BİLGİ KARMAŞASINDA MUTASAVVIF BİR ŞAİR: ÖMER NÜZHET VE ESERLERİ

İslamiyet’in kabulü ile başlayan ve altı asrı aşkın bir süre devam eden klasik Türk edebiyatı, taşıdığı özellikler ve ulaştığı değerler açısından önemlidir. Kültürel ve edebî hayatımızın önemli bir merhalesini teşkil eden bu edebiyatı tanımak, tanıtmak ancak bu geleneğe vücut veren isimlerin, sanatkârların ve eserlerinin doğru yorumlanması ile mümkündür. Bu sebeple kaynakların çok boyutlu olarak incelenip değerlendirilmesi, çok sayıda kaynağın tetkik edilmesi ve verilen bilgilere ihtiyatla yaklaşılması gerekmektedir. Zira kaynaklarda verilen bilgilerin kontrol edilmeden alınmasının eksik ya da hatalı sonuçlar doğurması kuvvetle muhtemeldir. XVIII. yüzyılda yaşayan ve hayatlarının belirli bir dönemini aynı coğrafyada geçiren Ahmed Nüzhet ile Ömer Nüzhet yukarıda işaret olunan eksik ve hatalı değerlendirmeler neticesinde karıştırılan iki şairdir. Bazı kaynaklarda tek şair olarak kaydedilen bu isimler ve eserleri hakkındaki tespitler tetkike muhtaçtır. Bu makalede Neccârzâde Mustafa Rızâ’nın (ö. 1159 / 1746) müritlerinden olan Ömer Nüzhet’in kimliği çalışmamızın esas konusudur. Yaptığımız çalışma ile Ömer Nüzhet’in doğru bilgiler ışığında tanıtımı hedeflenmiş; gerçek kimliği, bizzat kendisine atfedilen eserler ve şair hakkında bilgi veren kaynaklar ışığında değerlendirilmeye çalışılmıştır. Makale boyunca başta tezkireler olmak üzere biyografik eserler ve şair hakkında yapılan çalışmalar birbiriyle mukayese edilerek isabetli bilgilerin ortaya konulması amaçlanmış, aynı isim olarak düşünülen Ömer Nüzhet ve Ahmed Nüzhet’e yönelik bilgiler tashih kılınmış, ayrıca eserlerin hangi isme ait olduğuna dair tespitler paylaşılmıştır.

A Sufi Poet in the Confusion of Knowledge: Omar Nuzhat and His Works

Classical Turkish literature, which began with the acceptance of Islam and continued for more than six centuries, is important in terms of the characteristics it carries and the values it reaches. It is possible to recognize and promote this literature, which is an important stage of our cultural and literary life, only with the correct interpretation of the names, artists and works that give the body to this tradition. For this reason, it is necessary to examine and evaluate resources in a multidimensional way, to examine a large number of resources and to approach the information provided with caution. Because it is very likely that obtaining the information provided in the sources without checking will have incomplete or wrong results. Ahmed Nuzhat and Omar Nuzhat, who lived in the XVIII century and spent a certain period of their lives in the same geography, are two poets who are mixed of each other as a result of the incomplete and wrong evaluations mentioned above. In some sources, the definitions of these names and their works, recorded as one poet, are in need of examination. In this article Neccarzade Mustafa Reza (b. 1159 / 1746) the identity of Omar Nuzhat, one of his disciples, is the main subject of our study. Our work aimed to introduce Omar Nuzhat in the light of accurate information; his true identity was tried to be evaluated in the light of the works attributed to him and the sources that provide information about the poet. Throughout the article, it is aimed to reveal accurate information by comparing the biographical works, especially the biographical works and the studies about the poet, the information about Omer Nuzhat and Ahmed Nuzhat, who are considered to be the same name, has been corrected, and also the determinations about which name the works belong to are shared.

___

  • Aydıner, Mesut, “Râgıb Paşa”, İslam Ansiklopedisi, C. 34, TDV Yay., İstanbul 2007, s.403-406.
  • Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifin I, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1951.
  • Bağdatlı İsmail Paşa, Keşfü’z-zünûn ZeyliI- II, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1972.
  • Baykal,Bekir Sıtkı-Karahan, Abdülkadir, “Râgıb Paşa”, İslam Ansiklopedisi, C. IX, MEB Yay., İstanbul 1964, s. 594-598.
  • Bektaş, Ekrem, “Mahmut Karakaş: Bir Mutasavvıf Şair Ömer Nüzhet ve Eserleri”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 9, 2012, s. 263-269.
  • Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri II,haz. A. Fikri Yavuz-İsmail Özen, Meral Yay., İstanbul 1972.
  • Cihan, Sadık, “Nüzhet Ömer Efendi ve Hadis-i Erbaîn Tercümesi”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 5, 1991, s. 35-66.
  • Demirbağ, Ömer, Koca Râgıb Paşa ve Dîvân-ı Râgıb, Doktora Tezi, Van Yüzüncü Yıl Ü. SBE, Van 1999.
  • Demirkol, Hatice Çabukel, Divan-ı Nüzhet / İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Ü. SBE, Kahramanmaraş 2003.
  • Duran, Ramazan, Nüzhet Efendi Cevâhirü’l-hikem / İnceleme-Tenkitli Metin, Doktora Tezi, Dicle Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır 2014.
  • Gültekin, Hasan, Türk Edebiyatında İnşâ / Tarihî Gelişim-Kuram-Sözlük ve Metin,Doktora Tezi, Hacettepe Ü. SBE, Ankara 2007.
  • Gültekin, Hasan, Türk Edebiyatında İnşâ, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 2015.
  • Horata, Osman, “Klasik Estetikte Hazan Rüzgârları: Son Klasik Dönem”, Türk Edebiyatı Tarihi II, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., İstanbul 2007.
  • Horata, Osman, Has Bahçede Hazan Vakti / XVIII. Yüzyıl Son Klasik Dönem Türk Edebiyatı, Akçağ Yay., Ankara 2009.
  • İsen, Mustafa, “Divan Edebiyatında Mahlasdaş Şairler”, Ötelerden Bir Ses, Akçağ Yay., Ankara 1997, s.195-208.
  • Karakaş, Mahmut, Bir Mutasavvıf Şair Ömer Nüzhet ve Eserleri, Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., Konya 2012.
  • Köksal, Mehmet Fatih, Sana Benzer Güzel Olmaz: Divan Şiirinde Nazire, Akçağ Yay., Ankara 2006.
  • Mehmet Süreyya, Sicill-i Osmânî, haz. Nuri Akbayar, C. IV, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1996.
  • Müstakimzade Süleyman Sadeddîn, Mecelletü’n-nisâb, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Arapça Kitaplar Koleksiyonu, nr. 1100.
  • Ömer Nüzhet, Menkıbetü’l Evliyâ fî Ahvâl-i Rızâiyye, Tab’hâne-i Âmire, İstanbul 1272.
  • Ramazan Duran, “Nüzhet, Ömer N. Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü,http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nuzhet-omer-efendi(E.T. 17.9.2020).
  • Resmî Ahmed Efendi, Sefînetü’r-rüesâ,Ankara Millî Kütüphane Adnan Ötüken Yazmaları, nr. 4320.
  • Silahdâr-zâde Mehmed Emin Efendi, Tezkire-i Silahdâr-zâde(İnceleme- Tenkitli Metin- Dizin), haz. Ramazan Duran-Halil Çeçen, Kesit Yay., İstanbul 2016.
  • Şefkat-i Bagdâdî, Şefkat Tezkiresi / Tezkîre-i Şu’arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî, haz. Filiz Kılıç, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara.
  • Tolasa, Harun, 16. YüzyıldaEdebiyat Araştırma ve Eleştirisi, Akçağ Yay., Ankara 2002.
  • Tuman, Mehmet Nâil, Tuhfe-i Nâilî II, haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatcı, Bizim BüroYay., Ankara 2001.
  • Yıldırım, Yusuf, Ahmed Nüzhet Efendi Dîvânı, Asitan Yay., İstanbul 2016.