Pelin GENÇOĞLU, Sevda KUŞKAYA, Nurhan TOGUC

Sağlık Hizmetlerini Vergilerle Finanse Eden Ülkeler Üzerine Ampirik Bir Analiz

Sağlık, bireylerin kaliteli yaşam sürdürebilmelerini sağlayan temel faktördür. Bireyin sağlıklı olabilmesi ve sağlığını koruyabilmesi için düzgün ve etkin işleyen sağlık sisteminin varlığına ihtiyaç duyulur. Sağlık sisteminin etkinliğinde, sağlık hizmetleri maliyetleri ve bu maliyetlere yönelik finansman yöntemleri etkin bir role sahiptir. Bu doğrultuda ülkelerin tercih ettikleri finansman yöntemleri önemli bir araştırma konusudur. Sağlık talebi açısından sağlık hizmetleri finansmanında doğrudan finansman ve dolaylı finansman olmak üzere temel iki yöntem bulunmaktadır. Doğrudan finansman yönteminde bireyler, sağlık harcamalarını doğrudan kendileri öderler. Dolaylı finansman yönteminde ise hizmet talep eden ile hizmeti sunan arasında ödeyici konumda olan üçüncü taraf bulunur. Bu yöntemde kullanılan temel araçlar; genel vergiler, özel vergiler, primler, tüketici katkıları ve bağışlardır. Çalışmada, sağlık sisteminin vergilerle finansman edildiği, dolaylı finansman yöntemi dikkate alınmıştır. Bu bağlamda makalede, sağlık hizmetlerini vergilerle finanse eden 28 ülke analiz edilmiştir. Kümeleme analizinin tercih edildiği çalışmada, ülkelerin sahip oldukları benzer özelliklere bağlı olarak dört grupta kümelendikleri belirlenmiştir. Aynı kümede yer alan ülkelerin, vergi gelirlerinin GSYİH payı, kişi başına düşen GSYİH ve insani gelişme indeksi sıra-lamasındaki konumlarına göre birbirlerine yakın konumda yer aldıkları tespit edilmiştir.

An Empiric Analysis on the Countries That Finances Health Services with Taxes

Health is the main factor that enables individuals to lead a quality life. In order for the individual to be healthy and to protect his health, there is a need for a properly and effectively functioning health system. Healthcare costs and financing methods for these costs play an important role in the effectiveness of the health system. From this point of view, the financing methods preferred by the countries are an important research subject. In terms of health demand, there have been two main methods of financing health services as direct financing and indirect financing. In the direct financing method, individuals pay their health expenses directly by themselves. On the other side, there is a third party who is the payer between the service requester and the service provider in the indirect financing method. The main instruments used in this method are uniform taxes, specific taxes, premiums, consumer contributions and endowments. In the study, the indirect financing method, which is the health system financed by taxes, has been taken into consideration. In this context, 28 countries that finance their health services with taxes are analyzed in this article. In the analysis in which cluster analysis was preferred, it was determined that countries cluster in four groups depending on their similar characteristics. Countries in the same cluster have been found to be close to each other in terms of their positions in GDP share of the tax revenues, GDP per capita, and human development index.

Keywords:

Health services, Tax funding, Cluster analysis,

PDF

___

Akdamar, E. (2019). OECD ülkelerinin bazı iş gücü piyasası göstergeleri kullanılarak kümeleme analizi ve çok boyutlu ölçekleme analizi ile irdelenmesi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 11(20), 50-65.
Akın, H. B. ve Ö. Eren. (2012). OECD ülkelerinin eğitim göstergelerinin kümeleme analizi ve çok boyutlu ölçekleme analizi ile karşılaştırmalı analizi. Öneri Dergisi, 10(37),175-181.
Aktan, C. Can ve A. K. Işık. (2006). Sağlık hizmetlerinin finansmanı ve alternatif yöntemler. 15 Ocak 2016 tarihinde http://www.canaktan.org/ekonomi/saglik-degisim-caginda/pdf-aktan/finansman-alternatif.pdf, adresinden erişildi.
Arık, Ö. ve İleri, Y.Y. (2016). Sağlık Hizmetlerinin finansmanında Türkiye’de yeni yaklaşım; Teşhis ilişkili gruplar (TİG). SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7, 45-50.
Batırel, Ö. F. (1993). Sağlık hizmetleri üretimi ve finansmanı konusunda yeni yaklaşımlar. İstanbul Üniversitesi Elektronik Dergisi, 34, 12 Ocak 2012 tarihinde http://www.iudergi.com/tr/indexiphp/iktisatmaliye-/aerticle/view/file/14021/13231, adresinden erişildi.
Çelik, Ş. (2013). Kümeleme analizi ile sağlık göstergelerine göre Türkiye’deki illerin sınıflandırılması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(2), 175-194.
Çelikay, F. ve Gümüş, E. (2010). Türkiye’de sağlık hizmetleri ve finansmanı. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 177-216.
Dağlı, H. G. (2006). Türkiye’ de sağlık sektörünün yapısı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Danacı, T. ve Koçtürk, O.M. (2017). Türkiye serbest bölgelerinin kümeleme analizi ile karşılaştırılması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(4), 351 – 370.
Ertürk Atabey, S. (2012). Sağlık sitemleri ve sağlık politikası. Ankara: Gazi Kitabevi
Erumut, M. (2014). Türkiye için alternatif sağlık finansman önerisi: İki sütunlu sistem. Sosyal Güvence Dergisi, 5, 93-126.
Fanshel, S. and J. W. Bush. (1969). A health-status ındex and ıts application to health-services outcomes. Operations Research, 18(6), 1021-1066.
Gençoğlu, P. ve Kuşkaya, S. (2016). Küresel cinsiyet uçurumu (Global gender gap) açısından Avrupa ve Orta Asya ülkelerinin değerlendirilmesi: İstatistiksel bir analiz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9, 696-705.
Gülay, A. (2017). Türkiye’de sağlık sisteminin finansmanı ve İngiltere ile karşılaştırması. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12, 17-37.
Işık, H. (2001). Sağlık hizmetleri; Finansmanı, ülke örnekleri ve çözüm önerileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Kocataşkın, E. (2019). Türkiye’de Sağlık finansman sisteminde genel vergilerin yeri ve önemi. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(17), 270-279.
Kök, M. ve F. Sayım. (2009). Sağlık hizmetlerinde yerel yönetim yatırımları. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi, 19-21 Mart 2009, Antalya. Bildiriler, Cilt 3, TC Sağlık Bakanlığı, Ankara 2009, 1-14.
Kuşkaya, S. ve Gençoğlu, P. (2017). OECD Ülkelerinin 1995-2015 yılları itibariyle sera gazı salınımları açısından karşılaştırılması: İstatistiksel bir analiz. International Journal of Disciplines Economics & Administrative Sciences Studies, 3, 177-188.
Liaropoulos, L.L. (1995). Health services financing in Greece: A role for private health insurance. Health Policy, 34, 53-62.
Liu, X. and Mills, A. (2002). Financing reforms of public health services in China: Lessons for other nations. Social Science & Medicine, 54, 1691–1698.
Nakip, M. (2006). Pazarlama araştırmaları teknikler ve (SPSS destekli) uygulamalar. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Öz, B., Taban, S. ve Kar, M. (2009). Kümeleme analizi ile Türkiye ve AB Ülkelerinin beşerî sermaye göstergeleri açısından karşılaştırılması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 1-29.
Özdamarlar, K. (1999). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi-2 (Çok değişkenli analiz) SPSS-Minitab. İkinci Baskı, Eskişehir: Kaan Kitabevi.
Tatar, M. (2011). Sağlık hizmetlerinin finansman modelleri: Sosyal sağlık sigortasının Türkiye’de gelişimi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 1(1), 103-133.
Tekin, P.Ş. ve Çelik, Y. (2012). Türkiye’de sağlık sektöründe bir finansman yöntemi olarak kamu-özel ortaklığı politikasının politika haritalama yöntemi ile analiz edilmesi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 81-98.
Uğurluoğlu, E. ve H. Özgen. (2008). Sağlık hizmeti finansmanı ve hakkaniyet. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 11(2), 133-160.
UNDP. (2020). Human Development Data (1990-2018), 10 Haziran 2020 tarihinde http://hdr.undp.org/en/data adresinden erişildi.
World Bank. (2020). Health Nutrition and Population Statistics, 10 Haziran 2020 tarihinde https://databank.worldbank.org/source/health-nutrition-and-population-statistics adresinden erişildi.
Yıldırım, S. (1994). Sağlık hizmetlerinde harcama ve maliyet analizi. (Uzmanlık Tezi) . Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara: Y.no.2350
Zhou, G., Chen, R. and Chen, M. (2020). Equity in health-care financing in china during the progression toward universal health coverage. China Economic Review, 61, 101427.