh Zafir Türbesi Örneği” TMD Tasarım ve Mimarlık Dergisi 3, no. 1. (2014); 62-76.
- Öner, Erhan. A Journey Through Maps from the Ottoman World to the Republic of Turkey. from Constantinople to İstanbul: Between the 15th and the 20th Centuries: The Cartographic Collection of Erhan Öner, IV İstanbul: Eren Yay., 2016.
- Pbase. “Arches of the Entrance of the Nuruosmaniye Mosque”, Accessed March 12, 2021 https://pbase.com/dosseman/nurosmaniye/image/160634772.
- Pbase. “Istanbul Ahmed III Fountain”, Accessed June 13, 2021 https://pbase.com/image/168504803.
- Pbase. “Istanbul dec 2006”, Accessed June 13, 2021 https://pbase.com/dosseman/image/73835214.
- Pogacnik, Marco. “Otto Wagner und der Barock”. In Otto Wagner, ed. Andreas Nierhaus and Eva-Maria Orosz, 110-117, Wien: Residenz Verlag, 2018.
- Rüstem, Ünver. “Devşirme Malzeme (Spolia) ve On Sekizinci Yüzyıl İstanbul’unda Tarihe Başvurmak”. Devşirme Malzemenin (Spolia) Yeniden Doğuşu, Antikçağ’dan Osmanlı’ya Anadolu’da Objelerin, Materyallerin ve Mekânların Sonraki Yaşamları, ed. Suzan Yalman and Ivana Jevtic, trans. Hayrullah Doğan, 297-315, İstanbul: Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Merkezi (ANAMED) Yay., 2018.
- Rüstem, Ünver. “The Spectacle of Legitimacy: The Dome-Closing Ceremony of the Sultan Ahmed Mosque” Muqarnas 33, (2016): 253-344.
- Sabah Gazetesi Nr 3881, 7 Cemaziyelevvel 1318/ September 2, 1900.
- SALT Research. “Le Moniteuer Oriental,” September 4, 1900, Accessed March 19, 2021, https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/129415.
- SALT Research. “Palais à Kouroutchesmé, Bosphore, Constantinople - Naciye Sultan ve Nâzime Sultan Sahil Sarayları. Nazime Sultan”, Accessed March 17, 2021, https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/201542.
- Sebah and Joaillier. “Sublime Porte”, Accessed March 17, 2021 https://library.artstor.org/asset/SS7731291_7731291_10908791.
- Servet- i Funun Dergisi. 497, İstanbul, (1900): Cover, Accessed March 19, 2021, http://www.servetifunundergisi.com/sayi/497/.
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İrâde Hususi (İ.HUS). 1310, B.1. Date: February 7, 1893
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İrâde Hususi (İ.HUS). 1311, C.33. Date: December 22, 1893
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.), İrade Orman ve Maâdin (İ.OM), 1317, CA 3. Date: September 26, 1317 (October 9, 1901).
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), İrade Orman ve Maâdin (İ.OM.) 1326, Ş.1. Date: February 23, 1909.
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.), Şurâ-yı Devlet (ŞD), Dosya No: 528, Gömlek No: 28. Date: July 13, 1900,
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.), Yıldız Evrakı (Y.MTY.), Dosya No: 206, Gömlek No: 9. Date: September 1, 1900.
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.), Yıldız Sadâret Hususî Maruzâtı Maruzat Evrakı (Y.A.HUS.), Dosya No: 308, Gömlek No: 74. Date:1894
- Tanman M. Baha and Ahmet Vefa Çobanoğlu. “Atmeydanı ve Çevresinde Osmanlı MimarisiOttoman Architecture in Atmeydanı and its Environs”. In Hippodrom/Atmeydanı
- İstanbul'un Tarih Sahnesi- A Stage for İstanbul's History II, ed. Ekrem Işın, 32-70. İstanbul: Suna-İnan Kıraç Foundation Pera Museum, 2010.
- Topp, Leslie. Architecture and Truth in fin-de-siècle Vienna. New York: Cambridge University Press, 2004.
- Travelogues Travellers’ Views. “MELLING, Antoine Ignace. Voyage pittoresque de Constantinople et des rives du Bosphore, Paris, Treuttel et Würtz, MDCCCXIX [=1819]”, Accessed June 18, 2021 http://eng.travelogues.gr/collection.php?view=221.
- Turkish Culture. “Faik Bey and Bekir Bey wooden Houses. 81 Koybasi Caddesi, Yenikoy, c. 1895”, Accessed March 22, 2021 http://www.turkishculture.org/picture_shower.php?ImageID=2654.
- Yavuz, Yıldırım, Mimar Kemalettin ve Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi. Ankara: ODTÜ Yay., 1981.
- Yıldırım, Mehmed Ali. Dersaâdet Sanayi Mektebi, İstanbul Sanayi Mektebi 1868-1926. İstanbul: Kitabevi Yay., 2013.
- “Yıldız Sarayı Ada Köşkü,” Accessed April 5, 2021 http://www.envanter.gov.tr/anit/index/detay/51105.
- Yurdaydın, Hüseyin Gazi. Matrakçı Nasuh- Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn. Ankara: TTK Yay., 2014.