Türkçe Eğitimi Açısından Mehmet Akif Ersoy’un Şiirlerinde Kalıp Söz Varlığının Değerlendirilmesi

Ana diline büyük bir anlatım gücü kazandıran kalıp sözler aracılığıyla ulusların kuşaktan kuşağa aktarılan yaşam deneyimlerini görmek mümkündür. Bir ulusun bilgeliği bu sözlerin içinde saklıdır. Bunlar, içinde kültür birimlerini taşıyan yapılardır. Bu uzlaşımsal kodlar, insanoğlu iletişime ilk başladığı andan beri yoğun duygu ve bilgileri taşıyan dil depolarına dönüşmüştür. Bu kodların taşıyıcısı olan edebî metinlerde insanlığın zihinsel yapısını ve hafızasını buluruz. Bu metin yapıları içinde iletişimsel amaçlar için üretilmiş ve kalıcılığı en yüksek olanlar şiirlerdir. Bu metin yapısı, alıcısına ait olduğu unsurun bir repertuvarını sunar. Çünkü okuyucu, kendisine uygun olan bağlamı bu yapılar üzerinden çok daha kolay tanır. Türk şiirinin gerçek realizmini bulduğu bir şair olan Mehmet Akif’te bu kültür birimlerini yoğun bir şekilde görmek mümkündür. Şairin şiirlerinde özellikle üzerinde durduğu kavramlar; onun milliyetçiliğini, mahallîliğini ve halkçılığını gözler önüne serer. Şair, bu durumun bir sonucu olarak yaşadığı toplumun bütün özelliklerini şiirlerine yansıtır. Hece veznini hiç kullanmadığı hâlde, topluma seslenme amacını benimsediği için sade bir dille şiirlerini yazmıştır. Şiirlerinde konuşma dilini canlı bir şekilde kullanması, onun âdeta kendi iletişim kanallarını ürettiğini göstermektedir. Bu açıdan bu araştırmada Mehmet Akif’in şiirlerinde yer alan kalıp sözler değerlendirilmiş ve bu söz varlığının Türkçe eğitimi açısından önemi ele alınmıştır. Araştırmayı gerçekleştirebilmek için nitel araştırma yöntemi kullanılmış; veriler doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. Araştırma sonucunda incelenen şiirlerinde 212 farklı kalıp söz tespit edilmiştir. Şiirlerde “ayrılık, bâtıl inançlar, yüceltme, minnet/teşekkür” bildiren kalıp sözlere rastlanılmamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Mehmet Akif, şiir, kalıp sözler, Türkçe eğitimi

Evaluation of Pattern Vocabulary in Mehmet Akif's Poems in Terms of Turkish Education

It is possible to see the life experiences of nations that have been transferred from generation to generation through the stereotypes that give a great expressive power to the mother tongue. The wisdom of a nation is hidden in these words. These are structures that contain cultural units. These conventional codes have turned into language warehouses that carry intense emotions and information since the first time human beings started communicating. We find the mental structure and memory of humanity in literary texts that are the carriers of these codes. Among these text structures, poems are produced for communicative purposes and have the highest permanence. This text structure offers its recipient a repertoire of the element to which it belongs. Because the reader can recognize the appropriate context much more easily through these structures. It is possible to see these cultural units intensely in Mehmet Akif, a poet in whom Turkish poetry finds its realism. The concepts that he especially emphasized in his poems; reveals his nationalism, localism and populism. As a result of this situation, he reflects all the characteristics of the society he lives in to his poems. Although he never used the syllabic meter, he wrote his poems in a plain language because he adopted the aim of addressing the society. The vivid use of spoken language in his poems shows that he almost produces his own communication channels. In this respect, the formulaic expressions in Mehmet Akif's poems were evaluated and the importance of this vocabulary in terms of Turkish education was mentioned. Qualitative research method was used to carry out the research; Data were collected through document review. As a result of the research, 212 different phrases were identified in his poems. No words were found in the poems stating "separation, superstitions, exaltation, gratitude/thank you".

Keywords:

Mehmet Akif, poetry, formulaic expressions, Turkish education,

PDF

___

Aksan, D. (1996). Türkçenin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
Aksan, D. (2002). Ana Dilimizin Söz Denizinde. Ankara: Bilgi Yayınları.
Aydoğan, B. (1996). Mehmet Âkif’in Manzum Hikâyeleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(4), 7-54.
Aydoğan, B. (1997). Mehmet Akif Ersoy'un Meyhane ve Mahalle Kahvesi şiirleri üzerine bir değerlendirme. Türkoloji Araştırmaları, Fuat Özdemir Anısı Özel Sayı, 85-106.
Banarlı, N. S. (2004). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. I.Cilt. İstanbul: Devlet Kitapları.
Başkale, H. (2016). Nitel Araştırmalarda Geçerlik, Güvenirlik ve Örneklem Büyüklüğünün Belirlenmesi. DEUHFED, 9(1), 23-28.
Bayraktar, S. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde bir kültür aktarım aracı olarak kalıp sözler. (Yayımlanmamış doktora tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Bostan Ünsal, F. (2005). Mehmet Akif Ersoy. Yasin Aktay (Ed), Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce-İslamcılık. 6/73-91. İstanbul: İletişim Yayınları.
Canbulat, M., & Dilekçi, A. (2013). Türkçe Ders Kitaplarındaki Kalıp Sözler ve Öğrencilerin Kalıp Sözleri Kullanma Düzeyleri. Electronic Turkish Studies, 8(9), 217-232.
Creswell, J. W. (1994). Research Design Qualitative and Quantitative Approaches. Thousand Oaks. CA Sage.
Çotuksöken, Y. (1994). Deyimlerimiz. İstanbul: Özgül Yayınları.
Deliçay, T. (2017). Mısırlı Edip Abdulvehhâb Azzâm’ın Kaleminden Mehmet Akif, Mehmet Akif’in Mısır ve Almanya Günleri içinde (Ed. Mehmet Cemal Çolak ve Enes Talha Tüfekçi), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 47-55.
Deliçay, T., & el-Katory, S. (2017). Mehmet Akif’in Mısır’daki çalışmaları ve kültürel çevresi, Mehmet Akif’in Mısır ve Almanya Günleri içinde (Ed. Mehmet Cemal Çolak ve Enes Talha Tüfekçi), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 29-39.
Demir, M., & Uzdu Yıldız, F. (2016). Yabancı Dil Olarak Türkçede Bildirişim Konularına Göre Kalıp Sözler. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 2(2), 1-28.
Ersoy, M. Â. (1987). Safahat. Ankara: İnkılâp Kitabevi.
Gökdayı, H. (2008). Türkçede Kalıp Sözler. Bilig, 44, 89-110.
Gökdayı, H. (2011). Türkçede Kalıp Sözler. İstanbul: Kriter Yayınları .
Gökdayı, H. (2016). Yabancılara Türkçe Öğretiminde Sözcük Öğretimi ve Kalıp Sözler. Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(19), 379-394.
Gökdayı, H. (2019). Türkiye Türkçesinde Kalıp Sözler, Bu Sözleri İçeren Bir Sözlük İhtiyacı ve Hazırlama Yöntemi. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 7(19), 18-35.
Günay, V. D. (2007). Sözcükbilime Giriş. İstanbul: Multilingual.
Hacıeminoğlu, N. (1970). Safahat’ın Dil ve Üslûbu. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 18, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
Holloway, I., & Wheeler, S. (1996). Qualitative Research For Nurses. Oxford: Blackwell Science Ltd.
Kılıç, V. (2002). Dilin İşlevleri ve İletişim. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
Koç, E. K. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğrencilerinin kalıp söz kullanımlarının incelenmesi: istanbul üniversitesi örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Kolaç, E. (2009). Somut Olmayan Kültürel Mirası Koruma, Bilinç Ve Duyarlılık Oluşturmada Türkçe Eğitiminin Önemi, Millî Folklor Dergisi (International and Quarterly Journal of Cultural Studies), 11(82), 19-31.
Korkmaz, Z. (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
Kula, O.B. (1996). Dilin Kültürelliği ya da Kültürün Dilselliği. Bilim ve Ütopya, 46-47.
Küçük, M. (2014). Mehmet Âkif Ersoy ve Türkçe. Türkoloji Dergisi, 21(2), 93-112.
LeCompte, M. D., & Goetz, J. P. (1982). Problems of Reliability and Validity in Ethnographic Research. Review of Educational Research, 52, 31-60.
Mazıoğlu, H. (1986). Ölümünün 50. Yılında Mehmet Âkif Ersoy’u Anma Kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, 7-28.
Merriam, S. B. (2009). Qualitative Research. A Guide to Design and Implementation. San Francisco: John Wiley-Sons.
Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
Nattinger, J. R., & DeCarrico, J.5. (1992). Lexical Phrases and Language Teaching. Oxford, UK: Oxford University Press.
Okuyan Yazıcı, H. (2012). İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarında Bir Kültür Aktarımı Aracı Olarak Kalıp Sözlerin Kullanımı Üzerine Bir İnceleme. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16(2), 31-46.
Özdarendeli, Ç. (2007). Mehmet Akif’in Şiirlerinde Halk Ağzı. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 212-245.
Özdemir, O. (2012). Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Metni B1 Seviyesinin Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Uygulanması Üzerine Bir Çalışma. Türkçe Eğitimi ve Öğretimi Araştırmaları Dergisi, 3, 1-25.
Özdemir, C. (2015). Bir Kültür Unsuru Olarak Âşık Edebiyatında Kalıp Sözler. Journal of International Social Research, 8(38), 286-294.
Özkan, M. (2015). Edebiyatta Dil Kullanımı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 52(52), 65-77.
Öztürk, M. (2016). Milli Şairimiz Mehmet Akif Ersoy’un Gerçekleşmeyen Projeleri. Kırıkkale İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 61-82.
Parlatır, İ. (1986). Ölümünün 50. Yılında Mehmet Âkif Ersoy’u Anma Kitabı. Ankara: Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, 97-127.
Safi, İ. (2021). Mehmet Âkif Ersoy ve Sultan II. Abdülhamid Meselesi. Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Dergisi TÜRKDED-3, 23-58.
Sart, G. (2017). Nitel Araştırma Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları. Ed. Seggie, F. N. Ve Bayyurt, Y. Ankara: Anı Yayıncılık.
Searle, J. (1969). Speech Acts: An Essay in the Philosophy of Language. Cambridge: Cambridge University Press.
Şimşek, N. (2015). Evaluatıon Of The Texts In Turkısh As A Foreıgn Language Course Books In Terms Of Formulaıc Expressıons. International Journal of Sport Culture and Science, 3(Special Issue 3), 809-827.
Tannen, D., & Öztek, P. C. (1981), Formulaic Expressions In Turkish And Greek. in Florian Coulmas (ed.), Conversational Routine (pp. 37-54). the Hague: Mouton.
Taş, H. (2017). Mehmet Âkif Ersoy’un Almanya Günlerinin Edebî Eserleri Üzerindeki Tesiri. Mehmet Akif’in Mısır ve Almanya Günleri içinde (ed. Mehmet Cemal Çolak ve Enes Talha Tüfekçi), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, s.23.
Timur, K. (2014). Mithat Cemal Kuntay'ın Gözüyle Mehmet Akif. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 53-78.
Toklu, M. O. (2013). Dilbilime Giriş, Ankara: Akçağ Basım.
Ulutaş, B. (2017). Nitel Araştırma Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları. Ed. Seggie, F. N., & Bayyurt, Y. Ankara: Anı Yayıncılık.
Uysal, M. (2008). Mehmet Akif’in Berlin Hatıraları’nda Batı(lı) İmgesi. 1.Uluslararası Mehmet Akif Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Burdur, 539-547.
Wood, D. (2002). Formulaic Language Acquisition And Production: Implications For Teaching. TESL Canada Journal, 1-15.
Wray, A., & Perkins, M.R. (2000). The Functions Of Formulaic Language: An İntegrated Model. Language and Communication, 20, 1-28.
Yazıcı Okuyan, H. (2012). İlköğretim Türkçe Ders Kitaplarında Bir Kültür Aktarımı Aracı Olarak Kalıp Sözlerin Kullanımı Üzerine Bir İnceleme. TSA, 16(2), 31-46.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
Yılmaz, A. (2009). Mehmet Akif Ersoy'un Şiirlerinde Halk Dilinin Kullanımı. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 189-210.
Yin, R. K. (2011). Qualitative Research From Start To Finish. The Guilford Press.
Zijderveld, A. C. (2010). Klişelerin Diktatörlüğü. Çev. Kadir Canatan. İstanbul: Açılım Kitap.
Zülfikar, H. (1986). Mehmet Âkif’in Şiirinde Söz Varlığı. Ölümünün 50. Yılında Mehmet Âkif Ersoy’u Anma Kitabı, Ankara: Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, 75-82.