İbnü’l-Hümâm’ın İbadetler Alanındaki Fıkhî Yaklaşımlarına Fürû’ Fıkıh Açısından Bakış

İnsanın yaratılış gayesi Allah’a kulluktur. Din, insanın Allah ile irtibatını sağlar. Allah’a inanma ve ibadet bir bütün olarak dinin asli unsurlarını meydana getirir. Bu açıdan bakıldığında ibadetler, inanç sisteminden sonra dinde ikinci önemli alanı oluşturur. İbadetlerin Allah ve Resulünün bildirdiği biçimiyle yapılması esastır. Dindeki konumu, inancın korunmasındaki rolü ve dinin gündelik hayatta dışa akseden simgeleri (şeâir)/pratikleri olma özelliği sebebiyle ibadet konuları dini öğreti ve literatürde önemini her dönemde korumuş ve fıkıh kitaplarının ilk konularını oluşturmuştur. Bu bağlamda bir Hanefî fıkıh, usûl ve kelam âlimi olan İbnü’l-Hümâm’ın ibadetler alanındaki fıkhî yaklaşım ve değerlendirmelerinin fürû’ fıkıh açısından tespit ve değerlendirmesi bu makalenin amacıdır. Çalışmada İbnü’l-Hümâm’ın mezhep içi ve mezhepler arası mukayeseye yer verişi, mezhep taassubuna düşmemeye özen göstermesi, kolaylaştırma ilkesini kullanışı, Hz. Peygamber sonrası dönemde gerçekleşen değişimlere yaklaşımı, ortaya koyduğu görüş, değerlendirme ve tercihlerinde ‘tashih mercii’ konusunda özeni gibi hususlardaki metodu, tercihleri ve değerlendirmeleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Makalede müellifin kendi fıkıh ve usûl alanındaki eserleri -özellikle Fethu’l-kadîr- esas alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İbadet, Mezhep, Kolaylaştırma, Değişim/Farklılık

PDF

___

Aybakan, B. (2006/2), “Fürû’ Fıkıh Sistematiği Üzerine”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 31, 5-32.
Bayrakdar, M. (1987), İslâm İbadet Fenomonolojisi, Ankara.
Çelik, Y. (2014), “Kur’an’da İbadet”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 41, Erzurum, 203-219. Çiftçi, A. (2000), “Din İstismarı: Kavramsal ve Kuramsal Bir Çalışma -Sosyolojik Bir Yaklaşım-, İslâmiyât, C. 3, S. 3, Temmuz-Eylül, 11-28.
Dönmez, İ. K. (2008), “Ruhsat”, DİA, C. 37, İstanbul, 207-210.
Emir Padişah (1351), Teysîru’t-Tahrîr, Mısır, I-IV.
Hakkı, A. (1993), Sivaslı Kemâleddin İbn-i Hümâm ve Tahriri, Sivas.
Hökelekli, H. (1999), “İbadet-Psikoloji ve Sosyoloji Açısından İbadet”, DİA, C. 19, İstanbul, 248-252.
İbn Manzûr (tz.), Lisânü’l-Arab, (Dârü’s-Sadr), Beyrut, I-XV.
İbnü’l-Hümâm (1351), et-Tahrîr fî usûli’l-fıkh, Mısır.
___________ (1389/1970), Şerhu fethu’l-kadîr, I-X, Mısır.
Kalın, İ. (2013), Akıl ve Erdem-Türkiye’nin Toplumsal Muhayyilesi, Küre Yayınları, İstanbul.
Kırbaşoğlu, M. H. (1993), “Kemaleddin İbn-i Hümam’ın Hadisçiliği”, Kemaleddin İbn-i Hümâm’ın Hayatı, Eserleri ve İlmî Kişiliği, (haz. Mustafa Aymak-Halil İbrahim Karademir), Sivas, 31-43.
Koca, F. (1999), “İbadet”, DİA, C. 19, İstanbul, 240-247.
___________ (2000a), İslâm Hukukunda İbadet Kavramı, Çorum.
___________ (2000b), “İbnü’l-Hümâm”, DİA, C. 21, İstanbul, 87-90.
Köse, S. (1999), “İslam Hukuk Düşüncesinin Bazı Problemleri -Bir Zihniyetin Eleştirisi-“, İslâmiyât, C. II, Sayı: 2, Ankara Ocak-Mart, 35-61.
Merginânî, B. (1986), el-Hidâye, İstanbul, I-IV.
Olgun, T. (1998), Müslümanlıkta İbadet Tarihi, Ankara.
Özafşar, M. E. (1998), “Polemik Türü Rivayetlerin Gerçek Mahiyeti”, İslâmiyât, C. I, Sayı: 3, Ankara, Temmuz- Eylül, 19-49.
Özdemir, İ. (2014), “’Ahkâmın Değişmesine’ farklı Bir Bakış”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt- Sayı: 47, 19-42.
Özen, Ş. (1998), “Hilâf”, DİA, C. 17, İstanbul, 527-538.
Öztürk, M. (2014), “Hz. Ömer’in İçtihadının Fıkhi İlkelerde ki Karşılığına Kısa Bir Bakışlar”, Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 2, 75-103.
Peker, H. (1996), Din Psikolojisi, Sönmez Matbaası, Samsun.
Ragıp el-İsfehânî (tz.), el-Müfredât fi garibi’l-Kur’ân, (nşr. Muhammed Seyyid Kilânî), Beyrut., (Dârü'l-Ma‘rife).
Sehâvî, Muhammed b. Abdurrahman (tz.), ed-Dav’ü’l-Lâmi fi A’yâni’l-Karnut-Tâsi, Beyrut, I-XII.
Sinanoğlu, M. (1999), “İbadet”, DİA, C. 19, İstanbul, 233-235.
Şentürk, H. (1997), Din Psikolojisi, Esra Yay., İstanbul.
Zühaylî, V. (1406/1986), Usulü’l-fıkhi’l-İslâmî, C. II, Dârü'l-Fikr, Dımaşk.