Metindeki Şiir: Rāvendī’nin Rāģat al-ŝudūr ve Yazıcızāde ‘Alī’nin Aynı Eserin Çevirisini İçeren Tevārīh-i Âl-i Selçūk’undaki Şiirin Kullanım ve İşlevi

Rāvendī’nin on üçüncü yüzyıl Büyük Selçuklu İmparatorluğu tarihi olan Rāģat al-ŝudūr wa āyat al-surūr adlı eseri, Büyük Selçukluların küçük yerel hanedanlıklara dönüştüğü dağılış dönemini mercek altına almaktadır. Bu eser, tarihi hadiselerin naklinden sonra metne iliştirilmiş çeşitli şiir parçalarıyla da meşhurdur. Rāvendī, metninde bazen beyitler bazen de daha uzun şiir parçalarına yer vererek bahsettiği tarihi hadiseleri özetlemeye ya da bu hadiselerden hikmetli sözler çıkarmaya çalışmaktadır. Bu kitaptan yaklaşık iki yüzyıl kadar sonra, II. Murad’ın ilk padişahlığı sırasında Memlûk İmparatorluğuna da elçi olarak gönderilmiş olan tarihçi Yazıcızāde ‘Alī’yse Tevārīh-i Âl-i Selçūk adlı eseriyle bilinmektedir. Bu kitap Oğuz Türkleri, Selçuklular, İlhanlılar ve Anadolu Beylikleri dönemlerini tarayarak Yazıcızāde ‘Alī’nin yazdığı Osmanlılar’ın şeceresini içeren beş ciltlik bir tarihtir. Bu eserin ikinci cildi Hamedān ve Kirmān Selçuklularına ayrılmış olup Rāvendī’nin Rāģat al-ŝudūr’unun kelime kelime çevirisidir. İlginç olan nokta, bu çevirisinde Yazıcızāde ‘Alī’nin Rāģat al-ŝudūr’daki şiir alıntılarını atması ve bazı yerlerdeyse aynı şiirleri Osmanlı kültürel bağlamına göre yeniden kurgulamasıdır. Bu makale, sözü edilen şiir alıntılarının hangi olası işlevleri olduğunu araştıracak ve Yazıcızāde ‘Alī’nin şiir alıntılarını ancak “kültüre has” bir bağlamda algıladığı tezini ileri sürecektir

Anahtar Kelimeler:

Tarih ve Tarihyazımı, Anadolu’da Türkçeye İlk Çeviriler, Selçuk

Poetry in the Text: The Use and Function of Poetry in Rāwandì’s Rāģat al-ŝudūr and Yazıcızāde ‘Alì’s Translation of the Same Work in Tevārìkh-i Âl-i Selçūk

Muģammad bin ‘Alī Rāwandī’s Rāģat al-ŝudūr wa āyat al-surūr (“The Comfort of the Hearts and the Sign of Happiness”) is a history of the Great Seljuq Empire giving a detailed account of its last decade, namely its dissolution into minor local dynasties (namely the Seljuqs of Hamadān, Kermān, Syria, and Anatolia (Rūm)) and later the subsequent Khwarazmian occupation which resulted in the killing of the last Great Seljuq Sultan Tughril III (1175/6-94) by the Khwarezm-Shāh, ‘Alā al-Dīn Tekish (1172-1200) in 1194. Rāģat al-ŝudūr was written in Persian andcompleted around the year 1205. It was first dedicated to the Seljuq Sultan of Rūm, Suleimān Shāh II (1196-1204), who was the eldest son of Kilij Arslan II (1156- 92). Because of the Sultan’s sudden death however, Rāwandī had to rededicate his work to the new Sultan of Rūm, Kaykhusraw I (first reign: 1192-96; second reign: 1205-11).

Keywords:

Poetry, Function of Poetry, Rāwandì’s,

___

Alpay Tekin, Gönül: “Ahmed-i Daî’den Önceki Anadolu’nun Kültür Hayatı ve Ahmed-i Daî.” “Çengnâme’nin Kaynakları.” Ahmed-i Daî and his Çengnâme: An Old Otto- man Mesnevi. Cambridge: Harvard University The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, 1973.
Ateş, Ahmed: “Hicri VI-VIII. (XII-XIV.) Asırlarda Anadolu’da Farsça Eserler.” Türkiyat Mecmuası VII-VIII (1945): 94-135.
........: “Burdur-Antalya ve Havalisi Kütüphanelerinde Bulunan Türkçe, Arapça ve Farsça Bazı Mühim Eserler.” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 3-4 (1948): 171-9.
Bakır, Dr. Abdullah: “Önsöz”, Tevārīh-i Âl-i Selçūk. Yazıcı-zāde ‘Alī. İstanbul: Çamlıca Basın Yayın, 2009.
Bayram, Mikail: Anadolu’da Te’lif Edilen İlk Eser “Keşfü’l-akabe.” Konya: Hayra Hizmet Vakfı, 1981.
Duda, Herbert W.: “Zeitgenössische islamische Quellen und das Oğuznāme des Jazyğyoğlu ‘Alī zur Angeblichen Türkischen Besiedlung der Dobrudcha im 12. Jhd. n. Chr.” Spisanie Na Bulgarskata Akadamiya Na Naukit İ İzkustvata Kıniga. LXVI. Sofiya: Peçatnitsa Kınipegraf, 1943.
Iqbāl, Muģammad: “Naşirin Önsözü.” Râhat-üs-Sudûr ve Âyet-üs-Sürûr. trans. Ahmed Ateş. vol. I. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1957.
Huart, Cl. and H. Massé: “Djāmī.” Encyclopedia of Islam. vol. II. Leiden: E.J. Brill, 1991.
Köprülü, Fuad: “Yeni Farisîde Türk Unsurları.” Türkiyat Mecmuası VII-VIII.1 (1942): 1-16.
Mansuroğlu, Mecdut: “Anadolu’da Türk Dili ve Edebiyatının İlk Mahsülleri.” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 1.1 (1946-7): 9-25.
Meisami, Julie Scott: “Rāvandī’s Rāģat al-ŝudūr: History or Hybrid?” Edebiyāt: The Journal of Middle Eastern Literatures. vol 5/2 (1994): 183-215.
Neşrī: Neşri Tarihi. ed. Prof. Dr. Mehmet Altay Köymen. vol. I. Ankara: Kültür Turizm Bakanlığı, 1988.
Önder, Sevim Yılmaz: “Önsöz.” Tevārīh-i Âl-i Selçūk. Yazıcı-zāde ‘Alī. vol. II. İstanbul: Bilge Oğuz, 2009.
al-Rāwandī, Muģammad bin ‘Alī bin Süleymān: Rāģat al-ŝudūr wa āyat al-surūr. ed. Muģammad Iqbāl. Tahrān: Ensherāt-e Amīr-e Kebīr, 1364.
Tekindağ, Şehabeddin: “İzzet Koyunoğlu Kütüphanesinde Bulunan Türkçe Yazmalar I.” Türkiyat Mecmuası XVI (1971): 134-9.
Yazıcı-zāde ‘Alī: Tevārīh-i Âl-i Selçūk. ed. Sevim Yılmaz Önder. vol. II. İstanbul: Bilge Oğuz, 2009.