Bir Zihniyet Tutumu ve Düşünme Formu Olarak Dogmatizm ve Dogmatik Tutum

İnsanoğlunun yaşam içinde sadece inanma ihtiyacı yoktur; inanmanın yanı sıra bilmeyi, eylemeyi ve yapmayı da istemektedir. Tüm bilim dalları, ahlak sistemleri ve sanatsal faaliyetler bu üç yetinin birer sonucu olarak meydana gelmektedir. Ama ne var ki, tüm bu alanlarda dogmatizm ve dogmatik tutumlar da aynı yetilerin birer sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Felsefe, siyaset, ekonomi, din ve hukuk sahaları da dogmatizmin etki alanının dışında değildir ve kalamaz. Bu bağlamda insan zihninin bağlandığı bilimsel, dinsel, ahlaksal ve siyasal değerlerin ve hatta felsefenin, özgür insanların zihninde nasıl olup ta, birer dogmaya ve davranışlarında ise dogmatik bir tutuma dönüştüğünün araştırılması gereklidir. Aksi halde konservatizm ve fanatizmi beraberinde üreten dogmatik tutumun, özellikle değişen koşullara bağlı olarak kendini yeniden denetlemek istemeyen insan zihni ile geleneğin ortak alanında uygun yaşama ortamı bulan, daha sonra çeşitli faktörlerin etkisiyle daha da güçlenerek tüm dünyayı tehdit etme potansiyeli göstereceği açıktır. Bu makalede bir zihinsel tutum ve düşünme formu olarak dogmatizmin düşünsel köklerine inerek felsefede ve yaşamın diğer alanlarındaki yansımaları ele alınmaya çalışılmıştır.

Dogmatism and Dogmatic Attitude as a Mentality and a Thinking Form

In life, human beings have no need only to believe, but they want to know, to act and to do. All scientific disciplines, moral systems, and aesthetic activities are the results of these three faculties. Likewise, dogmatism and dogmatic attitudes are also the results of the same faculties. The provinces of philosophy, politics, economy, religion, and law are not and cannot out of domain of dogmatism. From this point, it must be investigated that how scientific, religious, moral, and politics values, or even philosophy, on which human reason is active, turn into a dogma in the minds of free humans and how they turn into a dogmatic attitude. Otherwise, it is clear that dogmatic attitude which produces conservatism and fanatism (especially which finds a suitable living environment between human mind and tradition since it  doesn't want to control itself) seems to have potential to threaten all over the world under the influence of various factors. In this essay, the reflections of dogmatism on philosophy and the other provinces of life as a mentality and a thinking form have been investigated by referring to their intellectual roots.

___

  • Aegleton, T. (1996). İdeoloji (Çev: Muttalip Özcan). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • Adickes, E. (1901). Kant contra Haeckel -Erkenntnistheorie gegen naturwissenschaftlichen Dogmatismus-. Berlin : Verlag von Reuter und Reichard.
  • Aristoteles, (1985). Metafizik (Çev: Ahmet Arslan). İzmir: E.Ü. Basımevi.
  • Arslan, A. (1998). Felsefeye Giriş. Ankara: Vadi Yayınları.
  • Arslan, A. (2008). İlkçağ Felsefe Tarihi. İstanbul: İ.B.Ü. Yayınları.
  • Aydın, M. (1981). Kant ve Çağdaş İngiliz Felsefesinde Tanrı-Ahlak İlişkisi. Ankara: Umran Yayınları.
  • Barmeyer, J. (2012). Paradoxa des Glaubens. Berlin: LIT Verlag.
  • Borradori, G. (2008). Terör Günlerinde Felsefe Jürgen Habermas ve Jackues Derrida İle Diyaloglar (Çev: Emre Barca). İstanbul: YKY.
  • Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
  • Çüçen, A. K. (2005). Bilgi Felsefesi. Bursa: Asa Kitapevi.
  • Deleuze, G. (2008). Deleuze, Ampirizm ve Öznellik (Çev: Ece Erbay). İstanbul: Norgunk Yayınları.
  • Eren, F. (1975). Sorumluluk Hukuku Açısından Uygun İlliyet Bağı Teorisi. Ankara: A.Ü.H.F.Y.
  • Spinoza, (2011). Etika (Çev. Hilmi Ziya Ülken). Ankara: Dost Kitapevi Yayınları.
  • Giddens, A. (2012). Sosyoloji (Yayıma Haz. Cemal Güzel). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
  • Haeckel, E. (1936). Kâinatın Muammaları (Çev: Ali Haydar Daner). İstanbul: Devlet Basımevi.
  • Heimsoeth, H. (1986a). Felsefenin Temel Disiplinleri (Çev: T. Mengüşoğlu). İstanbul: Remzi Kitapevi.
  • Heimsoeth, H. (1986b). Immanuel Kant’ın Felsefesi (Çev: T. Mengüşoğlu). İstanbul: Remzi Kitapevi.
  • Hillmann, K. H. (1994). Wörterbuch der Soziologie. Stuttgart: Kröner Verlag.
  • Hume, D. (1986). İnsan Zihni Üzerine Bir Araştırma (Çev: Selmin Evrim). Ankara: MEB Yayınları.
  • Kannengiesser, P. (1877). Dogmatismus und Skepticismus. Strassburg: Elberfeld Ver. V. John Fassbender.
  • Kant, I. (2002a). Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena (Çev: İoanna Kuçuradi, Yusuf Örnek). Ankara: TFK Yayınları.
  • Kant, I. (1999). Pratik Aklın Eleştirisi (Çev: İoanna Kuçuradi, Ülker Gökberk, Füsun Akatlı). Ankara: TFK Yayınları.
  • Kant, I. (2002b). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi (Çev: İoanna Kuçuradi). Ankara: TFK Yayınları.
  • Keller, A. (2006). Allgemeine Erkenntnistheorie. Verlag, Stuttgart: W. Kohlhammer.
  • Laertius, D. (1806). Philosophische Geschichte. Leipzig: Im Schwickertscher Verlag.
  • Mengüşoğlu, T. (1958). Felsefeye Giriş. İstanbul: İstanbul Matbaası.
  • Mengüşoğlu, T. (2015). İnsan Felsefesi. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
  • Murphy, J.W. (2000). Postmodern Sosyal Analiz ve Postmodern Eleştiri (Çev:H.Arslan). İstanbul: Paradigma.
  • Müller, R. (1922). Eislers Handwörterbuch der Philosophie. Berlin: Verl. bei E. S. Mittler und Sohn.
  • Orth, E. W. (2004). Von der Erkenntnistheorie zur Kulturphilosophie. Würzburg: Königshausen & Neumann.
  • Özlem, D. (1996). Felsefe ve Doğa Bilimleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
  • Özlem, D. (2004). Mantık. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
  • Pessoa, F. (2013). Felsefî Denemeler (Çev: Ümit Şenesen). İstanbul: Aks Yayınları.
  • Reik, T. (1927). Dogma und Zwangsidee. Leipzig :Internationaler Psychoanalytischer Verlag.
  • Riehl, A. (1879). Philosophische Kritizismus Geschichte und System, Leipzig: Verlag von Wilhelm Engelmann.
  • Rothacker, E. (1990). Tarihselcilik Sorunu (Çev: Doğan Özlem). İstanbul: Ara Yayınları.
  • Rorty, R. (2002). Retorik Hermeneutik ve Sosyal Bilimler (Çev: H. Arslan). İstanbul: Paradigma.
  • Schmidt, H. (1965). Philosophisches Wörterbuch. Stuttgart: Kröner.
  • Schischkoff, G. (1991). Philosophisches Wörterbuch. Stuttgart: Kröner.
  • Scupp, F.R. (2003). Geschichte der Philosophie im Überblick. Hamburg: Felix Meiner Verlag.
  • Simmel, G. (2006). Modern Kültürde Çatışma (Çev: T. Bora, N. Kalaycı, E. Gen). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Stöckl, A. (1864). Geschichte der Philosophie des Mittelalters. Mainz : Verl. v. Franz Kirchheim.
  • Taslaman, C. (2007). Evrim Teorisi Felsefe ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayı- nevi.
  • Tennemann Willhelm, G. (1829). Grundriss der Geschichte der Philosophie. Leipzig: Verlag von J.A.Barth.
  • Topçuoğlu, H. (1969). Hukuk Sosyolojisi. İstanbul: A.Ü.H.F. Yayınları.
  • Trillhaas, W. (1972). Religionsphilosophie. Berlin: Walter de Gruyter.
  • Tunalı, İ. (1989). Estetik. İstanbul: Remzi Kitapevi.
  • Tunalı, İ. (2009). Felsefeye Giriş. Ankara: Altın Kitaplar Yayınevi.
  • Ueberweg F. (1866). Grundriss der Geschichte der Philosophie. Berlin: Druck und Verlagt bei E.S.Mittler & Sohn.
  • Ülken, H. Z. (1967). Eğitim Felsefesi. İstanbul: M.E. Basımevi.
  • Ülken, H. Z. (1972). Genel Felsefe Dersleri. Ankara: A.Ü.İ.F. Yayınları.
  • Ülken, H. Z. (2008). Felsefeye Giriş. İstanbul: T.İ.B. Yayınları.
  • Ülken, H. Z. (1983). Bilim Felsefesi. İstanbul: Ülken Yayınları.
  • 46). Ahlâk. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
  • Verweyen, J. M. (1911). Philosophie und Theologie im Mittelalter. Bonn: Verl. von F. Cohen.
  • Weber, A. (1998). Felsefe Tarihi (Çev: H. Vehbi Eralp). İstanbul: Sosyal Yayınları.
  • Woolgar, S. (1999). Bilim: Bilim İdesi Üzerine Sosyolojik Bir Deneme (Çev: Hüsamettin Aslan). İstanbul: Paradigma Yayınları.
  • Yıldırım, C. (1988). Evrim Kuramı ve Bağnazlık. Ankara: Bilgi Yayınevi.