L’Afrique dans la cosmographie de Kâtib Çelebi

Osmanlı metinlerinin neşirleri, çeşitli nedenlerle, diğer filoloji sahalarında standart sayılan; metnin bir çok el yazması ve baskı nüshalarının karşılaştırılması, metnin esas aldığı kaynaklarla karşılaştırılması, bilimsel transkripsiyon ve çevirinin bir arada sunulması ve bir nebze yorum gibi bileşimlerin tümünü çoğunlukla içermiyor. Bu makale, böyle bir prosedürün Kâtip Çelebi’nin (1609-57) Cihânnümâ’sının bir bölümüne uygulanmasının neler icap ettireceğini gösteriyor. Bu kısmî neşir, metnin farklı katmanlarını gösteriyor, kaynaklarını tespit ediyor ve metindeki bilgiyi kitabın bu bölümüne eklenmiş olan haritayla bütünleştiriyor.

Kâtib Çelebi’nin Kozmografyasında Afrika

Editions of Ottoman texts, for a variety of reasons, rarely apply the full range of instruments considered standard in other philological fields, such as comparison of a multiplicity of textual witnesses in manuscript and print, comparison with source texts, the juxtaposition of scientific transliteration and translation, and finally a modicum of commentary. This article demonstrates what such a procedure would entail if applied to a chapter of Kâtip Çelebi’s (1609-57) Cihânnümâ. This partial edition shows the many layers in the text, identifies its sources, and integrates the information in the text with that in the map attached to the chapter.

PDF

___

[Gerard KREMER, dit Mercator] Atlas Minor de Gverard Mercator. Traduict du Latin en François par le Sieur de la Popelinere, Amsterdam, 1613.

[Gerard KREMER, dit Mercator] Atlas sive Cosmographicæ Meditationes de Fabrica (…), 4e édition, Amsterdam, 1613.

Carte consultée : C&P, Ge. C. 4928. Cliché 75-C-7151.

Lorenzo d’ANANIA UFM

Armand d’AVEZAC, Afrique. Esquisse générale de l’Afrique et Afrique ancienne, Paris, Firmin Didot Frères, 1844.

[Betz] Richard L. BETZ, The Mapping of Africa. A Cartobibliography of the African Continent to 1700, Utrecht, Hess & De Graaf, 2007.

Johan BLAEU, Le Grand Atlas ou Cosmographie Blaviane, 12 vol., Amsterdam, 1663.

Réédition Theatrvm Orbis Terrarvm Ltd, Amsterdam, 1967.

Carte consultée : C&P, Ge. DD. 1145. Planche 165.

BnF = Bibliothèque nationale de France

C&P = Département des Cartes et Plans de la Bibliothèque nationale de France

Philipp CLÜVER, Philippi Clvverii Introductionis in Vniversam Geographiam (...), Amsterdam, 1629.

Gottfried HAGEN, Ein osmanischer Geograph bei der Arbeit. Entstehung und Gedankenwelt von Kātib Čelebis Ğihānnümā, Berlin, Klaus Schwarz, 2003.

[Hérodote] Histoire d’Hérodote. Traduction de Larcher (...), 2 vol., Paris, Garnier Frères, s. d.

[Idrîsî] Idrîsî. La première géographie de l’Occident. Présentation par Henri Bresc et Anneliese Nef, Paris, GF Flammarion, 1999.

KÂTİB Celebî, Cihân-nümâ, éd. İbrâhîm Müteferriķa, Istanbul, Mašba‘a-ı ‘Âmire, 1145/1731.

Walther HINZ, Islamische Masse und Gewichte umgerechnet ins metrische System, Handbuch der Orientalistik, Ergünzungsband 1, Heft 1, Leyde, E. J. Brill, 1955.

[Léon l’Africain] Historiale description de l’Afrique, tierce partie du monde (...), Anvers, Christophe Plantin, 1556.

Bernard LUGAN, Atlas historique de l’Afrique des origines à nos jours, Paris-Monaco, Éditions du Rocher, 2001.

Abraham ORTELIUS, Theatrum Orbis Terrarum, Anvers, Gillis Coppens van Dienst, 1570.

Thomas D. GOODRICH, The Ottoman Turks and the New World. Carte consultée : C&P, Ge. DD. 251, planche 4. Cliché D.4597.

Svat SOUCEK, Studies in Ottoman Naval History and Maritime Geography, Istanbul, Isis Press, 2008.

[Talbi] M. TALBI, article « Ifrīķiya », Encyclopédie de l’Islam2 , III, Leyde-Paris, 1990, p. 1073-1076.

[THG] Tarih-i Hind-i Garbi veya Hadîs-i Nev (A History of the Discovery of America, Ministère de la Culture et du Tourisme, Ankara, 1987.

[TR] KÂTİB Celebî, Cihân-nümâ, Bibliothèque du Mesée dui Palais de Topkapı, Istanbul, Fonds Revan.

[UFM] [Lorenzo d’ANANIA,] L’Universale Fabrica del Mondo (...), 3e édition, Venise, Presse il Muschio, 1582.

Carte consultée : C&P, Ge. FF. 17500. Planche entre les pages 294 et 295.

[Ya‘ķûbî] Ya‘ķûbî. Les pays, traduit par Gaston Wiet, Le Caire, Institut Français d’Archéologie Orientale, 1937.