MİLLÎ KÜTÜPHANEDE KAYITLI BİR ŞİİR MECMUASININ (06 MİL YZ A 7131) MESTAP’A GÖRE TASNİFİ

Edebiyat tarihi için kıymetli kaynaklar olan şiir mecmuaları, yazıldıkları dönemin antoloji niteliğindeki eserleridir. Şairlerin divanlarında yer almayan şiirlerine bu tür eserlerde rastlanılabildiği gibi yine adı sanı duyulmamış pek çok şair veya manzume mecmualar aracılığıyla ortaya çıkabilmektedir. Mecmuaların sınıflandırılmasına imkân verecek veri tabanlarının geliştirilmesi konusunda son yıllarda öncü çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmaların en kapsamlısı, MESTAP kısa adıyla anılan Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi’dir. Mecmuaların ortak bir şablona göre tasnif edildiği bu proje kapsamında birçok mecmuanın dijital bir veri tabanında toplanarak tanıtılması sağlanmıştır. Bu makalede incelenen şiir mecmuası, Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonunda 06 Mil Yz A 7331 arşiv numarasıyla kayıtlıdır. Hakkında daha önce herhangi bir çalışma yapılmamış olan 27 yapraklı mecmuanın detaylı içerik dökümü, MESTAP kapsamında hazırlanan tablolar üzerinde yapılmıştır. Mecmuaya, büyük çoğunluğu 16. yüzyılda yaşamış olan 36 şaire ait 76 manzume ile kime ait olduğu tespit edilemeyen 16 manzume kaydedilmiştir. Mecmuadaki manzumelerin tamamı klasik Türk edebiyatı şairlerine aittir. Bu şairlerden Hayâlî (16), Necâtî (12) ve Usûlî (5), şiirlerine en çok yer verilen şairlerdir. Eserde, Rızâyî, Nahifî, Necâtî ve Hayâlî adlarına kaydedilen bazı manzumelere, şairlerin neşredilen divanlarında rastlanmamıştır. Yaprakları gül, lale, sümbül, ceylan, tavus kuşu, servi vb. desenlerle süslü olan mecmuada; en fazla bulunan nazım şekilleri sırasıyla müfret, gazel ve kasidedir. Eserde bu manzumelerin yanı sıra yarım kalmış üç mensur metin bulunmaktadır.

Classification of a Poetry Journal in Turkish National Library (06 Mil Yz A 7131) According to the MESTAP

Poetry journals, which are valuable references for the history of literature, are the works of anthological characteristics representing the period they were composed in. Just as the poems which are not included in the divan of the poets can be found in such works, many poems or poets without an evident name and fame may come to be known through the journals. In recent years, pioneering works have been done on the development of databases that will allow the classification of journals. The most comprehensive of these studies is the Project for Systematic Classification of Journals, called MESTAP. Within the scope of this project, where the journals are classified based on a common template, many journals have been gathered in a digital database and publicized. The poetry journal discussed in this article is registered in the Manuscripts Collection of Turkish National Library with the archive number 06 Mil Yz A 7331. The detailed content inventory of the 27-leaf journal, into which no study has been performed ever before, was made on the tables prepared within the scope of MESTAP. 76 poems of 36 poets, most of whom lived in 16th century, and 16 poems, whose authors could not be identified, have been recorded in the journal. All the poems in the journal are written with aruz prosody and belong to the poets of classical Turkish literature. Among these poets, Hayâlî (16), Necâtî (12) and Usûlî (5) are the ones whose poems are mostly used. On the other hand, some poems recorded in this work in the names of Rızâyî, Nahifî, Necâtî, and Hayâlî were not found in the published divans of the poets. In the journal, whose leaves are decorated with the patterns of rose, tulip, hyacinth, gazelle, peacock, cypress etc., the most common forms of poem are singular couplet (mufrad), ode (ghazal), and encomium (qasida), respectively. In addition to these poems, the journal also contains three unfinished prose texts.

___

  • Ahdî, Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı (İnceleme-Metin), haz. Süleyman Solmaz, AKM Yay., Ankara 2005.
  • Ahmet Paşa, Ahmet Paşa Divanı, hzl. Ali Nihad Tarlan, Akçağ Yay., Ankara 1992.
  • Atik Gürbüz, İncinur, “İBB Atatürk Kitaplığı “K403” Numaralı Mecmuanın MESTAP’a Göre Tasnifi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 22, (2019), s. 37-110.
  • Ayçiçeği, Bünyamin, “Nuruosmaniye Kütüphanesi Türkçe Şiir Mecmû‘aları: İnceleme-Dizin”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 16, (2016), s. 227-367.
  • Aydemir, Yaşar, “Şiir Mecmuaları ve Metin Teşkilinde Mecmuaların Rolü”, Bilig, 19, (2001), s. 147-155.
  • Aydemir, Yaşar, “Metin Neşrinde Mecmuaların Rolü ve Karşılaşılan Problemler”, Turkish Studies, II/3, (Summer 2007), s.122-137.
  • Aydemir, Yaşar, “Biyografi Kaynağı Olarak Mecmualar”, Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu (Nevşehir 6-8 Mayıs 2010) Bildirileri Kitabı, edt. Filiz Kılıç, AKM Yay., Ankara 2011, s. 87-100.
  • Aypay, Ali İrfan, Nahifî Süleyman Efendi (Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni), Yayımlanmamış DT, Selçuk Ü. SBE, Konya 1992.
  • Düzenli, Mesut Bayram - Özavcı, Ferdi, “Düzenleyeni Bilinmeyen Bir Şiir Mecmuası”, Diyarbakır Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, (2018), s. 128-189.
  • Ersoy, Ersen - Karabuçak, Kemal, “Bir Bektaşî Mecmuası: Sefînetü’l-Esrâr”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 17, (2016), s. 91-120.
  • Eskimen, Ayşe Derya, Mecdî Mehmed Efendi’nin Gazelleri (Metin-İnceleme), Yayımlanmamış YLT, Gazi Ü. SBE, Ankara 2008.
  • Gıynaş, Kamil Ali, “Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 25, (2011), s. 245-260.
  • Gıynaş, Kamil Ali, “Millî Kütüphanede Kayıtlı 06 Mil Yz A 803 Numaralı Şiir Mecmuası”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 38, (2017), s. 211-264.
  • Gürbüz, Mehmet, “Biyografik Değer Bakımından Şiir Mecmuaları”, Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu (Nevşehir 6-8 Mayıs 2010) Bildirileri Kitabı, edt. Filiz Kılıç, AKM Yay., Ankara 2011, s. 315-328.
  • Gürbüz, Mehmet, “Şiir Mecmûaları Üzerine Bir Tasnif Denemesi”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII - Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, hzl. Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım, Turkuaz Yay., İstanbul 2012, s. 97-113.
  • Gürbüz, Mehmet, “Cönkler ve Mecmualar Üzerinden Osmanlı Toplumunun Şiir ve Şair Tercihlerine Bir Bakış Denemesi”, Journal of Turkish Studies (Symposium in Honor of Prof. Dr. Günay Kut, Transcribing Manuscripts into Critical Analysis), 45, (2016), s. 95- 104.
  • Hayâlî, Hayâlî Bey Dîvânı, hzl. Ali Nihad Tarlan, Bürhaneddin Erenler Matbaası, İstanbul 1945.
  • Kahyaoğlu, Yasin, “Şafii’de Dil ve Edebiyat”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27, (Ocak–Haziran 2012), s. 209-240.
  • Kaya, Bayram Ali (edt.), Dem ile Sema Arasında-Galata Mevlevîhânesi Koleksiyonu’ndaki Şiir Mecmualarının Sistematik Tasnifi, Sakarya Yay., Sakarya 2016.
  • Köksal, Mehmet Fatih, “Biyografik Kaynak Olarak Şiir Mecmuaları ve Kastamonulu İshâkzâde Fevzi Mecmuası”, Prof. Dr. Mustafa İsen Adına Uluslararası Klasik Türk Edebiyatında Biyografi Sempozyumu (Nevşehir 6-8 Mayıs 2010) Bildirileri Kitabı, edt. Filiz Kılıç, AKM Yay., Ankara 2011, s. 449-468.
  • Köksal, Mehmet Fatih, “Şiir Mecmûalarının Önemi ve Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi (MESTAP)”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII - Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, hzl. Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım, Turkuaz Yay., İstanbul 2012, s. 409-431.
  • Köksal, Mehmet Fatih, “Klasik Türk Edebiyatının Sıra Dışı Örneklerini Toplayan İlginç Bir Şiir Mecmuası: Mecmû’a-i Nevâdir”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, III/4, (2019), s. 84- 123.
  • Kut, Günay, “Mecmua”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. 6, Dergâh Yay., İstanbul 1986, s. 170-172.
  • Kutlar, Fatma Sabiha, “Klasik Türk Edebiyatında Çâr-ender-çâr ve Kara Fazlî’nin Kasidesi”, Türkbilig, 17, (2009), s. 92-115.
  • Mecmu‘a-i Eş‘âr, Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, nr. 06 Mil Yz A 7331.
  • Mesîhî, Mesîhî Divanı, hzl. Mine Mengi, AKM Yay., Ankara 1995.
  • Necâtî, Necâtî Bey Dîvânı, hzl. Ali Nihad Tarlan, Akçağ Yay., Ankara 1992.
  • Pala, İskender, Şi’r-i Kadîm-Şiir Şerhleri, Ötüken Yay., İstanbul 1997.
  • Savaş, Hamdi, “Üsküplü İshak Çelebi”, İslâm Ansiklopedisi, C. 22, TDV Yay., İstanbul 2000, s. 528-529.
  • Tanyıldız, Ahmet, “Şiir Mecmûalarının Neşri Hakkında”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21, (Bahar 2012), s. 224-239.
  • Topçu, Mümin, Divan-ı Rızâyî, Yayımlanmamış YLT, İnönü Ü. SBE, Malatya 1997.
  • Usûlî, Usûlî Dîvânı, hzl. Mustafa İsen, Akçağ Yay., Ankara 1990.
  • Uzun, Mustafa İsmet, “Mecmua”, İslâm Ansiklopedisi, C. 28, TDV Yay., Ankara 2003, s. 265- 268.
  • Ünlütürk, Nesrin, Hâşimî Emir Osman Divançesi (Metin-Muhteva-Tahlil), Yayımlanmamış YLT, Dokuz Eylül Ü. SBE, İzmir 2004.
  • Üzgör, Tahir, Fehîm-i Kadîm Hayatı, Sanatı, Dîvân’ı ve Metnin Bugünkü Türkçesi, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1991.
  • Yılmaz, Ozan, “Metin Te’sisinde Şiir Mecmualarının Katkısına Bir Örnek: Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Koleksiyonu 5214 Numaralı Mecmua ve Muhtevası”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1, (2008), s. 255-280.
  • Bâkî, Bâkî Dîvânı, (e-kitap), hzl. Sabahattin Küçük, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, https://ekitap.ktb.gov.tr, Erişim Tarihi: 25.11.2019.
  • Emrî, Emrî Dîvânı, (e-kitap), hzl. Mehmet A. Yekta Saraç, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, https://ekitap.ktb.gov.tr, Erişim Tarihi: 25.11.2019.
  • Erdoğan, Mustafa, Bursalı Rahmî ve Divanı, (e-kitap), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 2017, https://ekitap.ktb.gov.tr, Erişim Tarihi: 25.11.2019.
  • Gelibolulu Sun‘î, Gelibolulu Sun‘î Divanı, (e-kitap), hzl. Halil İbrahim Yakar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, https://ekitap.ktb.gov.tr, Erişim Tarihi: 25.11.2019.
  • Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-şuarâ, (e-kitap), hzl. Aysun Sungurhan, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 2017, https://ekitap.ktb.gov.tr, Erişim Tarihi: 21.06.2019.
  • Köksal, Mehmet Fatih, “Yazma Mecmualara Dair Yeni Bir Tasnif Denemesi”, 2. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi (4-7 Nisan 2018) Bildiri Tam Metinleri Kongre EKitabı, edt. Kadir Ulusoy, Antalya 2018, s. 87-92, http://www.icoess.com/Content_Files/Content/indirilecek%20dosyalar/ICOESS%202018 %20Tam%20metin%20bildiri%20kitabı%20ısbn.pdf, Erişim Tarihi: 04.02.2020
  • https://mestap.com/
  • https://mecmualar.tr.gg