Hatice KARA, Leyla KALENDER, Muhammed Kutluhan SUROĞLU

Görgü Pb-Zn Yatağı Civarındaki Maden Atıklarının Yüzey ve Yeraltı Sularına Etkisi (Malatya-Türkiye)

Bu çalışma ile Görgü (Malatya) Pb-Zn yatağı çevresinde yer alan yüzey ve yer altı sularının element derişimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Önceki çalışmalarda yatak civarında toprak, pasa ve bitki jeokimya çalışmaları yapılmış olup, cevherleşmelerin etkileri araştırılmıştır. Ancak yüzey ve yeraltı suları çalışılmamıştır. Bu çalışma ile, aynı bölgeden alınan farklı suların kimyasal ve fiziksel özellikleri incelenmiş ve cevherleşme etkileri araştırılmıştır.Yedi farklı noktadan alınan su örnekleri, İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik (İTASHY) açısından değerlendirildiğinde; Elemendik Gölet suyu ve Pb-Zn yatağının 500 m altı keson kuyu suyunun, Toplam Koliform bakteri içeriğinin hayvansal atıklar nedeniyle yüksek olduğu belirlenmiştir. Keson kuyu örneğinin, Fe ve Cu içeriklerinin, karşılaştırılan standarda göre iki kat daha fazla, iletkenlik ve bulanıklık değerleri ise 602μS/cm ve 1,91 NTU ile ölçülen en yüksek değerler olduğu belirlenmiştir. Yüksek element derişimine sahip toprak ve pasa örneklerinin, aynı örnek noktalarından alınan su örneklerini etkilediği düşünülmektedir. Su örnekleri içerisindeki yüksek metal içeriğinin, Pb-Zn yatağı ve onun pasalarının ayrışması sonucu, kolay çözülebilen iyonların sular içerisine taşındığı ve anyonik kompleks ve birçok iyonik bileşikler oluşturarak zenginleşmiş olabileceği düşünülmektedir.

The Effect of Mining Wastes on Surface and Groundwaters around Görgü Pb-Zn Deposits (MalatyaTurkey)

In this study includes determination of the element concentrations in the surface and groundwater around of the Pb-Zn deposit in Görgü (Malatya). In previous studies, soil, mine wastes and plant geochemistry studies were conducted in the vicinity of the mine deposit and the effects of mineralizations were investigated on them. However, surface and groundwater were not studied. In this study, chemical and physical properties of different source of waters from the same region were investigated and the effects of mineralization were investigated. When the water samples taken from seven different points are evaluated in terms of the Regulation on the Water for Human Consumption (ITASHY); It was determined that total coliform bacteria content of Elemendik Pond water and sub-caisson well water 500m far from Pb-Zn deposition is high due to animal wastes. High Fe and Cu contents were determined within the caisson well water sample. The highest values are increase more than two folds compared to the standard values, and its conductivity and turbidity values are 602μS/cm and 1.9 NTU. The conductivity and turbidity values are the highest of the values measured at the cassion well site. Soil and mine waste samples with high element concentration are thought to affect water samples taken from the same sample sites. It is considered that the easily soluble ions are transported to aqueous due to the weathered of the Pb-Zn deposit and its wastes, and formed anionic complexes and a number of ionic components in aqueous solutions

PDF

___

Aktaş M. Bitki besleme ve toprak verimliliği. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Toprak Bölümü 1995, Ankara.
Cengiz R., Yılmaz H., Türkyılmaz B. Malatya-Yeşilyurt-Cafana (Görgü) yakınındaki Çinkur’a Ait ÖİR:671 ve ÖİR:1714 Nolu Ruhsat Sahaları Ara Raporu. Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü 1999, Ankara.
Demirela G., Akıska S., Sayılı İS., Kuşçu İ. Çataltepe (Lapseki-Çanakkale) Pb-Zn±Cu±Ag yatağının jeolojisi ve alterasyon özellikleri. Deposit Yerbilimleri 2014; 35(2): 109-136.
Gözübol AM., Önal M. Çat barajı isale tünelinin mühendislik jeolojisi ve kaya mekaniğinin incelenmesi ve Malatya Çelikhan alanının jeolojisi. Tübitak Projesi TBAG-647 1986.
Güdücü A. 1:100 000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye jeoloji haritaları serisi, Malatya L40 paftası. Yüksek lisans semineri (Yayınlanmamış), Fen Bilimleri Enstitüsü 1994.
Güler Ç. Su kalitesi kitabı. Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi, 1. Baskı, 92, 1997, Ankara.
Günhan Ö. Yeraltı sularının kalitesinin değerlendirilmesi açısından uygun bir metodoloji araştırması. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Uzmanlık Tezi 2014 Ankara.
Gray NF. Estetik kalite. 21. İçme suyu kalitesi. (Ed. Mustafa Işık), Nobel Akademik Yayıncılık 2015; 519, Ankara.
Helvacı C. Batı Anadolu’da arserik ve bor mineralleri ilişkisi ve sağlığa etkileri. 1. Tıbbi Jeoloji Sempozyumu Kitabı 2005; 74-92, Ankara.
Kalender L., Kırat G., Bölücek C., Sağıroğlu A. Görgü (Malatya-Türkiye) Pb-Zn yatağının eski imalat pasalarının jeokimyası. Türkiye Jeoloji Bülteni 2009; 52(2): 239-254.
Kırat G. Görgü (Yeşilyurt) Pb-Zn yatakları ve çevresindeki metallerin bitkilere yansımaları. Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri, Doktora Tezi 2009; 288.
Kırat G. Görgü (Yeşilyurt) Pb-Zn madeni çevresinde yetişen Pb-Zn-Cd akümülatör. Maden Teknik Arama Dergisi 2017; 155: 161-173.
MTA. Malatya-Yeşilyurt-Görgü Köyü Zn-Pb-Ba yatağı maden jeolojisi raporu. Rapor No 8228, Maden Etüt Ve Arama Dairesi Başkanlığı 1987.
Önal M., Tuzcu N., Helvacı C. Geological setting, mineralogy an origin of the Cafana (Malatya) ZnPb sulfide and carbonate deposit. E Anatolia, Turkey, in: Int. Earth Sci. Congress on Aegean Regions, Proceedings, ed: M. Y. Savasçın and A. H. Eronat, Izmir, D. E. University 1990; 1, 52-58.
Sağıroğlu A. Cafana (Görgü) Malatya karbonatlı Pb-Zn yatakları. Ç.Ü. Mühendislik Fakültesi Dergisi, Seri A- Yerbilimleri 1988; 5(1): 3-13.
Şaylı BS. İnsan sağlığı ve bor mineralleri. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Eti Holding Araştırma Projeleri Yürütücüsü, Mayıs 2000, Ankara, (www.bigadic.gov. tr).
Varoş S., Şekerci M. Korkuteli ilçe merkezi (Antalya) su kaynaklarının su kalite indeks (Wqı) yöntemi ile değerlendirmesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi 2018; 6(1): 74-86.