Bir Mirasın Gölgesinde Vela Tartışması: Müzellef Ahmed Efendi'nin Terekesi ve Ganizade Mehmed Nadiri'nin Şeyhülislama Mektubu

Anahtar Kelimeler:

-

Bir Mirasın Gölgesinde Vela Tartışması: Müzellef Ahmed Efendi'nin Terekesi ve Ganizade Mehmed Nadiri'nin Şeyhülislama Mektubu

is article is about the right of patronage (walā) over a manumitted person, which is one of the most controversial issues among the Ottoman scholars from second half of the 9th/15th century to the midst of 11th/17th century. Although this right that gives to ex-master and his/her relatives a right of inheritance from the manumitted person is generally accepted by Muslim legal scholars, if both of parents of the manumitted are originally slaves, but the patronage of whom their mother is originally freeborn, was a topic of debate among the scholars. Muzallef Ahmed Efendi, the mudarris of Taşlık Medresesi in Edirne died leaving a great amount of estate behind him. Since he had no heir, the oﬃcer of the bureau of inheritance seized all the estate for the public treasury. But Ganizāde Mehmed Nādirî, the ex-chief judge (qādī al-askar) of Rumeli, demanded the estate, relying on his patronage rights over him. However, embracing the opposite opinion, the Sheikh al-Islām Yahyā Efendi issued a fatwā refusing this right of patronage. en, Ganizāde wrote a letter to him to criticize his fatwā severely.Here, I have prepared critical editions of the letter and court register of the estate. ese documents shed light on the structure and nature of Ottoman legal theory and practice. I also explain the background of the debate on the issue correlating between these two separate texts and accommodating the data given in some historical sources

Keywords:

Walā, estate, mudarris, criticism, Müzellef Ahmed Efendi Ganizāde,

___

Edirne Şer’iyye Sicilleri, Defter no: 25, 131b-133b.
Ali en-Nisârî: el-Fevâidü’l-aliyye mine’l-mesâili’ş-şer‘iyye (Fetâvâ-yı Ali Nisârî), Süleymaniye
Kütüphanesi, Yazma Bağışlar no: 278. Âlim b. el-Alâ el-Ensârî ed-Dihlevî el-Hindî: el-Fetâva’t-Tâtârhâniyye, tah. Seccâd Hüse
yin, Karaçi: İdâretü’l-Kur’ân ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye 1996/1416. Atâî, Nev’îzâde: Hadâiku’l-hakâik fî tekmileti’ş-Şekâik, nşr. Abdülkadir Özcan, İstanbul:
Çağrı Yayınları 1989. Azmîzâde Mustafa Hâletî: Hâşiye ale’d-Dürer, Süleymaniye Kütüphanesi, Hamidiye no: 465. Barkan, Ömer Lütfi: “Edirne Askerî Kassamı’na Âit Tereke Defterleri (1545-1659)”, Bel
geler: Türk Tarih Belgeleri Dergisi, III/5-6 [Ankara 1966], s. 1-479. Fudayl Efendi el-Cemâlî, Savnu’r-fâriz fi’l-vusûl ilâ medâriki Avni’r-râiz, Râgıb Paşa Kü
tüphanesi no: 643. Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah Muhammed: el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, Haydara
bad: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye 1915. Haskefî, Alâeddin Muhammed b. Ali ed-Dımaşkî: Dürrü’l-müntekâ fî şerhi’l-Mültekâ, İs
tanbul: Matbaa-i Âmire 1328/1910. Hibrî, Abdurrahman: Enîsü’l-Müsâmirîn: Edirne Tarihi 1360-1650, çev. Ratip Kazancıgil,
İstanbul Müftülüğü Kütüphanesi no:142. Görgün, Tahsin: “Îcî, Adudüddin”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XXI (Ankara 2000), s. 412- 414. Hızır Şâh: er-Risâle fî reddi Risâleti Molla Hüsrev, tah. Ahmet Ali Korkmaz, Molla
Hüsrev’in “Velâ” Hakkındaki Görüşleri ve Bu Konuda Osmanlı Âlimleri Arasında
Yapılan Tartışmalar: Velâ Risâleleri Çerçevesinde (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi
içinde, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2009, s. 164-175. İbn Balâbân, Ebü’l-Hasan Alâeddin Ali b. Balâbân: el-İhsân bi-tertîbi Sahîhi İbn Hibbân,
Rifat Bilge, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı 1941. Kılıç, Hulusi: “eş-Şâfiye”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XXXVIII (Ankara 2010), s. 247-248. Komisyon: el-Fetâva’l-Hindiyye, Bulak: Dâru’t-Tıbâati’l-Âmire 1310. Kütükoğlu, Mübahat S.: Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri, İs
tanbul: Enderun Yayınları, 1983. Mecmûa, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi no: 914, vr. 72a. Molla Gürânî: er-Risâle fî reddi Risâleti Molla Hüsrev, tah. Ahmet Ali Korkmaz, Molla
Hüsrev’in “Velâ” Hakkındaki Görüşleri ve Bu Konuda Osmanlı Âlimleri Arasında
Yapılan Tartışmalar: Velâ Risâleleri Çerçevesinde (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi
içinde, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2009, s. 150-156; nşr.
Hasan Özer, “Molla Hüsrev’in er-Risâle fi’l-velâ’sı, Molla Gürânî’nin Reddiyesi
ve Molla Hüsrev’in Cevabı: Tahkikli Neşir”, İslâm Araştırmaları Dergisi, XXIV
(İstanbul 2010), s. 191-200. Molla Hüsrev: Dürerü’l-hükkâm fî şerhi Gureri’l-ahkâm, İstanbul: Şirket-i Sahâ fiye-i Osmâniye 1310. Molla Hüsrev: er-Risâle fi’l-velâ, nşr. Hasan Özer, “Molla Hüsrev’in er-Risâle fi’l-velâ’sı,
Molla Gürânî’nin Reddiyesi ve Molla Hüsrev’in Cevabı: Tahkikli Neşir”, İslâm
Araştırmaları Dergisi, XXIV (İstanbul 2010), s. 178-190; tah. Ahmet Ali Kork
maz, Molla Hüsrev’in “Velâ” Hakkındaki Görüşleri ve Bu Konuda Osmanlı Âlimleri
Arasında Yapılan Tartışmalar: Velâ Risâleleri Çerçevesinde (Yayımlanmamış yük
sek lisans tezi içinde, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2009, s. 141-149. Ökten, Sadettin: “Çağmînî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, VIII (Ankara 1993), s. 182. Öztürk, Mürsel: “Hâtifî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XVI (Ankara 1997), s. 468. Özen, Şükrü: “Molla Hüsrev’in Velâ Meselesi ile İlgili Görüşünün Osmanlı İlim Muhi
tindeki Yansımaları”, Tevfik Yücedoğru, Orhan Şener Koloğlu, U. Murat Kılavuz
ve Kadir Gömbeyaz (ed.), Uluslararası Molla Hüsrev Sempozyumu (18-20 Kasım
Târîh-i Silsile-i Ulemâ, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi no: 2142.