Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde Çalışan Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri ve Yaşam Doyumlarının İncelenmesi

Bu araştırmada Özel Eğitim ve Rehabilitasyon merkezlerinde (ÖERM) çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik ile yaşama doyum düzeyleri çeşitli değişkenler açısından incelenmesi ve mesleki tükenmişlik ile yaşama doyum arasındaki ilişkiyi incelemeyi amaçlanmıştır. Araştırmada genel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmaya Edirne ve İstanbul illerinde toplam 175 öğretmen katılmıştır. Araştırmada verilerin toplanması için Kaner, Şekercioğlu ve Yellice (2008) tarafından geliştirilmiş Öğretmen Mesleki Tükenmişlik ölçeği ve Diener, Emmons, Larsen ve Griffin (1985) tarafından geliştirilmiş, Dağlı ve Baysal (2016) tarafından Türkçeye uyarlanan yaşam doyumu ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizi için T-Testi ve Pearson Korelasyon analizi uygulanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre ÖERM’lerde çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri yüksek olduğu gözlenmiştir. Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri cinsiyet desiğkeni açısından, kadın öğretmenlerin, is arkadaşlarında destek görenlerin ve yöneticlerden destek gören öğretmenlerde daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Aldığı ücretten memnun olma değişkeni açısından, aldığı ücrettten memnun olan ve olmayan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinde bir fark gözlenmemiştir. Ancak fiziksel ve duygusal tükenmişlik alt boyutunda aldığı ücretten memnun olan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik dzüeylerinin daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Öğretmenlerin yaşam doyum düzeylerinin orta düzeyde olduğu gözlenmiştir. Öğretmenlerin yaşam doyum düzeyleri cinsiyet değişkeni açısından kadın öğretmenlerden yana, aldığı ücretten memnun olan öğretmenlerden yana, iş arkadaşlarından destek gören öğretmenlerde daha yüksek düzeyde gözlenmiştir. Özel Eğitim ve Rehabilitasyon merkezlerinde (ÖERM) çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile yaşam doyumları arasında negatif yönlü ilişki gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Özel Eğitim, Mesleki Tükenmişlik, Yaşam Doyumu

An Investigation on Occupational Burnout Levels and Life Satisfaction of Teachers Working in Special Education and Rehabilitation Centers

The aim of this study is to investigate the levels of occupational burnout and life satisfaction of teachers working in Special Education and Rehabilitation Centers (SERCs) in terms of various variables and to investigate the relationship between occupational burnout and life satisfaction. In the research, general survey model was used and a total of 175 people working in Edirne and Istanbul participated in the study. In order to collect the data, the occupational burnout scale for teachers developed by Kaner, Şekercioğlu and Yellice (2008) and the satisfaction with life scale which was originally developed by Diener, Emmons, Larsen and Griffin (1985) and was later adapted to Turkish by Dağlı and Baysal (2016) were used. In addition to SPSS 22.0 software, T-Test and Pearson Correlation analysis were used to analyze the data. According to the results of the study, the occupational burnout level of teachers working at SERCs was high. Concerning the gender variable, significant differences were found in favor of female teachers, those who were supported by their colleagues, and those who were supported by their administrators. Although no significant difference was detected regarding the variable about being satisfied with the salary, significant differences were detected in favor of the ones who are satisfied with their salary in the sub-dimension of physical and emotional burnout. Teachers' life satisfaction level was found to be moderate. A significant difference was detected in favor of the female teachers, the teachers who were satisfied with the salary they received, and those who were supported by their colleagues in the gender variable. A negative correlation was found between occupational burnout levels and life satisfaction.

Keywords:

Special Education, Professional Burnout, Life Satisfaction,

PDF

___

Akçamete, G., Kaner, S. ve Sucuoglu, B. (1998). Engelli ve engelli olmayan çocuklarla çalışan öğretmenlerin tükenmişlik ve iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişkinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi. VI. Ergonomi Kongresi. Ankara: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları.
Akçamete, G., Kaner, S. ve Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik iş doyumu ve kişilik. Ankara: Nobel Yayınevi.
Akgün, A. E., Büyüköztürk, Ş., Demirel, F., Karadeniz, Ş. ve Çakmak, E. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Akın, U. ve Oğuz, E. (2010). Öğretmenlerin işkoliklik ve tükenmişlik düzeylerinin ilişkisi ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(3), 309-327.
Akıncı, M. (2016). Özel eğitim kurumlarında (Rehabilitasyon) ve devlet okullarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Akman, S. (2017). Özel eğitim ve rehabilitasyon kurum çalışanlarının örgütsel sinizm ile iş doyumuna yönelik görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
Aksoy, S. U. (2007). Eskişehir ili özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Atmaca, U. (2019). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin işitme kayıplı bireylere verilen destek hizmetlerine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Avşaroğlu, S, Deniz, E. M. ve Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu, iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115–129.
Aydemir, H., Diken, İ., K., Yıkmış, A., Aksoy, V. ve Özokçu, O. (2015). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(Special Issue), 68–86.
Boe, E. E., Bobbitt, S. A. ve Cook, L. H. (1997). Whither didst thou go? Retention, reassignment, migration, and attrition of special and general education teachers in national perspective. The Journal of Special Education, 30, 371–389.
Brunsting, N. C., Sreckovic, M. A. ve Lane, K. L. (2014). Special education teacher burnout: a synthesis of research from 1979 to 2013. Education and Treatment of Children, 37(4), 681-711.
Buick, I ve Thomas, M. (2001). Why do middle managers in hotels burn out? International Journal of Contemporary Hospitality Management, 13(6), 304-309.
Casteel, C. L. (2018). The relationship between certification type and burnout, perceived support, job satisfaction, and life satisfaction in special education teachers. Yayınlanmamış doktora tezi. Texas A&M University-Commerce. ABD.
Çetin, Ç. (2004). Özel eğitim alanında çalışmakta olan farklı meslek grubundaki eğitimcilerin yaşadığı güçlüklerin belirlenmesi. Özel Eğitim Dergisi, 5 (1) 35-46.
Çetin, M. E. ve Şen, S. G. (2017). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin sorunlarının belirlenmesi. International Journal of Social Science, 59(I), 53-69.
Dağlı, A. ve Baysal, N. (2016). Yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe ‘ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59),1250-1262.
Demirel, H. (2014). An investigation of the relationship between job and life satisfaction among teachers. Procedia-Social and Behavioral Sciences 116,4925–4931
Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Buletin, 95 (3), 542-575.
Diener, E. ve Lucas, R. E. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125 (2), 276-303.
Dost, M. T. (2007). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumunun bazı değişkenlere göre incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(22), 132-143.
Garden, A. M. (1987). Depersonalisation, a valid dimension of burnout? Human Relations 40,545-60. Girgin, G. ve Baysal, A. (2005). Zihinsel engelli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi ve bazı değişkenler (İzmir ömeği). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 18, 3-15.
Hocalar, H. (2018). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde yönetim süreçlerinin işleyişinin yönetici ve öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Bursa ili örneği). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
Işık, M. (2014). Özel eğitim uygulama merkezi ve iş uygulama merkezinde çalışan zihin engelliler sınıf öğretmenlerinin yaşadığı sorunlar. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Erzurum.
Işıktaş, S. (2016). Özel eğitim öğretmenlerinin tükenmişlik ve yaşam doyumlarına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Turkish Studies, 11(19) 461-476.
Jackson, S. E., Schwab, R. L. ve Schuler, R. S. (1986). Toward an understanding of the burnout phenemeo. Journal of Applied Psychology, 11, 615-27.
Kaner, S., Şekercioğlu, G. ve Yellice, B. (2008). Öğretmen mesleki tükenmişlik ölçeği geliştirme çalışması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme kongresi.
Karabaş, M. ve Çiftçi, S. (2019). Özel eğitim alanında görev yapan sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik ve yaşam doyumlarının incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(19), 128-149.
Karahan, Ş. ve Balat, G. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin özyeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 29, 1-14.
Karakoç, B. (2011). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan yöneticilerin tükenmişlik düzeyleri ile algıladıkları rol çatışması arasındaki ilişkinin karşılaştırılması. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Karasu, T. ve Mutlu, Y. (2014). Öğretmenlerin perspektifinden özel eğitimde yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri: Muş il örneği. Muş Alparslan Üni̇versi̇tesi̇ Sosyal Bi̇li̇mler Dergisi, 2(1), 47-66.
Korucu, N. (2005). Türkiye`de özel eğitim ve rehabilitasyon hizmeti veren kurumların karşılaştığı güçlüklerin analizi: Kurum sahipleri, müdür, öğretmen ve aileler açısından. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2, 99-113
Maslach, C. (1993). Burnout: A multidimensional perspective. W.B. Schaufeli, C. Maslach, ve T. Marek (edit.). Professional burnout: Recent development in theory and research (s. 19-32). NY: Taylor & Francis.
Maslach, C., Schaufeli, W. B. ve Leiter, M. P. (2001). Job Burnout. Annual Reviews of Psychology, 52, 397-422.
Mcdowell, I. (2010). Measures of self-perceived well-being. Journal Of Psychosomatic Research, 69,69–79.
Muthamizhselvan, M. ve Kumar, L. (2017). Life satisfaction of secondary school teachers. International Journal of Multidisciplinary Research and Development, 4(9), 55-58.
Nichols, A. S. ve Sosnowsky, F. L. (2002). Burnout among special education teachers in self-contained cross-categorical classrooms. Teacher Education and Special Education, 25(1), 71-86.
Oruç, S. (2007). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Adana ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
Öztürk, D. (2015). Eğitim örğütlerinde okul kültürü ve tükenmişlik düzeyi arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
Schwarzer, R., Schmitz, G. S. ve Tang, C. (2000). Teacher burnout in Hong Kong and Germany: A cross cultural valididation of Maslach Burnout Inventory. Anxiety, Stres, and Coping, 13, 309-326.
Selbi, H. H. (2018). Özel eğitim ve rehabilitasyon, hastanelerde çalışan fizyoterapistler ile aktif çalışan öğretmenlerde yaşam kalitesi, ağrı ve depresyon değerlendirilmesi. Yayınlanmmış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
Seligman, M. E. P. ve Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55, 5–14. doi/10.1037/0003-066X.55.1.51997.
Sucuoğlu, B. ve Kuloğlu, N. (1996). Özürlü çocuklarla çalışan öğretmenlerde tükenmişliğin değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 11(36) 44-60.
Şahin, Ş. (2008). Beden eğitimi öğretmenlerinin tükenmişlik ve yaşam doyumu düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
Tabachnick, B. G. ve Fidell, L.S. (2013). Using Multivariate Statistics. Boston: Pearson.
Torun, A. (1997). Stres ve tükenmişlik, Suna Tevrüz, (Edit) Endüstri ve örgüt psikolojisi, (s, 43-53). İstanbul: Türk Psikologlar Derneği ve Kalite Derneği Ortak Yayını.
Tuğrul, B. ve Çelik, E. (2002). Normal çocuklarla çalışan anaokulu öğretmenlerinde tükenmişlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, (12), 1-11.
Tümkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki tükenmişlik, görülen psikolojik belirtiler ve başa çıkma davranışları. Yayınlanmamış Doktora.Tezi, Çukurova Üniversitesi. Adana.
Ufuk, A. (2019). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin işitme kayıplı bireylere verilen destek hizmetlerine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Yayınlanmmış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskisehir.
Veenhoven, R. (1996). Happy life-expectancy: a comprehensive measure of quality-oflife in nations. Social Indicators Research, 39,1–58.
Yavuz, M. ve Özgür, H. (2016). Otistik spektrum bozukluğu olan öğrencilerle çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 47-67.
Yılmaz, M. ve Üredi, L. (2018). Alan değişikliğiyle özel eğitim okullarında çalışan sınıf öğretmenleri ile özel eğitim öğretmenlerinin mesleki doyum düzeylerinin incelenmesi: (Mersin ili örneği). Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(15), 59-79.
Zabel, R. H. ve Zabel, M. K. (2001). Revisiting burnout among special education teachers: Do age, experience, and preparation still matter? Teacher Education and Special Education, 24(2), 128-139.