ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ SANATINDAN BİR ÖRNEK: TEKİRDAĞ ESKİ VALİ KONAĞI VE SÜSLEMELERİ

Tekirdağ Ertuğrul Mahallesi’nde günümüzde Arkeoloji ve Etnoğrafya Müzesi olarak kullanılan eski Vali Konağı, 1927 yılında sahile hâkim bir konumda inşa edilmiştir. Yapının Latin alfabesi ile yazılı yapım ve mimar kitabelerinden, banisinin Tekirdağ’da 1926-1929 yılları arasında valilik yapan Arif Hikmet Bey, mimarının ise Kâzım Tahsin olduğu öğrenilir. Konağın cephelerindeki çiniler Kütahya’da üretilmiş; çinilerin desenleri ise Stepan Vartanyan olabileceğini savladığımız sanatçı tarafından hazırlanmıştır. Yapının inşası Cumhuriyetin kuruluşunun ilk yıllarına denk gelir ve bu dönem Türk Mimarlık tarihinde “I. Ulusal Mimari”, “Birinci Millî Üslup”, “Millî Mimari Rönesansı” “Yeni Osmanlı” ve “Yeni Klasik Üslup” gibi değişik adlarla bilinir. İstanbul ve Ankara’nın yanında Edirne, İzmir, Bursa, Kastamonu, Konya, Niğde, Balıkesir, Erzurum, Sivas, Kayseri gibi şehirlerde de en görkemli örneklerin inşa edildiği Erken Cumhuriyet Döneminde, Tekirdağ Eski Vali Konağı daha çok arazinin biçimine uydurularak, dönemin simetrik plan anlayışının dışında ancak üslubun ana prensiplerini koruyarak bir taşra örneği olarak tasarlanmıştır. Konak, cephelerindeki Kütahya çinileri ve taş süslemeleriyle şehrin en dikkat çekici ve anıtsal yapılarındandır. Boyutları, planı, cephe düzenlemesi, malzemesi, çini ve taş süslemeleriyle döneminin sosyoekonomik ve sanat anlayışını temsil eden bu yapı, I. Ulusal Mimarlık Dönemi anlayışının Tekirdağ’daki uygulaması olarak karşımıza çıkar.

An Example from the Early Republican Art: Tekirdağ Former Governor's Mansion and Its Ornaments

The former Governor's Mansion, which is being used as the Museum of Archeology and Etnography in Tekirdağ Ertuğrul Mahallesi, was built in 1927 in a location overlooking the shore. It is learned from the architectural inscriptions written in Latin alphabet that Arif Hikmet Bey, governor of Tekirdağ between 1926- 1929 was the patron and Kazım Tahsin was the architect of the building. The tiles on the façades of the mansion were produced in Kütahya; The designs of the tiles are prepared by the artist whom we claim to be Stepan Vartanyan. The construction of the building is contemporary with the first years of the foundation of the Republic, a period named variously as “National Architecture”, “First National Style”, “National Architectural Renaissance”, “New Ottoman” and “New Classical Style”. Besides İstanbul and Ankara, the glorious examples of Early Republic Architecture can be seen in cities like Edirne, İzmir, Bursa, Kastamonu, Konya, Niğde, Balıkesir, Erzurum, Sivas, and Kayseri. Except for the symmetrical plan concept of the time, Tekirdağ Former Governor's Mansion was designed according to the main principles of the specific style but in align with the shape of the land. Thus, it could be considered as a provincial variation. This mansion is one of the most striking and monumental structures of the city with its Kütahya tiles and stone ornaments on its facades. This structure, which represents the socio-economic and artistic understanding of the era with dimensions, plan, facade arrangement, materials, tiles and stone ornaments, comes out as an application of the First National Architecture Period in Tekirdağ.

PDF

___

Akarsu, Hasan, Tekirdağ Sonsuz Gurbet, Heyamola Yay., İstanbul 2010.
Akşin, Sina, “Türk Ulusçuluğu”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 7, İstanbul: İletişim Yay., 2002, s. 1941-1942.
Aktüre, Sevgi, “Osmanlı Devleti’nde Taşra Kentlerindeki Değişimler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 4, İletişim Yay., İstanbul 1985, s. 891-904.
Alpagut, Leyla, “1930’larda Bir Mimar: İzzet Baysal”, Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 26-1, Haziran, 2009, s. 13-32.
Alsaç, Üstün, “Türkiye Mimarlık Düşüncesinin Cumhuriyet Dönemindeki Evrimi”, Mimarlık Dergisi, S. 11-12 (121), 1973, s. 12-25.
Alsaç, Üstün, Türk Mimarlığı, İletişim Yay., İstanbul 1992.
Alsaç, Üstün, Türkiye’deki Mimarlık Düşüncesinin Cumhuriyet Dönemindeki Evrimi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Baskı Atelyesi, Trabzon 1976.
Anonim, Kültür Envanteri, Tekirdağ Belediye Başkanlığı, Tekirdağ 2007.
Arık, Rüçhan, Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Türkiye İş Bankası Yayını, Ankara 1976.
Arlı, Belgin Demirsar, “Kütahya Çiniciliği”, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, ed. Gönül Öney-Zehra Çobanlı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul 2007, s. 329-345.
Arlı, Belgin Demirsar, “Kütahya Tiles and Ceramics”, The Story of Ottoman Tiles and Ceramics, ed. Ara Altun, Instanbul Stock Exchange, İstanbul 1997, s. 237-256.
Arseven, Celal Esat, Türk Sanatı, Cem Yayınevi, İstanbul 1984.
Aslanapa, Oktay, “Kütahya Keramik Sanatı”, Atatürk'ün. Doğumunun 100. Yılına Armağan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1981- 1982, s. 69-170.
Aslanapa, Oktay, Anadolu’da Türk Çini ve Seramik Sanatı, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yay., İstanbul 1965.
Aslanapa, Oktay, Osmanlılar Devrinde Kütahya Çinileri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., Üçler Basımevi, İstanbul 1949.
Aslanapa, Oktay, Türk Sanatı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1997.
Aslanapa, Oktay, Türkische Fliesen und Keramik in Anatolien, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yay., İstanbul 1965.
Aslanoğlu, İnci, “1930'lar: Türk Mimarisinde Erken Modernizm”, Cumhuriyet’in Mekânları / Zamanlan / İnsanları, ed. Altan Elvan Ergut-Bilge İmamoğlu, Dipnot Yay., Ankara, 2010, s. 25-30.
Aslanoğlu, İnci, “Birinci ve İkinci Milli Mimarlık Akımları Üzerine Düşünceler”, Mimaride Türk Milli Üslubu Semineri, İstanbul, 11-12 Haziran 1984, Atatürk Kültür Merkezi Yay., İstanbul 1984, s. 41-51.
Aslanoğlu, İnci, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Mimari”, Türkler, C. 18, ed. Hasan Celal Güzel- Kemal Çiçek, Yeni Türkiye Yay., Ankara, 2002, s. 253-258.
Aslanoğlu, İnci, “Modernizmin Başlangıç Aşamasında 1926/33 Yılları Arası Türk Mimarlığında Yaşanan Gelişmelerin Bir Değerlendirmesi”, Prof. Doğan Kuban'a Armağan, ed. Zeynep
Ahunbay- Deniz Mazlum, Eren Yay., İstanbul 1996, s. 17-24.
Aslanoğlu, İnci, “Söyleşi: Osmanlı’dan Bugüne Hükûmet Konakları”, Mimarlık, S. 203, 1984, s. 3-15.
Aslanoğlu, İnci, Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, Bilge Kültür Sanat Yay., İstanbul 2010.
Ateş, Hacer, “Tekirdağ”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 40, İstanbul 2011, s. 359-362.
Aygün, Necmettin, “XIX Yüzyıl Başlarında İstanbul Merkezli Osmanlı Deniz Taşımacılığı”. OTAM, S. 23, Bahar, 2008, s. 53-84.
Başkan, Seyfi, “Cumhuriyet Döneminde Sanat”, Türkler, C. 18, ed. Hasan Celal Güzel-Kemal Çiçek, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, s. 233-252.
Başkan, Seyfi, “Türk Modernleşmesi ve Erken Cumhuriyet Döneminin ‘Milli Mimarlığı’”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History, Volume: 11/13, 2016, s. 97-116.
Batur, Afife, “1925-50 Döneminde Türkiye Mimarlığı”, 75 yılda Değişen Kent ve Mimarlık, ed. Yıldız Sey-Derya Özkan, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul 1998, s. 209-234.
Batur, Afife, “Batılılaşma Döneminde Osmanlı Mimarlığı”, Tanzimattan Cumhuriyete Osmanlı Ansiklopedisi, C. 4, İletişim Yay., İstanbul 1986, s. 1038-1067.
Batur, Afife, “Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 2, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1994, s. 449-450.
Batur, Afife, “Cumhuriyet Döneminde Türk Mimarlığı”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 5, Hazırlayan: Murat Belge-Seyfettin Gürsel-Mete Tunçay, İletişim Yay., İstanbul 1993, s. 1379-1420.
Batur, Afife, “Milli Olarak Adlandırılan Mimari Eğilimler”, Mimarlık, S. 298, 2001, s. 42-46.
Batur, Afife, “Modern Olmak: Bir Cumhuriyet Mimarlığı Arayışı”, Modern Türk Mimarlığı, ed. Ahmet Evin-Renate Holod- Süha Özkan, TMMOB Mimarlar Odası Yay. Yalçın Matbaacılık, Ankara 2007, s.70-96.
Batur, Afife, Vedat Tek Kimliğin İzinde Bir Mimar, Yapı ve Kredi Yay., İstanbul 2002. Bektaş, Cengiz, “Mimarlığımızın Cumhuriyeti Cumhuriyet Dönemine Bir Bakış”, Ege Mimarlık Dergisi, S. 30, 1999, s. 27-30.
Bektaş, Cengiz, “Mimarlığımızın Cumhuriyeti Cumhuriyet Dönemine Bir Bakış”, Yeni Türkiye Dergisi, Cumhuriyet Özel Sayısı 4. Kültürel Değerlendirme, S. 23-24, Eylül-Aralık, 1998, s. 3066-3076.
Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Bilgi Yayınevi, Ankara 1973.
Bilgi, Hülya, “İslam Öncesi Kütahya Yöresi Seramik Sanatı”, Toprak, Ateş, Sır, Tarihsel Gelişimi Atölyeleri ve Ustalarıyla Kütahya Çini ve Seramikler, Hazırlayan: Garo Kürkman, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Yay., İstanbul 2005, s. 14-29
Bilgi, Hülya, Kütahya Tiles and Ceramics, Suna ve İnan Kıraç Vakfı, İstanbul 2006.
Bozdoğan, Sibel, “Türk Mimari Kültüründe Modernizm: Genel Bir Bakış”, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, ed. Sibel Bozdoğan, Reşat Kasaba, Tarih Vakfı Yay., İstanbul 1998, s. 118-135.
Bozdoğan, Sibel, Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesinde Mimari Kültür, Çeviren: Tuncay Birkan, Metis Yay., İstanbul 2002.
Carswell, Arthur John, “Kütahya Çini ve Seramikleri”, Sadberk Hanım Müzesi Türk Çini ve Seramikleri, ed. Ara Altun- Arthur John Carswell- Gönül Öney, Sadberk Hanım Müzesi, İstanbul 1991, s. 49-102
Cengizkan, Ali, “Birinci Ulusal Mimarlık “Savunma Hattı’nda”, Modernin Saati, Mimarlar Derneği-Boyut Yay., Ankara 2002, s. 61-69.
Çadırcı, Musa Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları. Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1991.
Çevik, Hikmet, Tekirdağ Tarihi Araştırmaları, Ahmet Sait Basımevi, İstanbul 1949.
Çıkış, Şeniz, “Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi İzmir Konutu: Yerellik ve Melezlik”, METU Journal of the Faculty of Architecture, S. 28-2, 2011, s. 45-61.
Çini, Rıfat, Kütahya in Turkish Tile Making. Uycan Yay., İstanbul 1991.
Çini, Rıfat, Türk Çiniciliğinde Kütahya, Uycan Yay., İstanbul 1991.
Darkot, Besim, “Tekirdağ”, MEB İslam Ansiklopedisi, C. 12/1, MEB Devlet Kitapları, Eskişehir 2001, s. 133-135.
Dayıgil, Feyzullah, “Çini (Türk çiniciliği)”, MEB İslam Ansiklopedisi, C. III, 1977, s. 430-435.
Demiriz, Yıldız, “Osmanlı Çini Sanatı”, Türkler, C. 12, ed. Hasan Celal Güzel-Kemal Çiçek, Yeni Türkiye Yay., , Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, s. 563-572.
Ekin Ümit-Hümmet Kanal, “Tekfurdağı Sancağı’nın Sosyal ve Ekonomik Yapısı (1890-1902)”, HUMANITAS, S. 4, 2014, s. 109-127.
Eldem, Sedat Hakkı, “Elli Yıllık Cumhuriyet Mimarlığı”, Mimarlık, S. 121-122, 1973, s. 5-11.
Ergut, Altan Elvan, “Sınırlar ve Sorunlar Üzerine Düşünceler Erken Cumhuriyet Dönemi ve Ulusal Mimarlık”, Toplumsal Tarih Dergisi, S. 189, 2009, s. 76-82.
Ertuğrul, Zeynep, Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi Mimarlarından Muzaffer Bey: Eserleri ve Sanat Anlayışı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir 2007.
Eyice, Semavi, “Batı Sanat Akımlarının Değiştirdiği Osmanlı Dönemi Türk Sanatı”, Türkler, ed. Hasan Celal Güzel-Kemal Çiçek-Salim Koca, cilt 15, Ankara 2002, s. 284-309.
Eyice, Semavi, “Batılılaşma. Mimari”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 5, İstanbul 1992, s. 171-181.
Eyice, Semavi, “XVIII. Yüzyılda Türk Sanatı ve Türk Mimarisinde Avrupa Neoklasik Üslubu”, Sanat Tarihi Yıllığı, S. 9-10, 1981, s. 163-189.
Faroqhi, Süreyya, Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayatı, Çeviren: E. S. Özcan, Doğubatı Yay., Ankara 2006.
Gül, Murat, “Erken Dönem Cumhuriyet Mimarisinin İmparatorluk ve Cumhuriyet Devri Çağdaşlaşma Çabalarının İlişkisi Bakımından İncelenmesi”, Cumhuriyet’in Mekânları / Zamanlan / İnsanları, ed. Altan Elvan Ergut-Bilge İmamoğlu, Dipnot Yay., Ankara 2010, s. 275-287
Hasol, Doğan, Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, Yapı Endüstri Merkezi, İstanbul 1998.
Işın, Mehmet Akif-Mehmet Serez vd., Yaşayan Tekirdağ, Hazırlayan: Sezai Kurt, TC Tekirdağ Valiliği Yay., İstanbul 2003.
İnciciyan, L. H. Hrand D. Andreasyan, “ Osmanlı Rumelisi’nin Tarihi ve Coğrafyası”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S. 4-5, İstanbul, 1976, s. 101-152.
Kınık, Doğan, “Tekirdağ”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C. 3, Yem Yay., İstanbul 1997, s. 1755-1756.
Kızıl, Mustafa, Cumhuriyet Dönemi Kütahya Çinisinde Görülen Uygulama Teknikleri ve Yenilikler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon 2010.
Koyunoğlu, Arif Hikmet, “Türk Mimarisinde Çini Sanatı ve Bezemeleri”, Mimarlık, S. 7, 1984, s. 10-11.
Köse, Ebru, Sadberk Hanım Müzesi Teşhirindeki Sınırlı Sayıda Kütahya Çini Koleksiyonunun Belgelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara 2014.
Kuban, Doğan, “Türk Mimarisi’nde Barok ve Rokoko”, Türk ve İslâm Sanatı Üzerine Denemeler, Arkeoloji ve Sanat Yay., İstanbul 1995, s. 131-139.
Kuban, Doğan, Türk Barok Mimarisi Hakkında Bir Deneme, Pulhan Matbaası, İstanbul 1954.
Kuran, Abdullah, “Mimarlıkta “Yeni-Türk” Üslubu ve Osman Hamdi Bey”, Selçuklular’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Mimarlık, ed. Çiğdem Kafesçioğlu- Lucienne Thys-Şenocak- Timur Kuran, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul 2012, s. 597-603.
Kuruyazıcı, Hasan, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Mimar Arif Hükmet Koyunoğlu, Anılar, Yazılar, Mektuplar, Belgeler, Yapı Kredi Yay., İstanbul 2008.
Kürkman, Garo, Toprak, Ateş, Sır Tarihsel Gelişimi Atölyeleri ve Ustalarıyla Kütahya Çini ve Seramikler, Suna ve İnan Kıraç Vakfı, İstanbul 2005.
Mortaş, Abidin, “Hükûmet Konakları”, Arkitekt, S. 11-12, 1944, s. 250-252.
Nurcan, İnci Fırat, “XX. Yüzyıl Başlarında Görülen Osmanlı Mimarisi”, Türkler, C. 10, ed. Hasan Celal Güzel-Kemal Çiçek, Yeni Türkiye Yay., Ankara 1999, s. 287-297.
Nurcan, İnci Fırat, Ankara'da Cumhuriyet Dönemi Mimarisinden İki Örnek, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1998.
Ortaylı, İlber, “Söyleşi: Osmanlı’dan Bugüne Hükûmet Konakları”, Mimarlık, S. 203, 1984, s. 3-15.
Ödekan, Ayla, “Çağdan Olmak”, Cumhuriyet’in Renkleri, Biçimleri, ed. Ayla Ödekan, Tarih Vakfı Yay., İstanbul 1999, s. 3-5.
Ödekan, Ayla, “Mimarlık ve Sanat Tarihi (1908-1980)”, Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908- 1980, ed. Sina Akşin, Cem Yayınevi, İstanbul 1997, s. 505-588.
Öndin, Nilüfer, Cumhuriyet’in Kültür Politikası ve Sanat 1923-1950, İnsancıl Yay., İstanbul 2003.
Öney, Gönül, İslâm Mimarisinde Çini. Ada Yay., İstanbul 1987.
Renda, Günsel, “Yenileşme Döneminde Kültür ve Sanat,” Türkler, C. 15, Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi, Ankara 2002, s. 265-283.
Sayar, Yasemin, “Türkiye'de Modernleşme ve Milliyetçilik: Milli Kimlik Sorunu ve Mimari İfadesi”, Mimarlık, S. 291, 2000, s. 48-52.
Sayar, Zeki, “Mimarlığımız: 1923-1950”, Mimarlık, S. 2, 1973, s. 20-23.
Serez, Mehmet, Tekirdağ Tarihi ve Coğrafyası Araştırmaları, Dönmez Ofset, Ankara 2007.
Sönmez, Zeki, “Cumhuriyet Dönemi Mimarlığının Fikir Temelleri”, Cumhuriyet’in Yetmiş Beş Yılında Kültür ve Sanat Sempozyum Bildiriler,. 18–19 Mart 1999, İstanbul Sanat Tarihi Derneği Yay., 2000, s. 63-70.
Söylemezoğlu, Hamit Kemalî, “ Mimarlığımız: 1923-1950”, Mimarlık, S. 2, 1973, s. 26-33.
Sözen, Metin- Mete Tapan, 50 Yılın Türk Mimarisi, İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 1973.
Sözen, Metin, “Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi ve Mimarları”, Mimaride Türk Milli Üslubu Semineri, İstanbul 11-12 Haziran 1984 Bildiriler, Atatürk Kültür Merkezi Yay., İstanbul 1984, s. 35-39.
Sözen, Metin, Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisi, İş Bankası Kültür Yay., Ankara 1996.
Sözen, Metin, Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara 1984.
Sümer, Güner, “Kütahya Çinisi ve Günümüzdeki Durumu”, Türkiye’de El Sanatları Geleneği ve Çağdaş Sanatlar İçindeki Yeri Sempozyum Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1997, s. 334-361.
Şahin, Faruk, “Cumhuriyet Dönemi Kütahya Çini ve Keramik Sanatı”, Sanat Tarihi Yıllığı, S. 13, 1988, s. 131-152.
Şahin, Faruk, “Kütahya Çini Keramik Sanatı ve Tarihinin Yeni Buluntular Açısından Değerlendirilmesi”, Sanat Tarihi Yıllığı, S. IX-X, 1979-80, s. 259-286.
Tan, Nail, Cumhuriyet Dönemi Kültür Çalışmalarının Dünü Bugünü Yarını, (Bir Kültür Politikası Oluşumu), BRC Basım Matbaacılık, Ankara 2003.
Tapan, Mete “Türkiye’de Uygarlık, Bayındırlık, Kentleşme ve Atatürk”, Çağdaş Düşüncenin Işığında Atatürk, Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı Yay., İstanbul 1983, s. 379-413.
Tekeli, İlhan, “Mimar Kemalettin ve Eseri Hangi Ortamda Gelişti”, Mimar Kemalettin ve Çağı: Mimarlık /Toplumsal Yaşam /Politika, ed. Ali Cengizkan, TMMOB Mimarlar Odası ve Vakıflar Genel Müdürlüğü Yay., Ankara 2009, s. 23-39.
Tekeli, İlhan, “Türkiye'de Mimarlığın Gelişiminin Toplumsal Bağlamı”, Modern Türk Mimarlığı, ed. Ahmet Evin-Renate Holod- Süha Özkan, TMMOB Mimarlar Odası Yay. Yalçın Matbaacılık, Ankara 2007, s. 15-36.
Toybıyık Nazif -Mustafa Özkabak vd., Tekirdağ Marmara’nın İncisi, Tekirdağ Valiliği Yay., Tekirdağ 1992.
Tuğlacı, Pars, Osmanlı Şehirleri, Milliyet Yay., İstanbul 1985.
Tuncel, Mehmet, “Tekirdağ (Bugünkü Tekirdağ)”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 40, İstanbul 2011, s. 362-364.
Tuncel, Mehmet, “Türkiye’de Kıyı Taraçaları Üzerinde Kurulan Şehirler: Tekirdağ Örneği”, Rodos’tan Süleymanpaşa’ya Tekirdağ, Uluslararası Tekirdağ Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Tekirdağ 26-27 Mart 2015 Namık Kemal Üniversitesi, ed. Mehmet Yıldız, Kitabevi, İstanbul 2016, s. 63-66
Tuncer, Orhan Cezmi, “Mimaride Türk Milli Üslubu İlkeleri”, Mimaride Türk Milli Üslubu Semineri. İstanbul, 11-12 Haziran 1984 Bildiriler, Atatürk Kültür Merkezi Yay., İstanbul 1984, s. 67-69.
Varlık, Mustafa Çetin, “Kütahya”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 26, İstanbul 2002, s. 580-584
Yavuz, Yıldırım- Süha Özkan, “Osmanlı İmparatorluğunun Son Yılları”, Modern Türk Mimarlığı, ed. Ahmet Evin-Renate Holod- Süha Özkan, TMMOB Mimarlar Odası Yay. Yalçın Matbaacılık, Ankara 2007, s. 38-52.
Yavuz, Yıldırım- Süha Özkan, “Osmanlı Mimarlığının Son Yılları”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C. 4, İletişim Yay., İstanbul 1985, s. 1078-1090.
Yavuz, Yıldırım- Süha Özkan, “Ulusal Bir İfade Bulmak: Birinci Ulusal Üslup”, Modern Türk Mimarlığı, ed. Ahmet Evin-Renate Holod- Süha Özkan, TMMOB Mimarlar Odası Yay., Yalçın Matbaacılık, Ankara 2007, s. 55-68.
Yavuz, Yıldırım, “İkinci Meşrutiyet Döneminde Ulusal Mimari Üzerindeki Batı Etkileri”, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, S. 2-1, 1976, s. 9-31.
Yavuz, Yıldırım, “Mimar Kemalettin Bey (1870-1927)”, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, S. 7-1, 1981, s. 53-76.
Yavuz, Yıldırım, “Tek Vedat”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 7, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1994, s. 232.
Yavuz, Yıldırım, “Yeni Bulguların Işığında Mimar Kemalettin ve Yapıtları”, Mimar Kemalettin ve Çağı: Mimarlık / Toplumsal Yaşam / Politika, ed. Ali Cengizkan, TMMOB Mimarlar Odası ve TC. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Yay., Ankara 2009, s. 129-140.
Yavuz, Yıldırım, İmparatorluktan Cumhuriyete Mimar Kemalettin, 1870-1927, Vakıflar Genel Müdürlüğü TMMOB Mimarlar Odası, Ankara 2009.
Yavuz, Yıldırım, Mimar Kemalettin ve I. Ulusal Mimarlık Dönemi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Yay., Ankara 1981.
Yazıcı, Nurcan, “Amasya’daki Hükûmet Konağı Binaları”, Sanat Dergisi, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, S. 18, 2010, s. 91-105.
Yazıcı, Nurcan, “Trabzon Örneğinde Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Hükûmet Konağı Binaları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 1-5, 2008, s. 943-959.
Yetkin, Şerare, “Çini”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul 1993, s. 329-335.
Yıldız Murat - Nuran Koltuk, Arşiv Belgelerine Göre XVII-XX. Yüzyıllarda Tekirdağ'da Ekonomik Hayat, Kitapevi, İstanbul, 2016.