Bir İslâm Âlimi Olarak Lutfi Paşa

Lutfi Paşa Osmanlı Devleti’nin 16. yüzyılda faaliyet göstermiş önemli devlet adamlarından biridir. Kariyeri boyunca üstlendiği çeşitli resmi görevlerden sonra iki yıl kadar veziriazamlık da yapmıştır. Lutfi Paşa, aynı zamanda çoğu İslâmî ilimlere dair olmak üzere çok sayıda eser kaleme almış velud bir müelliftir. Genellikle Âsafnâme adlı siyasî risalesiyle bilinen Lutfi Paşa’nın yazma halinde kalan İslâmî eserleri şimdiye kadar herhangi bir akademik değerlendirmeye konu olmamıştır. Bu makalede Lutfi Paşa’nın bu yönü üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Lutfi Paşa, İslâmî ilimler, Ehl-i sünnet, akaid, ilmihal, hilafet, kanunname, Âsafnâme

Lutfi Paşa as a Religious Scholar

Lutfi Pasha is one of the prominent statesmen in the 16th century Ottoman Empire. He performed several official duties during his career and served as grand vizier for two years, and authored several works, most of which are about Islamic sciences. He is famous for his political booklet, Asafname, but his books about Islamic sciences have not drawn the attention until now and remained as manuscripts. This article aims to examine Lutfi Pasha’s scholarly works and evaluate him as an Islamic scholar

PDF

___

Kaynakça Abdüssamed Abîdî, Hazâinü’l-Kânun, Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail, 412. Abou-el-Haj, Rifa’at Ali, Modern Devletin Doğası (çev. Oktay Özel-Canay Şahin), İstanbul: İmge, 2000. Atik, Kayhan, Lütfi Paşa ve Tevârih-i Âl-i Osman, Ankara: Kültür Bakanlığı, 2001. Ayn Ali Efendi, Kavânîn-i Âl-i Osman, İstanbul: Tasvîr-i Efkâr Gazetehanesi, 1280. Bassano, Luigi, Kanuni Dönemi Osmanlı İmparatorluğu’nda Gündelik Hayat (çev. Selma Cangi), İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2015. Bursalı Mehmed Tahir Bey, Osmanlı Müellifleri, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333. Celâlzâde Mustafa, Tabakâtü’l-Memâlik ve Derecâtü’l-Mesâlik (Geschichte Sultan Süleyman Kanunis von 1520 bis 1557), nşr. Petra Kappert, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1981. Develi, Hayati, “’Lütfi Paşa ve Tevârih-i Âl-i Osman’ Üzerine”, İlmi Araştırmalar 14, İstanbul 2002, s. 247-254. Ertaş, Kasım, Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Nasîhatü’s-Selâtîn İsimli Eserinin Tenkidli Metni (yüksek lisans tezi), İstanbul 2008. Evliya Çelebi, Seyahatname, İstanbul: İkdam Matbaası, 1314. Fleischer, Cornell, Tarihçi Mustafa Âli, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2001. Fodor, Pál, “Macaristan’a Yönelik Osmanlı Siyaseti, 1520-1541”, çev. Özgür Kolçak, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 40 (2004). Gökbilgin, M. Tayyip, “Lutfi Paşa”, İA, VII, 96-101. İpşirli, Mehmet, “Lutfi Paşa”, DİA, XXVII, 234-236. Kâtib Çelebi, Keşfü’z-Zunûn, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 1972. ....., Süllemü’l-Vusûl ilâ Tabakâti’l-Fuhûl, İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA), 2010. Köksal, Asım Cüneyd, Fıkıh ve Siyaset, İstanbul: Klasik Yayınları, 2016. ....., “Taşköprîzâde’de Akıl, Siyaset ve Tarih” İnsan ve Toplum, 7/1 (2017), s. 233-247. Köprülü, Fuat, “Lutfi Paşa”, Türkiyat Mecmuası, 1925, sy. 1, s. 118-150. Kütükoğlu, Mübahat, Lutfi Paşa Âsâfnâmesi: Yeni Bir Metin Tesisi Denemesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1991. Lutfi Paşa, Âsafnâme, Süleymaniye Ktp., Laleli, 3737. ....., Hayât-ı Ebedî, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri, 257; Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 1524. ....., Halâsü’l-Ümme fî Ma‘rifeti’l-E’imme, Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya 2877, 2876. BİR İSLÂM ÂLİMİ OLARAK LUTFİ PAŞA 72 ....., Halâsü’l-Ümme fî Ma‘rifeti’l-E’imme, nşr. Mâcide Mahlûf, Kahire : Dâru’l-Âfâki’lArabiyye, 2001. ....., Kânûn-ı Benî Osman el-Ma‘rûf bi-Âsâfnâme, nşr. Luvis Şeyho, Beyrut, Matbaatü’lKatolikiyye, 1911. ....., Risâletü’l-Künûz fî Letâifi’r-rumûz, Süleymaniye Kütüphanesi, Pertev Paşa, 90. ....., Risâle-i Niyyet, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri, 257 (vr. 110b-114a). ....., Risâle-i Suâl ve Cevab, Süleymaniye Kütüphanesi, Kılıç Ali Paşa 378 (vr. 64-73); Hacı Mahmud Efendi, no. 6385 (vr. 1-6); Millet Kütüphanesi, Ali Emiri, 257 (vr. 106-110). ....., Tevârih-i Âl-i Osman, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1990 (İstanbul, 1341 baskısının tıpkıbasımı). ....., Tenbîhü’l-Âkılîn ve Te’kîdü’l-Gâfilîn, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri, 257 (vr. 1-52); Süleymaniye Kütüphanesi, Kemal Edip Kürkçüoğlu, 2. ....., Tuhfetü’t-Tâlibîn, Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 1507. ....., Zübdetü’l-Mesâil, Bayezid Devlet Kütüphanesi, 1985. Muhyiddin Seydi Çelebi, Ehâdîs Tete‘allak bi-Ahkâmi’s-Saltana, Süleymaniye Kütüphanesi, Laleli, 639. Mustafa Âlî, Gelibolulu, Künhü’l-Ahbâr, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi yazma nüshası tıpkı basımı, Ankara , Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2009. ....., Nushatu’s-Selâtîn, haz. Andreas Tietze, Mustafā ‘Ālī’s Counsel for Sultans, Wien: Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1979. Müneccimbaşı Ahmed Dede, Müneccimbaşı Tarihi (Sahâifü’l-Ahbâr), İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1285. Osmanzade Ahmed Tâib, Hadîkatü’l-Vüzerâ, İstanbul, 1271. Öz, Mustafa (çev.), İmâm-ı Azam’ın Beş Eseri İstanbul: İFAV, 1992. Özergin, M. Kemal, Sultan Kanuni Süleyman Han Çağına Ait Tarih Kayıtları, Erzurum, 1971. Peçevî İbrahim, Tarih-i Peçevî, İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1283. Sehî Bey, Heşt Bihişt, haz. Günay Kut, yay. Şinasi Tekin ve Gönül Alpay Tekin, Harvard: Harvard University, 1978. Şehrîzâde Mehmed Saîd, Tâcü’l-Kavânîn, Topkapı Sarayı Müzesi, Emanet Hazinesi, 2064. Tayyarzâde Ahmed Atâ, Tarih-i Atâ, İstanbul, 1293.