Kemal Can KILIÇ, Işıl Deniz TOKER, Duygu KARAYEL, Tuğba SOYMAN, Gözde ZENGİN

Paternalist ve Dönüşümsel Liderlik Tarzlarının İşe Adanmışlık Üzerindeki Etkisinde, Sıkılık-Esneklik Değişkeninin Aracılık Rolü

Bu çalışmada, gıda sektöründe faaliyet gösteren ve merkezde 150 çalışanı olan bir aile işletmesindeki paternalist ve dönüşümsel liderliğin, çalışanların işe adanmışlık tutumları üzerindeki etkisi ve sıkılık-esnekliğin bu etki üzerindeki aracılık rolü araştırılmıştır. 133 kişiden cevap alınan anket verisiyle yapılan analizler sonucunda; her iki liderlik tarzının da işe adanmışlığı pozitif ve anlamlı bir şekilde etkilediği, sıkılık-esneklik kültür boyutunun ise bu etkiye kısmi aracılık yaptığı belirlenmiştir. Paternalist liderliğe kıyasla, dönüşümsel liderliğin işe adanmışlıktaki değişimi nispeten daha fazla açıklayabildiği, bu nedenle işe adanmışlığın artırılması için paternalist liderliğin yanında dönüşümsel liderliğe eğilmenin iyi bir seçenek olabileceği görülmektedir. Dönüşümsel liderliğin alt boyutları ve işe adanmışlığın alt boyutları dikkate alındığında; entelektüel uyarım, ilham veren motivasyon ve bireysel ilginin işe adanmışlığın alt boyutları (dinçlik, adanma, özümseme) üzerindeki etkisinde, sıkılık-esneklik kısmi aracılık rolüne sahiptir. İdeal etki alt boyutunun işe adanmışlığın alt boyutları üzerindeki etkisinde ise sıkılık-esnekliğin bir aracılık rolü bulunmamaktadır. Paternalist liderliğin alt boyutları ve işe adanmışlığın alt boyutları dikkate alındığında aile ortamı yaratma, iş dışı konularda katılım, sadakat ve itaat boyutlarının işe adanmışlığın üç alt boyutunun tümü üzerindeki etkisinde sıkılık-esneklik kısmi aracılık etkisine sahiptir. Otoriterlik alt boyutunun dinçlik ve adanmışlık alt boyutları üzerindeki etkisinde ise sıkılık-esneklik tam aracılık etkisine sahiptir.

Anahtar Kelimeler:

Paternalist liderlik, Dönüşümsel liderlik, İşe adanmışlık, Sıkılık-esneklik, İşe adanmışlık

Mediating Role of Tightness-Looseness on the Effect of Paternalistic and Transformational Leadership Style on Work Engagement

In this study, effect of paternalistic leadership and transformational leadership on work engagement and mediating effect of tightness-looseness at a family owned company operating in food sector with 150 employees in the main facility is researched. According to results of analysis of the survey data collected from 133 respondents; both of the leadership styles has a positive and significant effect on work engagement and tightness-looseness culture has a partial mediating role on this effect.Compared to paternalistic leadership, transformational leadership can explain change in work engagement better, so in order to increase work engagement, besides paternalistic leadership, focusing on transformational leadership seems a good alternative. Considering sub-dimensions of transformational leadership and work engagement; tightness-looseness has a partial mediating role on the effect of three sub-dimensions of transformational leadership (intellectual stimulation, inspirational motivation and individualized consideration) on sub-dimensions of work engagement (vigor, dedication, absorption). Tightness-looseness doesn’t have a mediating effect on the effect of idealized influence sub-dimension of transformational leadership on sub-dimensions of work engagement. Considering sub-dimensions of paternalistic leadership and work engagement; tightness-looseness has a partial mediating role on the effect of three sub-dimensions of paternalistic leadership (family environment at workplace, involvement in non-work domain of employees’ lives, expectation of loyalty and deference) on all three sub-dimensions of work engagement. Tightness-looseness have a full mediating effect on the effect of authoritarian leadership sub-dimension of paternalistic leadership on vigor and dedication sub-dimensions of work engagement.

Keywords:

Paternalistic leadership, Transformational leadership, Work engagement, Tightness-looseness,

PDF

___

Acar, A. Z. (2013). Farklı örgüt tipleri ve liderlik tarzları ile örgütsel bağlılık ilişkisi: Lojistik işletmelerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi. 5(2), 5-31.
Aktaş, M., Gelfand, M. J., Hanges, P. J. (2016). Cultural tightness–looseness and perceptions of effective leadership. Journal of Cross-Cultural Psychology, 47(2), 294–309.
Arslantaş, C. C. ve Pekdemir, I. (2007). Dönüşümcü liderlik, , örgütsel vatandaşlık davranışı ve örgütsel adalet arasındaki ilişkileri belirlemeye yönelik görgül bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1).
Aycan Z. (2006). Paternalism. (U.Kim, KS.Yang, KK Hwang. Ed.) Indigenous and Cultural Psychology. International and Cultural Psychology. Springer, içinde (s.445-466), Boston:MA, ISBN: 978-0-387-28662-4 https://doi.org/10.1007/0-387-28662-4_20
Aycan, Z. ve Fikret-Pasa, S. (2003). Career choices, job selection criteria, and leadership preferences in a transitional nation: The case of Turkey. Journal of Career Development, 30(2), 129–144. https://doi.org/10.1177/089484530303000203. Erişim tarihi: 10.3.2019
Aycan, Z., Kanungo, R. N., Mendonca, M., Yu, K., Deller, J., Stahl, G. ve Kurshid, A.(2000).Impact of culture on human resource management practices:A 10- country comparison.Applied Psychology:An International Review,49,192-221.
Aycan, Z., Schyns, B., Sun, J., Felfe, J. ve Saher, N. (2013). Paternalistic leadership questionnaire (PLQ) short version. 10.3.2019 tarihinde zeynepaycan.net/doc/p1.pdf adresinden erişilmiştir.
Babcock-Roberson, M. E. ve Strickland, O. J. (2010). The relationship between charismatic leadership, work engagement, and organizational citizenship behaviors, The Journal of Psychology, 144(3), 313-326, DOI: 10.1080/00223981003648336. doi.org/10.1080/00223981003648336
Bakan, İ. (2008). “Örgüt kültürü” ve “liderlik” türlerine ilişkin algılamalar ile yöneticilerin demografik özellikleri arasındaki ilişki: Bir alan araştırması. KMU İİBF Dergisi (Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(14), 13-40.
Bal, E. A. (2008). Self-efficacy, contextual factors and well-being: The impact of work engagement. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İstanbul.
Baloğlu, N., Karadağ, E. ve Gavuz, Ş. (2009). Okul müdürlerinin çok faktörlü liderlik stillerinin yetki devrine etkisi: Bir doğrusal ve yapısal eşitlik modelleme çalışması. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 457-479.
Barut, Y., Onay, M. (2018). Örgüt kültürü ve liderlik tarzı arayışında yeni argümanlar: Manisa Vestel Fabrikasında Bir Çalışma. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 181-193
Bass, B. M. ve Avolio, B. J. (1993). Transformational leadership and organizational culture. Public Administration Quarterly, 17(1), 112-121.
Cenkci, A.T. ve Özçelik, G. (2015). Leadership styles and subordinate work engagement: The moderating impact of leader gender. Global Business and Management Research: An International Journal, 7(4), 8-20.
Cerit, Y. (2012). Paternalist liderlik ile yöneticiden ve işin doğasından doyum arasındaki ilişki. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 35-56.
Cheng, B. S., Chou, L. F., Wu, T. Y., Huang, M. P. ve Farh, J. L. (2004). Paternalistic leadership and subordinate responses: Establishing a leadership model in Chinese organizations. Asian Journal of Social Psychology, 7, 89-117.
Chungtai, A.A. ve Buckley, F. (2008). Work engagement and its relationship with state and trait trust: a conceptual analysis. Journal of Behavioral and Applied Management, 10(1), 47-71
Çapri, B., Gündüz, B. ve Akbay, S. E. (2014). Utrecht work engagement scale-student forms’ (UWES-SF) adaptation to Turkish, validity and reliability studies, and the mediator role of work engagement between academic procrastination and academic responsibility. Education Sciences: Theory & Practice, 17(2) 411–435. DOI: 10.12738/estp.2017.2.0518
Çağlar, E. S. (2012). Work engagement, empowerment and leadership styles: Analyses from cultural perspectives in hotel management. Journal of Global Strategic Management, 6(1), 17-31. Doi:10.20460/JGSM.2012615783
Enwereuzor, I. K., Ugu, L. I. ve Eze, O. A. (2018). How transformational leadership influences work engagement among nurses: Does person–job fit matter? Western Journal of Nursing Research, 40(3) 346–366. DOI: 10.1177/0193945916682449.
Eraslan, L. (2004). Liderlikte post-modern bir paradigma: Dönüşümcü liderlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-32.
Erben, G. ve Ötken, A. (2014). Paternalist liderlik ve işe bağlı mutluluk ilişkisinde iş-yaşam dengesinin rolü. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 12 (22), 103-121.
Erdem, O., Dikici, A. M. (2009). Liderlik ve kurum kültürü etkileşimi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(29), 198-213 ISSN:1304-0278
Erim, F. N. A. (2009). Individual response to organizational change: Creating facade of conformity its antecedents and effects on participating in decision making, work engagement, job involvement and intent to quit. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Gelfand, M. J., Raver, J. L., Nishii, L. H., Leslie, L. M., Lun, J., Lim, B. C., Duan, L., …, Yamaguchi, S. (2011). Differences between tight and loose cultures: A 33- nation study. Cornell University. 20.7.2019 tarihinde https://digitalcommons.ilr.cornell.edu/articles/1287 adresinden erişilmiştir.
Gelfand, M. J., Nishii, L. H.,Raver, ve Jana, L. (2006). On the nature and importance of cultural tightness-looseness. Journal of Applied Psychology, 91(6), 1225-1244
Ghadi, M.Y., Fernando, M. ve Caputi, P. (2011). Transformational leadership and work engagement: The mediating effect of meaning in work. Leadership & Organization Development Journal, 34(6),532-550, 2.3.2019 tarihinde https://doi.org/10.1108/LODJ-10-2011-0110 adresinden erişilmiştir.
Gül, H. ve Şahin, K. (2011). Bilgi toplumunda yeni bir liderlik yaklaşımı olarak transformasyonel liderlik ve kamu çalışanlarının transformasyonel liderlik algısı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 237-249.
Gündüz, Y. (2015). Etkı̇leşimsel ve dönüşümsel liderlik tarzlarının izleyicilerinin örgütsel güç algısı üzerindeki etkisini i̇ncelemeye yönelik bir araştırma. Yüksek Lisan Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Gündüz, B., Çapri, B. ve Gökçakan, Z. (2013). Mesleki tükenmişlik, işle bütünleşme ve iş doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi . Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi-Journal of Educational Sciences Research, 3(1), 29–49.
Güneşer, A. B. (2007). The effect of person-organization fit on organizational commitment and work engagement: the role of person supervisor fit. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kırel, Ç. (2001). Liderlik davranış biçimleri konusuna yeni bir yaklaşım: Karizmatik liderlikten dönüşümsel liderliğe. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 43-59.
Korkmaz, F., Gökdeniz, İ. ve Zorlu, K. (2018). Paternalist liderlik davranışının örgütsel özdeşleşme üzerindeki etkisinde çalışanların işe tutkunluk düzeylerinin aracılık rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi Journal of Business Research-Turk, 10(3) 950-973.
Korkmaz, M. (2007). Örgütsel sağlık üzerinde liderlik stillerinin etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 49, 57-91.
Mathur, P., Aycan, Z. ve Kanungo, R. N. (1996). Work cultures in Indian organizations: A comparison between public and private sector. Psychology and Developing Societies, 8(2), 199-223.
Mittal, R. (2015). Charismatic and transformational leadership styles: A Cross-cultural perspective. International Journal of Business and Management; 10(3). ISSN:1833-3850 E-ISSN:1833-8119.
Naidoo, P. ve Martins, N. (2014). Investigating the relationship between organizational culture and work engagement. Problems and Perspectives in Management, 12(4), 432-440.
Öge, E., Çetin, M. ve Top, S. (2018). The effects of paternalistic leadership on workplace loneliness, work family conflict and work engagement among air traffic controllers in Turkey. Journal of Air Transport Management, 66, 25- 35. http://dx.doi.org/10.1016/j.jairtraman.2017.10.003
Öner, Z. H. (2008). The Mediating effect of organizational justice: Moderating roles of sense of coherence and job complexity on the relationship between servant leadership, and work engagement. Yayınlanmamıs Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Öner, Z. H. (2012). Servant leadership and paternalistic leadership styles in the Turkish business context: A comparative empirical study. Leadership & Organization Development Journal, 33(3), 300-316, https://doi.org/10.1108/01437731211216489. Erişim tarihi: 17.3.2019
Özeren, E., Özmen, O. N. T. ve Appolloni, A. (2013). The relationship between cultural tightness–looseness and organizational innovativeness: A comparative research into the Turkish and Italian marble industries. Entrepreneurship and International Management. Transit Stud Rev, 19, 475–492. DOI:10.1007/s11300-013-0262-x
Özkalp, P. D. E. ve Meydan, P. D. B. (2015). Schaufeli̇ Ve Bakker tarafindan geli̇şti̇ri̇lmi̇ş olan i̇şe angaje olma ölçeği̇ni̇n Türkçe’de güveni̇li̇rli̇k ve geçerli̇li̇ği̇ni̇n anali̇zi̇. İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 17(3), ISSN: 2148-9874.
Pellegrini, E. K. ve Scandura, T. A. (2006). Leader-member exchange (LMX), paternalism and delegation in the Turkish business culture: An empirical investigation. Journal of International Business Studies, 37(2), 264-279.
Pellegrini, E. K. ve Scandura, T. A. (2008). Paternalistic leadership: A review and agenda for future research. Journal of Management. 34(3), 566-593. https://doi.org/10.1177/0149206308316063
Pelto, P. J. (1968). The difference between “tight” and “loose” societies. Trans-action, 5, 37–40. Springer-Verlag. ISSN:1936-4725. https://doi.org/10.1007/BF03180447
Sakal, Ö. ve Macit, R. (2018). Sıkılık-esneklik ve performans: Psikolojik güçlendirmenin aracı rolü. Social Sciences Studies Journal, SSSjournal. 4(21). ISSN:2587-1587
Salanova, M., Lorente, L., Chambel, M. L. ve Martinez, I. M. (2011). Linking transformational leadership to nurses’ extra-role performance: the mediating role of self-efficacy and work engagement, Journal of Advanced Nursing. 67(10), 2256-66. doi: 10.1111/j.1365-2648.2011.05652.x.
Sarros, J. C ve Santora, J. C. (2001). The transformational-transactional leadership model in practice. Leadership & Organization Development Journal, 22(8), 383-394. doi:10.1108/01437730110410107
Schaufeli, W. B., Martinez, I., Marques-Pinto, A., Salanova, M. ve Bakker, A. (2002). Burnout and engagement in university students: A cross-national study. Journal of Cross-cultural Studies, 33, 464-481.
Schaufeli, W. ve Bakker, A. (2004). Utrecht work engagement scale. Preliminary. Occupational Health Psychology Unit, Utrecht University.
Shu, C. (2015). The impact of intrinsic motivation on the effectiveness of leadership style towards on work engagement. Contemporary Management Research, 11(4), 327-350. https://doi.org/10.7903/cmr.14043
Turgut, T. (2011). Çalışmaya tutkunluk: İş yükü esnek çalışma saatleri. Yönetici desteği ve iş- aile çatışması ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25 (3-4), 155-179.
Uz, İ. (2015). The Index of Cultural tightness and looseness among 68 countries. Journal of Cross-Cultural Psychology, 46(3) 319–335.
Üstün, F. ve Kılıç, K. C. (2017). Sıkılık-esneklik kültür boyutunun yönetsel ve yapısal çeşitli değişkenlere göre incelenmesi: Türkiye’nin öncü sanayi işletmeleri üzerine bir araştırma. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16 (4), 963-979.
Wasti, A. ve Fiş, A.M. (2010). Örgüt kültüründe sıkılık-esneklik boyutu ve kurumsal girişimciliğe etkisi. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 10, 11-32.
Yolaç, S. (2012). Yöneticinin algilanan liderlik tarzi ile yöneticiye duyulan güven arasindaki ilişkide lider üye etkileşiminin rolü. Öneri Dergisi, 9(36), 63-72.
Zhu, W., Avolio, B. J. ve Walumbwa, F. O. (2009). Moderating role of follower characteristics with transformational leadership and follower work engagement. Group & Organization Management, 34(5), 590-619. 20.3.2019 tarihinde http://dx.doi.org/10.1177/1059601108331242 adresinden erişilmiştir.