Sınıf Öğretmenlerinin Türkçe Derslerinde Öğrencilerine Üstbilişsel Okuma Stratejilerini Kullandırma Düzeylerinin İncelenmesi

ÖzetSürekli gelişen ve değişen bilgiye ulaşmanın, sahip olunan bilgiyi sürekli güncellemenin en temel yollarından birisi okumaktır. Sahip olunan bir bilgiyle diğerleri arasında bağlantılar kurma eylemi olan okuma; neyi, niçin, ne kadar ve nasıl okuyacağını bilmeyi gerektirir. Üstbilişsel okuma stratejileri, öğrencinin okuma sürecini nasıl planlayacağı, nasıl izleyip düzenleyeceğine, nasıl değerlendireceğine ve bütün bunları nasıl sistemli şekilde kullanacağına ilişkin taktikleri içermektedir. Okuma ve okuduklarını anlama sürecinde, bireyin üstbilişsel okuma stratejilerini bilmesi ve bu stratejilere ilişkin uygulama basamaklarını yerine getirmesi bu süreci etkin kılmaktadır. Öğretmenlerin, üstbilişsel okuma stratejilerini bilen ve karşılaştığı problemlerde bu stratejileri kullanarak çözüm yolu arayan bireyleri yetiştirmesi beklenmektedir. Üstbilişsel okuma stratejilerini öğrencilere öğretme ve bu stratejileri kullandırma konusunda en yetkin kişiler öğretmenlerdir. Tarama modeli yaklaşımı kullanılarak yürütülen bu araştırmanın amacı, sınıf öğretmenlerinin derslerinde öğrencilere üstbilişsel okuma stratejilerini kullandırma düzeylerini belirlemektir. Bu amaçla, Özen ve Durkan (2016) tarafından geliştirilen “Üstbilişsel Okuma Stratejileri Kullandırma Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma 2017-2018 eğitim öğretim yılında Ordu ilinde görev yapan 132 sınıf öğretmeni ile yürütülmüştür. Anket verilerinden katılımcı öğretmenlerin üstbilşsel okuma stratejilerini kullandırma düzeyleri, cinsiyet, yaş, mesleki deneyim, eğitim durumu, okutulan sınıf mevcudu, okutulan sınıf değişkenlerine göre SPSS 20 istatistik programı yardımıyla analiz edilmiştir. Verilerin analizinde frekans, yüzde, ortalama, bağımsız örneklem t-testi ve tek yönlü varyans analizi ANOVA kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular değerlendirildiğinde; sınıf öğretmenlerinin Türkçe derslerinde üstbilişsel okuma stratejilerini öğrencilerine kullandırma düzeylerinin orta düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.   Anahtar kelimeler: Sınıf Öğretmeni, Okuma Stratejileri, Üstbilişsel Okuma StratejileriAbstractOne of the most basic ways of achieving constantly developing and changing knowledge, to keep the information you have is to constantly update is to read. Reading which is the act of establishing connections between the possessed knowledge and the others; it requires knowing what, why, how and how to read it. Metacognitive reading strategies include tactics about how the student will plan, monitor and evaluate the reading process, and how to use them systematically. In the process of understanding what you read and read, it is effective for the individual to know metacognitive reading strategies and fulfill the steps of implementation for these strategies. Teachers are expected to raise individuals who are familiar with metacognitive reading strategies and who are seeking solutions using these strategies in problems they encounter. Teaching of metacognitive reading strategies to students and  the most competent people in the use of these strategies by students. The main purpose of this research, conducted using the screening model approach, is to determine the level of primary school teachers' use of metacognitive reading strategies in their lessons. The number of studies in which primary school teachers have used metacognitive reading strategies for their students and examines teaching practices in terms of various variables is very small. It is aimed that this research will serve to fill such a void. For this purpose, "Scale of Metacognitive Reading Strategies" developed by Özen and Durkan (2016) was used. The research was carried out with the 132 primary school teachers working in Ordu province in the academic year of 2017-2018. From the questionnaire data, the level of using participative teachers' strategies of reading metacognitive reading was analyzed by SPSS 20 statistical program according to gender, age, professional experience, educational status, number of students in the class variables and descriptive statistical results were tabled and interpreted. Frequency, percentage, mean, independent sample t-test, and one-way analysis of variance ANOVA were used in the analysis of the data. When the findings obtained in the research are evaluated; it has been reached that the level of using the metacognitive reading strategies of the primary school teachers in the Turkish lessons to their students is moderate. Key words: Primary School Teacher, Reading Strategies, Metacognitive Reading Strategies[1] 17. Uluslararası Sınıf Öğretmenliği Sempozyumun’da (11-14 Nisan 2018 - Ankara) sözlü bildiri olarak sunulmuştur.     17th Primary Teacher Education Symposium (11-14 April 2018 - Ankara) presentation as notification.

___

  • Akın, E., ve Çeçen, M. A. (2014). Ortaokul Öğrencilerinin Okuma Stratejileri Üstbilişsel Farkındalık Düzeylerinin Değerlendirilmesi (Muş-Bulanık Örneği). Turkish Studies - International Perio-dical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9(8), 91-110.
  • Akyol, H. (2007). Türkçe İlkokuma Yazma Öğretimi. (6. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Akyol, H. (2015). Türkçe ilk okuma yazma öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
  • Ateş, A. (2013). Üniversite Öğrencilerinin Okuma Stratejileri Üstbilişsel Farkındalık Düzeyleri (İnö-nünü Üniversitesi Örneği). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 2 (4), 258-273.
  • Aydın, F., ve Coşkun, M. (2011). Geography teacher candidates' metacognitive awareness levels: A case study from turkey. Archives of Applied Science Research, 3 (2), 551-557.
  • Balcı, A. (2016). Okuma ve Anlama Eğitimi (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
  • Başaran, M. (2013). 4. Sınıf Öğrencilerinin Üstbilişsel Okuma Stratejilerini Kullanma Durumları ve Bu Stratejilerle Okuduğunu Anlama Arasındaki İlişki. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8 (8), 225-240.
  • Baydık, B. (2011). Okuma Güçlüğü Olan Öğrencilerin Üstbilişsel Okuma Stratejilerini Kullanımı ve Öğretmenlerin Okuduğunu anlama Öğretim Uygulamalarının İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36 (162), 301-319.
  • Baykara, K. (2011). Öğretmen adaylarının bilişötesi öğrenme stratejileri ile öğretmen yeterlik algıları üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 80-92.
  • Bozkurt, M. ve Memiş, A. (2013). Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Üstbilişsel Okuduğunu Anlama Farkındalığı ve Okuma Motivasyonları İle Okuma Düzeyleri Arasındaki İlişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14 (3), 147-160.
  • Cemiloğlu, M. ve Ogur, E. (2016). Okuma Öğretiminde Biliş ve Üst-Biliş Stratejileri. International Journal of Humanities Art and Researches -Uluslararası Hakemli İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, Haziran, 118-137.
  • Çakıroğlu, A. (2007). Üstbiliş. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 21-27.
  • Çakıroğlu, A. ve Ataman, A. (2008). Üstbilişsel Strateji Öğretiminin Okuduğunu Anlama Başarı Düzeyi Düşük Öğrencilerde Erişi Artırımına Etkisi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 1-13.
  • Çöğmen, S. ve Saracaloğlu, A. S. (2010). Üst Bilişsel Okuma Stratejileri Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlama Çalışmaları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28 (2), 91-99.
  • Demir, Ö. ve Özmen, S. (2011). Üniversite öğrencilerinin üstbiliş düzeylerinin çeşitli değişkenler açı-sından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 145-160.
  • Demir, T. (2010). Türkçe Öğretiminde Anlama ve Zihinde Yeniden Yapılandırma. TÜBAR-XXVII/Bahar, 201-223.
  • Dilci, T. ve Kaya, S. (2012). 4. ve 5. Sınıflarda Görev Yapan Sınıf Öğretmenlerinin Üstbilişsel Farkındalık Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 247-267.
  • Doğan, B. (2002). Okuduğunu Anlama Stratejilerinin Öğretimi İle İlgili Alanyazın Taraması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 97-107.
  • Doğan, E. (2009). Meslek Liselerinde Çalışan Öğretmenlerin Üstbiliş Becerileri İle Sosyal Uyumları Arasındaki İlişki (İstanbul Anadolu Yakası Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
  • Duman, M. ve Arsal, Z. (2015). Türkçe Dersinde Bilişsel Farkındalık Okuma Stratejileri Öğretiminin Etkililiği. Milli Eğitim Dergisi. 206, 5-15.
  • Epçaçan, C. (2009). Okuduğunu Anlama Stratejilerine Genel Bir Bakış. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (6), 207-223.
  • Erdem, C. (2012). Türk Dili Ve Edebiyatı Öğretmen Adaylarının Okuma Stratejilerini Kullanma Düzeyleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 1 (4), 162-186.
  • Güneş, F. (2014). Anlama Modelleri. Uluslararası Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, International Journal Of Literature And Language Education, 9, 59-74.
  • Güneş, F. (2017). Okuma Sürecinde Metindeki Anlamdan Zihindeki Anlama. International Journal of Language Academy, 5 (1), 7-25.
  • Karasakaloğlu, N., Saracaloğlu, A. S., ve Yılmaz Özelçi, S. (2012). Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okuma Stratejileri, Eleştirel Düşünme Tutumları ve Üst Bilişsel Yeterlilikleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13 (1), 207-221.
  • Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi, (20. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
  • Karatay, H. (2007). İlköğretim Türkçe Öğretmeni Adaylarının Okuduğunu Anlama Becerileri Üzerine Alan Araştırması. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
  • Karatay, H. (2014). Okuma Eğitimi Kuram ve Uygulama. (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayın.
  • Katrancı, M. ve Yangın, B. (2013). Üstbiliş stratejileri öğretiminin dinlediğini anlama becerisine ve dinlemeye yönelik tutuma etkisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, 6 (11), 73-771.
  • Kıroğlu, K. (2002). Anlamlı gruplandırma stratejisinin okuduğunu anlamaya etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
  • Kuruyer, H. G. ve Özsoy, G. (2016). İyi ve Zayıf Okuyucuların Üstbilişsel Okuma Becerilerinin İncelenmesi: Bir Durum Çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24 (2), 771-788.
  • Memnun, D. S. ve Akkaya, R. (2009). The levels of metacognitive awareness of primary teachertrainees. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 1919-1923.
  • Oluk, S., ve Başöncül, N. (2009). İlköğretim 8. Sınıf Öğrencilerin Üstbiliş Okuma Stratejilerini Kullanma Düzeyleri İle Fen- Teknoloji Ve Türkçe Ders Başarıları Üzerine Etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17 (1),183-194.
  • Özdemir, S. (2018). Öğretmen Adaylarının Okuma Stratejilerini Kullanma Düzeyleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 296-315.
  • Özen, F. ve Durkan, E. (2016). Üstbilişsel Okuma Stratejileri Kullandırma Ölçeğinin Geliştirilmesi, Bir Geçerlilik Ve Güvenilirlik Çalışması . International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11 (4), 565-586.
  • Öztürk, E. (2012). Okuma Stratejileri Üstbilişsel Farkındalık Envanteri’nin Türkçe Formunun Geçer-lik ve Güvenirlik Çalışması. Elementary Education Online- İlköğretim Online, 11 (2), 292-305.
  • Özsoy, G. (2008). Üstbiliş. Türk Egitim Bilimleri Dergisi, 6 (4), 713-740.
  • Özsoy, G. ve Günindi, Y. (2011). Okulöncesi öğretmen adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeyleri. İlköğretim Online Dergisi. 10 (2), 430-440.
  • Özsoy, G., Çakıroğlu, A. ve Kuruyer, H. G. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının üstbilişsel farkındalık düzeylerinin bazı değişkenler bakımından incelenmesi. 9. Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu (20-22 Mayıs 2010), 489-492.
  • Öncül, R. (2000). Eğitim ve Eğitim Bilimleri Sözlüğü-Dizinler. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayın.
  • Saracaloğlu, S., Karasakaloğlu, N. ve Aslantürk, E. (2010). Sınıf Ögretmeni Adaylarının Okuma İlgi veAlışkanlıklarının Karşılaştırılması (Adnan Menderes ve Uludağ Üniversiteleri Örneği). Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (3), 457-480.
  • Şahin, A. (2011). İlköğretim ve Ortaöğretim Öğrencilerinin Türkçe Başarı Durumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (1) , 311-326.
  • Şahin, Y. (2011). Okuma Eğitimi. Konya: Eğitim Akademi Yayınları.
  • Topuzkanamış, E. ve Maltepe, S. (2010). Öğretmen adaylarının okuduğunu anlama ve okuma stratejilerini kullanma düzeyleri. TÜBAR-XXVII-Bahar, 655-677.
  • Tunca, N., ve Alkın-Şahin, S. (2014). Öğretmen Adaylarının Bilişötesi (Üst Biliş) Öğrenme Stratejileri ile Akademik Öz Yeterlik İnançları Arasındaki İlişki. Anadolu Journal of Educational Sciences International, January 4(1), 47-56.
  • Uçar-Rasmussen, M. ve Cora-İnce, N. (2017). Özel öğrenme güçlüğü olan bireylere üstbilişsel okuduğunu anlama stratejilerinin öğretiminde sesli düşünme yönteminin etkililiği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (4), 2180-2201.
  • Ülper, H. (2010). Okuma ve anlamlandırma becerilerinin kazandırılması. Ankara: Nobel Yayınları.
  • Ünal, E. (2006). İlköğretim Örencilerinin Eleştirel Okuma Becerileri ile Okuduğunu Anlama ve Okumaya İlişkin Tutumları Arasındaki İlişki, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
  • Yalçın, A. (2002). Türkçe Öğretim Yöntemleri , Yeni Yaklaşımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Yılmaz, M. (2008). Türkçede Okudugunu Anlama Becerilerini Gelistirme Yolları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (9), 131-139.